تأثیرات مخرب و ماندگار آلودگی هوا بر ریه کودکان

به گزارش ایکنا، روزهای نارنجی و قرمز هوای تهران مدام تکرار و سپری می‌شود و برخی روزها میزان آلاینده‌های موجود در هوایی که استنشاق می‌کنیم مسئولان را وادار به تعطیلی مدارس می‌کند؛ اما در همان روزهایی که مدارس تعطیل می‌شود هم کودکان زیادی در کوچه‌ها و خیابان‌ها حضور پیدا می‌کنند و این مسئله امری بسیار خطرناک است چراکه کودکان در مقابل تأثیرات مخرب آلودگی هوا آسیب‌پذیرتر هستند.

سید احمد طباطبایی اقدائی، فوق تخصص ریه کودکان در گفت‌وگو با ایکنا این خطرات را از نظر علمی تشریح کرد و گفت: ریه کودکان در حال رشد است و حتی گاهی تا سن 16 تا 17 سالگی رشد ریه ادامه پیدا می‌کند؛ اگرچه پایه‌های اصلی رشد ریه در دوران جنینی گذاشته شده و فرزندی که به دنیا می‌آید ریه مناسبی برای تنفس دارد اما چون باید به ظرفیت‌های بزرگسالی برسد، رشد آن ادامه پیدا می‌کند.

وی هشدار داد: اگر قرار باشد از همان دوران کودکی ریه در حال رشد کودک با عوامل تهدید کننده مواجه باشد، صدمات جبران ناپذیری به کودکان وارد خواهد شد.

این فوق تخصص ریه اطفال با تأکید بر اینکه با ابزاری از جمله ماسک یا تصفیه کننده‌های هوا در منزل این معضل قابل برطرف شدن نیست، گفت: اگرچه عدم حضور در محیط‌های آلوده می‌تواند تا حدودی باعث کم شدن شدت صدمات شود اما حضور کودک در محیطی که تصفیه کننده هوا دارد، باعث نمی‌شود که تأثیر آلودگی هوا را منتفی بدانیم.

وی با اشاره به این نکته که مسئولان در شرایط بحرانی آلودگی هوا مدارس را تعطیل می‌کنند اما باید بدانیم این بحران‌ها اثرات خود را حتی با حضور در منزل هم به دنبال خواهد داشت، تصریح کرد: بنابراین مسئولان باید فکر اساسی‌تری کنند تا با معضل آلودگی هوا مواجه نشویم. متأسفانه طی سال‌های گذشته نه تنها اقدامات مؤثری درمانی انجام نشده، بلکه فعالیت‌های معکوسی در حال انجام است و افزایش تولید خودروها، تردد بسیار زیاد خودروها در سطح شهر و ... مدام رو به افزایش است. 20 سال پیش به هیچ وجه در هر ساختمانی بیش از یک یا دو خودرو دیده نمی‌شد، اما اکنون تقریباً هر واحد آپارتمانی حداقل یک خودرو دارد و این خودروها یکی از منابع اصلی ایجاد آلودگی هستند که باید فکر اساسی برای آن صورت گیرد.

این فوق تخصص ریه اطفال با انتقاد از عدم کاهش خودروهای عمومی دودزا، گفت: همه این عوامل موجب شده کودکان که در حال رشد هستند، در معرض آلودگی‌ها قرار داشته باشند. کاهش کارخانه‌های اطراف تهران، استفاده از سوخت مناسب برای کارخانه‌ها(چون نمی‌توان تمام کارخانه‌ها و شهرها را تعطیل کرد) نیز باید در دستور کار قرار گیرد تا شاهد کاهش آلودگی‌ها باشیم. 

طباطبایی در پاسخ به این سؤال که آیا آلودگی هوا مانع رشد مناسب ریه کودکان می‌شود؟ گفت: آلودگی باعث صدمه خوردن ریه‌ها می‌شود و کودکانی که در معرض آلودگی هوا هستند مستعد یکسری از بیماری‌ها و عفونت‌های تنفسی می‌شوند و احتمال ابتلا به عفونت‌های گوش و تشدید حملات آسم در آنها افزایش پیدا می‌کند. همچنین بیماری به نام سندروم مرگ ناگهانی نوزادان وجود دارد که طی آن نوزادی که به دنیا می‌آید به طور ناگهانی فوت می‌کند که یکی از دلایل شناخته شده این مسئله بحث عفونت‌هاست که باعث ایجاد مشکل می‌شود.

طباطبایی در خصوص دیگر دلایل آسیب‌پذیرتر بودن کودکان در هوای آلوده، گفت: در هر صورت کودکان فعالیت بدنی دارند و همین موجب می‌شود بیشتر و عمیق‌تر نفس بکشند. همچنین قد کودکان نسبت به بزرگسالان کوتاه‌تر بوده و نزدیک‌تر به سطح زمین هستند؛ آلاینده‌های هوا نیز تمایل دارند که به سطح زمین نزدیک‌ شوند و فعالیت کودکان در سطح زمین موجب می‌شود بیشتر در معرض تماس با آلاینده‌های محیطی قرار گیرند. 

