ایجاد امنیت بین‌المللی تکلیف واجب است/ برادری انسانی؛ راهکار قرآن برای تامین امنیت جهانی

به گزارش ایکنا، آیت‌الله ابوالقاسم علیدوست، استاد سطح خارج حوزه علمیه، 14 مردادماه در نشست «فقه امنیت» که به صورت مجازی و از سوی دفتر قم بنیاد پژوهش‌های آستان قدس رضوی برگزار شد، گفت: در جلسات قبل بیان شد که عموم ابواب فقه در فقه امنیت هم وجود دارد ولی بنابر اقتضاء، به برخی جهات در فقه امنیت باید توجه بیشتری داشته باشیم؛ به دو اصل و قانون در این مسئله که جزء امهات فقه امنیت هستند یعنی قانون منع نفوذ و قانون نفی سبیل و سلطه پرداختیم. 

وی افزود: نفوذ ممکن است حالت غیرمحسوس داشته باشد مثلا کفار به صورت خزنده و سیستمی از راه دور در بین مسلمین نفوذ کنند، حتی قدرت و امر و نهی نداشته باشند ولی یکسری مطالب را بین مسلمین پخش کنند؛ کاری که سوگمندانه بعد از وفات پیامبر(ص) رخ داد اما نفی سبیل (که ممکن است نفوذ، زمینه آن باشد) می‌تواند از طریق سلطه نظامی و یا گماردن کارگزاران مزدور صورت بگیرد، کما اینکه فعلاً در جهان اسلام شاهدیم برخی کشورهای اسلامی، شاید یک سرباز از کفار هم ندارند ولی کفار بر امور آنها کاملا مسلط هستند.

استاد سطح خارج حوزه علمیه بیان کرد: گاهی اوقات ممکن است ما برای ارتباط علمی با برخی مراکز دنیا برخی تعهدات را بدهیم ولی در اثر بالارفتن توان علمی و اقتصادی می‌توانیم روی پای خود بایستیم، این نفوذ نیست ولی چون موضوع بسیار حساس است حتما باید کارشناسان فن نظر بدهند.

آیت‌الله علیدوست با اشاره به شریعت اسلام و امنیت بین‌المللی تصریح کرد: شریعت مطهر اسلام چون هم جهانی و هم جاودانه است، طبیعتاً برای همیشه زمان‌ها نسبت به همه مکان‌ها بی تفاوت نیست، اسلام چون مدعی جهانی و جاودانگی است پس در برابر جنگ و کشتار بی تفاوت نیست لذا بنیادهایی را می‌گذارد تا به صلح و امنیت جهانی برسد. نتیجه اینکه امنیت بین‌الملل از نظر اسلام تکلیف است و نه حق.

وی افزود: این طور نیست که بگوییم جایز است حاکمیت اسلامی و مصلحان اجتماعی درباره امنیت بین‌الملل تلاش کنند و یا حق آنهاست که به این امنیت برسند، بحث حق نیست، بحث تکلیف است که باید انجام شود؛ البته برخی اوقات تکلیف مقدماتی دارد به همین دلیل واجبات به مشروط و مطلق تقسیم می‌شود؛ مثلا نماز واجب و هم مشروط به وقت و هم داشتن طهارت است با این تفاوت که مشروط بودن آن به وقت تکلیف من نیست ولی شرط طهارت به مکلف بازگشت دارد.

آیت‌الله علیدوست اضافه کرد: مثال دیگر اینکه طهارت و پوشاندن عورت برای نماز، واجب مطلق است و اگر کسی لباس یا طهارت ندارد باید آن  را فراهم کند ولی حج در صورت استطاعت واجب است و اگر کسی استطاعت ندارد ولی می‌تواند خود را مستطیع کند بر او واجب نیست دنبال آن برود. بحث مهمی که مطرح است این است که آیا حاکمیت اسلامی موظف است برای ایجاد صلح و امنیت بین‌الملل حتی دنبال مقدمات آن برود مثلا کار فرهنگی بکند یا اینکه اگر مقدمات آن فراهم بود به صلح و امنیت بین‌الملل بپردازد.

تامین امنیت واجب است نه حق

وی تاکید کرد: براساس آموزه های قرآنی و روایی و تاکید شریعت اسلام بر مبارزه با ظلم مؤید این است که امنیت بین‌المللی تکلیف است؛ برخی فلسفه جهاد را همین می‌دانند تا ظالم جای خود بنشیند و ستم در دنیا رفع شود؛ نتیجه اینکه امنیت و صلح جهانی تکلیف هست ولی اینکه به چه قیمتی و یا ما تا کجا تکلیف داریم دنبال صلح جهانی و امنیت پایدار باشیم بحث دیگری است. 

