صبر مهمترین خلق انسانی است

به گزارش ایکنا، محمدصادق حامدی، پژوهشگر قرآنی، شامگاه 9 فروردین ماه در نشست علمی «بررسی کتاب سیمای صابران  در قرآن کریم»، گفت: یکی از موضوعات این کتاب، قهرمانان صبر است که در آن به حضرت ایوب، یوسف و ابراهیم و پیامبران اولو‌العزم پرداخته شده و ماجرای زندگی آنان شرح داده شده است. پیامبر خاتم در زمره آخرین پیامبر اولوالعزم قرار گرفته و موضوع صبر ایشان بسیار برجسته‌تر است زیرا همه داستان‌هایی که با موضوع صبر از انبیاء قبل بیان شده به پیامبر(ص) بازگشت دارد و هدف خداوند از تشریح آن دلداری دادن به پیامبر(ص) و تقویت صبر ایشان و پیروان او هست.

وی با بیان اینکه برخی موضوعات سبب افزایش صبر در انسان می‌شود، افزود: یکی از این موضوعات، شناخت خود و دنیاست؛ هرقدر طبیعت دنیا را بهتر بشناسیم اهمیت صبر هم برای ما بیشتر می‌شود همچنین هرقدر خودشناسی و انسان‌شناسی بیشتری داشته باشیم صابر بودن انسان بیشتر خواهد شد.

حامدی تصریح کرد: موضوع دیگری که سبب تقویت صبر است باور به پاداش خداوند به خاطر صبر، امیدبستن به جبران محرومیت‌ها، یاری خواستن از خداوند، زنده نگه داشتن خاطره قهرمانان صبر و یادآوری داستان‌هایی که از صبوری قهرمانان قرآنی بیان شده سبب دستیابی بیشتر به صبر است. همچنین ایمان به قضا و قدر هم پشتوانه صبر است.

آفات از بین برنده صبر

وی با اشاره به برخی آفاتی که صبر را از بین می‌برند، اضافه کرد: شتابزدگی و عجله و اینکه انسان دوست دارد راه صدساله را یک شبه طی کند، خشم، دلتنگی و افسردگی و حب نسبت به چیزی و کسی از آفات صبر است. نومیدی هم سبب تمام شدن صبر انسان است.

این پژوهشگر با بیان اینکه برخی افراد  در اینکه قرآن چقدر به صبر اهمیت داده است به بررسی تعداد واژه‌های صبر و کلمات مرتبط آن پرداخته‌اند و آمار مختلفی بیان شده است، تصریح کرد: با مراجعه به المعجم المفهرس می‌بینیم که صبر و کلمات مرتبط در بیش از صد و چند مورد(103) آمده است که برابر با شماره سوره عصر است که صبر موضوع محوری آن است. برخی این شمارش‌ها را حمل بر صحت می‌کنند و برای رفع اختلاف در شمارش تعداد واژگان، توجیه کرده و گفته‌اند مثلا در آیات 126 و 127 سوره نحل دو بار واژه صبر به کار رفته و بسته به اینکه آن را دو مورد شمارش کنیم یا یک مورد تعداد واژگان دستخوش تغییر خواهد شد. وَإِنْ عَاقَبْتُمْ فَعَاقِبُوا بِمِثْلِ مَا عُوقِبْتُمْ بِهِ وَلَئِنْ صَبَرْتُمْ لَهُوَ خَيْرٌ لِلصَّابِرِينَ ﴿۱۲۶﴾؛ وَاصْبِرْ وَمَا صَبْرُكَ إِلَّا بِاللَّهِ وَلَا تَحْزَنْ عَلَيْهِمْ وَلَا تَكُ فِي ضَيْقٍ مِمَّا يَمْكُرُونَ ﴿۱۲۷﴾.

وی با اشاره به مقوله تعریف صبر در این کتاب، اظهار کرد: در این کتاب، یوسف غرضاوی در تعریف صبر آورده که هر آنچه برای انسان ناخوشایند است برای رسیدن به رضایت خدا تحمل کند و به آیه 22 رعد «وَالَّذِينَ صَبَرُوا ابْتِغَاءَ وَجْهِ رَبِّهِمْ وَأَقَامُوا الصَّلَاةَ وَأَنْفَقُوا مِمَّا رَزَقْنَاهُمْ سِرًّا وَعَلَانِيَةً وَيَدْرَءُونَ بِالْحَسَنَةِ السَّيِّئَةَ أُولَئِكَ لَهُمْ عُقْبَى الدَّارِ» و آیات دیگری استناد کرده است.

حامدی با اشاره به  انواع صبر در قرآن بیان کرد: اولین مسئله مورد تاکید اینکه صبر ویژگی خاص برای انسان است و در ملائکه و موجودات دیگر معنا ندارد؛ صبر دو نوع جسمانی و معنوی است که در کتاب براساس نظر غزالی بیان شده  است.