وی ادامه داد: تعداد تنفس کودکان نیز نسبت به افراد عادی بالاتر است، بنابراین میزان آلودگی که وارد ریه کودکان می‌شود نسبت به بزرگسالان بیشتر است. ممکن است که در ابتدا کسی به این مسائل توجه نکند اما این مسائل در طولانی مدت می‌تواند مشکل آفرین باشد به خصوص وقتی مسئله تعطیلی‌ها پیش می‌آید خانواده‌ها تصمیم می‌گیرند به کارهای عقب مانده خودشان برسند و بچه‌ها را همراه خود داخل ماشین می‌برند و در شهر تردد می‌کنند و فکر می‌کنند چون کودک داخل ماشین است کمتر در معرض آلودگی قرار دارد در حالی که اینطور نیست و همین حضور در داخل ماشین در سطح شهر به کودک آسیب می‌زند.

وی با فاجعه‌بار خواندن این مسئله که وقتی به دلیل آلودگی هوا مدارس و ادارات تعطیل می‌شود، ترافیک شهری به جای کاهش افزایش پیدا می‌کند و تردد مردم در خیابان‌ها بیشتر می‌شود، گفت: بسیاری از مردم نسبت به این مسئله بی‌توجه و بی‌اطلاع هستند که حضور فرزندانشان در خیابان‌ها، باعث می‌شود سم وارد ریه کودکان شود؛ در حالی که اگر خانواده‌ها اطلاعات کافی داشته باشند حاضر نمی‌‌شوند در هوای آلوده فرزندشان را از خانه بیرون ببرند.

این پزشک افزود: آلودگی هوا موجب افزایش عفونت‌های تنفسی و تشدید بیماری‌های زمینه‌ای می‌شود و کودکانی که بیماری‌های خاص یا نقص ایمنی دارند در شرایط آلودگی هوا دچار تشدید بیماری می‌شوند.

طباطبایی در پاسخ به این سؤال که آیا ماسک‌های عمومی که در بازار وجود دارد برای استفاده کودکان در شرایط آلودگی هوا مناسب است؟ گفت: ماسک‌هایی که در زمان کرونا طراحی و توزیع شد برای جلوگیری از انتشار ویروس‌هایی بود که اندازه آنها چند هزار برابر مولکول‌های هوا بود و اگر درست استفاده می‌شد، از ابتلا به کرونا جلوگیری می‌کرد، اما ذراتی که در زمان آلودگی در هوا وجود دارد اندازه بسیار ریزتری دارند و با ماسک‌های موجود نمی‌توان جلوی استنشاق آنها را گرفت. این ماسک‌ها فقط جلوی ورود ذرات بزرگتر آلاینده هوا را می‌گیرد و آلاینده‌هایی مثل ازن، co، سرب، co2 و ... آلاینده‌هایی هستند که از این ماسک‌ها عبور کرده و وارد ریه می‌شوند. ممکن است کودکان در هوای آلوده در ابتدا علائمی از خود نشان ندهند، اما به مرور این آلاینده‌ها بر سلامت روان کودکان نیز تأثیر می‌گذارد و آنان را تحریک‌پذیر می‌کند، به شکلی که خلق و خوی ایشان تغییر پیدا می‌کند، زودتر خسته می‌شوند و سردرد و سرگیجه می‌گیرند.

وی به خانواده‌ها هشدار دارد که تصور نکنند چون کودک آنها ماسک زده پس در هوای آلوده خطری سلامتی او را تهدید نمی‌کند و گفت: ماسک فقط جلوی ورود مواد آلاینده با ذرات بزرگتر را می‌گیرد و ذرات ریزتر از ماسک هم عبور کرده و وارد ریه کودکان می‌شود؛ حتی ماسک‌هایی که در زمان حملات شیمیایی استفاده می‌شود نیز شاید نتواند جلوی استنشاق آین آلاینده‌‌ها را بگیرد.

طباطبایی در پاسخ به این سؤال که برای کاهش اثرات مخرب آلودگی هوا بر کودکان چه باید کرد؟ گفت: توصیه عملیاتی بسیار مؤثری واقعاً در این شرایط نمی‌توان ارائه کرد البته می‌توان گفت بچه‌ها ورزش نکنند، فعالیت بدنی کمتری داشته باشند، تا حد ممکن رفت و آمد خارج از منزل نداشته باشند و در معرض آلودگی قرار نگیرند و ...، یعنی بیشتر توصیه‌ها ایجاد محدودیت است و تأمین ویتامین‌های مورد نیاز بدن در طول سال از جمله پاییز و زمستان که عموماً با هوای آلوده مواجه هستیم از جمله ویتامین C، مصرف میوه‌جات و سبزیجات تازه نیز می‌تواند مؤثر باشد.

وی اظهار کرد: توصیه‌ای که مطرح کردن آن ضرورت دارد این است که خانواده‌ها به آلاینده‌های داخل منزل خود هم توجه داشته باشند. مثلاً با هدف اینکه هوا را پاک کنیم از برخی از دودها مثل دود اسپند، عنبرنسا، عود و ... استفاده نشود. افراد فکر می‌کنند این دودها می‌تواند اثرات پیشگیری کننده و یا پاک کننده هوا داشته باشد اما تمام این موارد به عنوان آلاینده هوا مطرح است و باید از آن پرهیز شود.

طباطبایی در پایان گفت: برقی شدن خودروها، افزایش حمل و نقل عمومی و سالم‌تر شدن وسایل حمل و نقل عمومی توصیه‌هایی است که مدام از سوی متخصصان به مسئولان مطرح می‌شود اما متأسفانه اقدام جدی در این زمینه صورت نگرفته است.

گفت‌وگو از زهرا ایرجی