استاد سطح خارج حوزه علمیه با بیان اینکه هر رفتاری بر خلاف امنیت بین‌المللی محکوم است و برای تحقق صلح پایدار راهکار فقهی و حقوقی ارائه می‌دهد، اظهار کرد:  اسلام تأمین امنیت و صلح بین‌المللی را واجب مطلق برای حاکمیت اسلامی می‌داند و باید مقدمات آن را هم از طریق معقول دنبال کند؛ بنده روی کلمه معقول عنایت دارم زیرا گاهی اوقات دخالت‌هایی به نام ایجاد صلح جهانی انجام می‌شود که غیرفنی است.

آیت‌الله علیدوست با اشاره به راهکارهای اسلام برای تامین امنیت پایدار، گفت: اسلام برای امنیت جهانی صرفا چند گزینه فقهی و حقوقی محض ارائه نکرده است بلکه پایه و اساسی را ریخته است؛ اول اینکه اعتقاد انسان‌ها را به مبدا و معاد مطرح می‌کند، نزدیک به یک سوم قرآن کریم در مورد معاد است که قطعاً از سر اتفاق نیست بلکه نشانه نقش بالای معاد در تربیت انسان است. همچنین آیات توحید هم کمتر از این نیست شاید به دو هزار و 700 مورد فقط لفظ الله در قرآن آمده باشد.

فراموشی مبدا و معاد؛ ریشه مشکلات بشر

وی ادامه داد: آیا ریشه مشکلات بشر غیر از این است که مبدا را فراموش کرده و انسان، محور شده است و از طرف دیگر معاد را فراموش کرده است؛ الان سیاستمداران و برنامه‌ریزان چقدر بر مبنای مبدا و معاد تصمیم می‌گیرند و اسناد بالادستی و چشم‌انداز تنظیم می‌کنند؟، گویا بشر یک دفعه به دنیا آمده و بعد هم می‌پوسد و می‌میرد.

استاد حوزه علمیه اضافه کرد: راهکار دیگر اسلام، بحث برادری انسانی و نه صرفا دینی و مذهبی است؛ قرآن کریم بیش از ده مورد وقتی از پیامبرانی مانند نوح و هود و صالح و ... یاد کرده آنان را برادر اقوام دیگر می‌داند، اینکه صالح برادر قوم ثمود باشد تعبیر جالبی است؛ اگر بگوییم برادری دینی بود که جور در نمی‌آید زیرا پیامبران موحد بوده و این اقوام کافر بودند پس مراد نوع دیگری از برادری است.

وی با بیان اینکه اسلام بر فاصله و مرز بین دینداری و کفر مرز جدی دارد، گفت: در عین حال هیچ چیزی قابل دفاع‌تر از برادری انسانی نیست؛ البته ما یک برادری مذهبی، یک برادری دینی و یک نوع برادری انسانی داریم(الانسان اخو الانسان)؛ اگر این معنا تثبیت شود برادری الزاماتی دارد که اولین آن دلسوزی است؛ دیگری حق حیات و کرامت انسانی قائل شدن برای دیگران است. امام علی(ع) در نهج‌البلاغه فرمودند که ای مالک مردم یا برادر دینی تو هستند و یا انسانی مانند تو.  

برادری انسانی؛ راهکار قرآن برای تامین امنیت جهانی

آیت‌الله علیدوست تاکید کرد: اگر نگاه برادری انسانی در عالم مستقر شود دیگر نباید در به در دنبال امنیت و صلح پایدار باشیم؛ ولی اگر مبدا و معاد فراموش شد و مرزهای جغرافیایی، اصالت پیدا کرد سر و کله نظامی‎‌‌گری پیدا شده و بخش عظیمی از انرژی و پول بشر صرف تولید سلاح‌های کشتار جمعی می‌شود؛ اسلام یکسری اصول تعریف کرده که یا هدف رسیدن به صلح و امنیت چهانی است یا از نتایج غیر قابل تفکیک آن است.

استاد مرکز فقهی ائمه اطهار(ع) با بیان اینکه رابطه مقاصد شریعت با صلح و امنیت پایدار جهانی می‌تواند موضوع یک مقاله و پایان نامه خوب باشد، افزود: یکی از مقاصد شارع، ایجاد عدالت است، عدالت یک انسان، حکومت و عدالت یک ملت؛ انسان با انسان، انسان با خدا و انسان با خود؛ در نصوص دینی تاکید بسیار زیادی بر مسئله عدالت شده است و به راحتی محققان می‌توانند مطالب زیادی استخراج کنند؛ البته برخی با ساده‌انگاری می‌گویند تشریعات الهی براساس عدالت نیست.

آیت‌الله علیدوست تصریح کرد: اگر عدالت را به عنوان یکی از مقاصد شریعت پذیرفتیم تازه به مرحله بعد می‌رسیم و آن فهم عدالت است یعنی عدالت مقوله پیشادینی و نه پسادینی است و در مرحله بعد تعریف امنیت و صلح پایدار جهانی است.

وی در جمعبندی بحث خود گفت: اعتقاد به مبدا و معاد، برادری انسانی و مقاصد شریعت سه راهکار برجسته اسلام برای تحقق صلح و امنیت بین‌المللی و پایدار است.