وی تاکید کرد: از جمله موضوعات مهم در این اثر اینکه صبر، هم مسئله‌ای اخروی و هم دنیوی است و ما بدون صبر آخرتی نداریم و تاکید دین هم برای این است و در عین حال سیر زندگی دنیا هم بدون صبر ناقص است. در اشعار شاعران بیان شده است: صبر و ظفر هر دو دوستان قدیمند/ نابرده رنج گنج میسر  نمی‌شود

 ضرورت صبر

حامدی با تاکید بر ضرورت صبر برای اهل ایمان گفت: البته صبر برای همه لازم است ولی اهل ایمان باید بیشتر به این مقوله پایبند باشند؛ در آیه شریفه 143 آل عمران بیان شده است: أَمْ حَسِبْتُمْ أَنْ تَدْخُلُوا الْجَنَّةَ وَلَمَّا يَعْلَمِ اللَّهُ الَّذِينَ جَاهَدُوا مِنْكُمْ وَيَعْلَمَ الصَّابِرِينَ.یعنی ورود به بهشت بدون صبر ممکن نیست.  در سوره بقره هم سه آیه پشت سر هم بیان شده که بیانگر اهمیت صبر است. وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ بِشَيْءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالثَّمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ؛  الَّذِينَ إِذَا أَصَابَتْهُمْ مُصِيبَةٌ قَالُوا إِنَّا لِلَّهِ وَإِنَّا إِلَيْهِ رَاجِعُونَ ﴿۱۵۶﴾ أُولَئِكَ عَلَيْهِمْ صَلَوَاتٌ مِنْ رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولَئِكَ هُمُ الْمُهْتَدُونَ ﴿۱۵۷﴾

وی با اشاره به ضرورت صبر اظهار کرد: فزونی پاداش مؤمنان و بالارفتن مقام آنها، پاکسازی صفوف مؤمنان از غیرمؤمنان، تربیت مؤمنان و به کار انداختن ذخایر درونی  آنان از جمله موارد ضرورت صبر است.

وی افزود: تکرار فرمان صبر به پیامبر از جمله موارد در کتاب است؛ مؤلف 18 مرتبه واژه اصبر، سه مورد اصطبر (که مؤکدتر از اصبر است) آورده است. از 20 مورد توصیه صبر شش مورد آن حکم تشریعی صبر است که خودش چند نوع است: صبر واجب و برای آن به آیه «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اسْتَعِينُوا بِالصَّبْرِ وَالصَّلَاةِ إِنَّ اللَّهَ مَعَ الصَّابِرِينَ» و «يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا اصْبِرُوا وَصَابِرُوا وَرَابِطُوا وَاتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّكُمْ تُفْلِحُونَ»  اشاره کرده است؛ صبر مستحب یعنی مواردی که اگر کسی بدی کرد می‌توانید جواب دهید ولی گذشت بهتر است،  همچنین صبر جمیل از ابداعات قرآن کریم است که فرموده: واصبر صبرا جمیلا یا واهجر هجرا جمیلا. واصفح صفحا جمیلا.

حامدی بیان کرد: صبر مکروه و حرام هم نوع دیگر صبر است و غزالی گفته اگر در جایی انسان بتواند بلایی را دفع کند و نکند صبر حرام است؛ همچنین مهاجرت خودش نوعی صبر محسوب شده است: قَالُوا أَلَمْ تَكُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَاسِعَةً فَتُهَاجِرُوا.

اهمیت صبر

حامدی با اشاره به انگیزه صبر در این کتاب بیان کرد: صبر یک  خلق و خوی انسانی و ارزشمند است به صرف اینکه برای جلب خوشنودی خدا باشد؛ صبر عبادت و زمینه‌ساز فرجام نیک است. همچنین از جمله واژگان مرتبط با صبر، مصابرت است، مصابرت از باب مفاعله و صبر دو جانبه است یعنی انسان صبر می‌کند تا صبر دشمن تمام شود.

وی افزود: از دیگر موضوعات، صبر بی ارزش است مانند صبر دوزخیان بر عذاب خداست که البته یارای صبر در این زمینه را ندارند؛ وَبَرَزُوا لِلَّهِ جَمِيعًا فَقَالَ الضُّعَفَاءُ لِلَّذِينَ اسْتَكْبَرُوا إِنَّا كُنَّا لَكُمْ تَبَعًا؛ همچنین در این کتاب تاکید شده جزع و فزع در برابر صبر هستند، اصْلَوْهَا فَاصْبِرُوا أَوْ لَا تَصْبِرُوا سَوَاءٌ عَلَيْكُمْ إِنَّمَا تُجْزَوْنَ مَا كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ.

یادآور می‌شود که کتاب سیمای صابران در قرآن اثر یوسف غرضاوی است که محمدعلی لسانی فشارکی آن را ترجمه کرده است.