İslam cəmiyyətində qanunun icrasının təminatçısı
Bəşər cəmiyyətində hər bir qanun insanlar arasında üsullar nəzərə alınmaqla həyata keçirilir. Lakin heç bir təqlid, qorxu və hərislik qanuna əməl etmək üçün düzgün amil ola bilməz.
Qanunun tətbiqi üçün ən yaxşı amil əqli inkişafı və anlayışı artırmaq, qanunvericiyə məhəbbət yaratmaqdır. Bu üsul ən sabit və möhkəm yoldur. İslamın bu iki məsələ ilə bağlı metodu maraqlıdır:
1- Əqli yüksəliş: İslam kimi heç bir məktəbdə elm və təfəkkürün öyrənilməsi əmr olunmur. Təqvalı alimlərlə ünsiyyətə və ya yer üzündə gəzib-dolaşmağa və ya məşvərət etməyə o qədər əhəmiyyət verilməsi təfəkkür səviyyəmizin yüksəlməsi üçündür. Bütün Quranda əvvəlki qövmlərin tarixi və süqut etmələrinin səbəbləri, peyğəmbərlərin tarixi və uğurlarının sirrinin bəyan edilməsi bizim təfəkkürümüzün yüksəlməsi üçündür.
Hökmlərin fəlsəfəsinin bəyanı və keçmişdəki inadkar xalqların məhv edilməsinin səbəblərinin bəyanı qanunların həyata keçirilməsinə böyük ölçüdə təminat verə bilər.
2- Duyğuların köməyindən istifadə etmək: Hisslər və duyğular insanları hərəkətlərində motivasiya edən amillərdəndir. Quranda möminləri təşviq etmək məsələsi o dərəcədə gündəmə gəlmişdir ki, Allah öz Peyğəmbərinə belə buyurur:
“Onlara dua et və salam göndər ki, həqiqətən, sənin duan və salamın onlar üçün rahatlıq və xatircəmlik amilidir” (Tövbə, 103).
Allah başqa yerdə buyurur: “(Ey müsəlmanlar!) Sizə nə olub ki, Allah yolunda (hicrət etməyib, yaxud əsir kimi Məkkədə qalıb): “Ey Rəbbimiz, bizi əhalisi zalım olan bu şəhərdən (Məkkədən) kənara çıxart, bizə öz tərəfindən mühafizəçi göndər, yardımçı yolla!”- deyə dua edən aciz kişilər, qadınlar və uşaqlar uğrunda vuruşmursunuz?" (Nisa, 75).
Allah bu ayədə zalımların toruna düşmüş uşaqların üzlərini təsvirə çəkir və xalqı hərəkətə keçirmək üçün xalqın duyğularına müraciət edir.
Başqa yerdə oxuyuruq: “Yaxud aclıq günü (zamanı) yemək verməkdir. Qohumluq əlaqəsi çatan bir yetimə və ya (taqətsizlikdən) torpağa sərilmiş bir miskinə!” (Bələd, 14-16).
Qeyd etmək lazımdır ki, ibarətlərin hamısı emosionaldır və emosiyaların köməyi ilə insanları hərəkətə dəvət edir.
3- Bütün digər amillərdən daha güclü olan qanunun icrasının üçüncü zamini Allaha və məada iman məsələsidir. Əmrin Allahdan olduğuna və onun bəndəsi və nəzarətində olduğuma inanaram. Onun yanına qayıdacağam və Allahın ədalət məhkəməsində cavab verməli olacağam. İnanın ki, o, mənim hər bir yaxşılığımın əvəzini on qat verəcək və günahımı bağışlayacaq. Xeyir və şərin hər zərrəsinin bir hesabı olduğuna inanıram. Bəli, belə iman itaətdə mühüm rol oynayır.
4- Yaxşılığa əmr etmək və pislikdən çəkindirmək: Əgər bir cəmiyyət laqeydlikdən çıxarsa, sədaqətli və fəal olarsa, bütün insanlar yaxşılığa əmr edib, pislikdən çəkindirərlər. Necə ki, əgər bir maşın yol hərəkəti qaydalarına zidd hərəkət edərsə, bütün maşınlar onun üçün siqnal verib işıqları yandıraraq onun qaydaları pozduğunu xatırladacaqlar. Bu hərəkət o qədər təkrarlanır ki, sürücü peşman olur və qayda pozuntusunu dayandırır. Bəli, qanunun icrasına xalq özü təminat verə bilər.
5-Hökumət və cəza: Yuxarıdakı misalda sürücü camaatın öyüd-nəsihət və xəbərdarlığına əhəmiyyət verməsə və bütün siqnallara və işıqlara biganə olub hərəkətə davam etsə, növbə polisə və cəriməyə çatacaq.
Bəli, bəzi İslam hökmlərinin həyata keçirilməsinin təminatçısı İslam hökumətidir ki, Allahın qanununun hakim olması üçün bəzi günahları törədənləri cəzalandırır.
- Möhsin Qəraəti tərəfindən yazılmış "İslami Əqidə prinsipləri; (Nübüvvət)" kitabından götürülmüşdür.
