نظامی شهریار شعر توحیدی در ادبیات فارسی است

محمدعلی مجاهدی، شاعر پیشکسوت آیینی در گفت‌وگو با ایکنا درباره نیایش در ادبیات فارسی گفت: شعر آیینی گستره وسیع‌تری نسبت به گونه‌های دیگر شعر دارد که شعر توحیدی نیز یکی از زیرمجموعه‌های آن به شمار می‌آید. این گونه ادبی دارای سه زیرمجموعه پرستش، نیایش و ستایش است که گاهی هر سه این مجموعه در یک شعر به کار رفته و گاهی هم به صورت مجزا به آن پرداخته شده است.

 

وی افزود: کهن‌ترین شعری که در حافظه تاریخی شعر دینی ما ثبت شده، در زمره اشعار توحیدی است و اولین نمونه‌های شعر توحیدی در زبان فارسی از نوع ستایشی و به نام محمد بن وصیف در قرن سوم هجری ثبت شده است و با این بیت آغاز می‌شود؛ «کوشش بنده سبب از بخشش است/ کار قضا بود و تو را عیب نیست». همچنین دومین اثر منظوم از بشار مروزی است که در قرن چهارم زندگی می‌کرد و به دو زبان فارسی و عربی شعر می‌سرود.  

 

مجاهدی ادامه داد: با وجود این پیشینه کهن شعر توحیدی در ادبیات فارسی، باید نظامی گنجوی را هم از نظر تعداد آثار توحیدی و هم شکوه سروده‌هایش، شهریار شعر توحیدی در زبان فارسی دانست. از جمله در شعر «چشم من حیرتی ناز خودآرایی اوست/ اشک من آینه زاری که تماشایی اوست/ دل اگر غنچه نشیند نبود جای ملال/ که بهار آینه حسن و شکوفایی اوست/ زمزم اوست که در زمزمه ما جاریست/ عالمی تشنه گلبانگ اهورایی اوست» و یا در شعر «شادیم که ما خلیل دستیم همه/ از قید و بت و بتکده رستیم همه/ چون پرده ز روی کار ما بردارند/ معلوم شود که بت پرستیم همه». این سروده‌ها می‌تواند الگو و سرمشقی برای شاعران امروز باشد.

 

این شاعر آیینی تصریح کرد: در شعر حکیم سنایی غزنوی نیز تسلط و بیان ستودنی او را در حیطه معارف توحیدی می‌بینیم. این حکیم، راه میانه و تعادل را برای سلوک در مسیر الی الله به سالکان طریق توصیه می‌کند. راهی که او تجربه کرده مبتنی بر رهنمود‌های قرآنی و سیره عملی اهل بیت (ع) و به ویژه پیامبر اکرم (ص) است.

 

نویسنده کتاب «در قلمرو شعر توحیدی» گفت: شیخ عطار نیشابوری هم در کتاب منطق‌الطیر با بیانی عینی به تبیین مقوله مهم «کثرت در وحدت» و «وحدت در کثرت» پرداخته است و همانند حکیم سنایی، راه سلوک خود را با «قرآن» و «عترت» روشن نگاه داشته است. مولانا نیز که از مشرب عرفانی حکیم سنایی و شیخ عطار متأثر است، بیشتر با جذبه الهی مواجه است. هجده بیت آغازین مثنوی مولوی که به «نی‌نامه» موسوم شده است، در واقع چکیده مطالب عرفانی و نکات روحانی او در این اثر ماندگار است. در تأثیرپذیری وی از قرآن کریم و احادیث نبوی تردیدی نیست.

 

مجاهدی در ادامه بیان کرد: با وجود پیشینه قوی و غنی شعر توحیدی، در دوره معاصر آثار کمی را در این حوزه شاهدیم که به نظر می‌رسد برگزاری جشنواره‌ها و کنگره‌های شعر توحیدی بتواند شاعران معاصر و جوان را به شعرسرایی در این زمینه تشویق کند و زمینه خلق شعر‌های توحیدی فراهم شود.