İslam cəmiyyətində vəhdət yaratmaq, Həzrət Peyğəmbər (s) və İmam Sadiqin (ə) ortaq yanaşması
İslam cəmiyyətində müsəlmanlarla, hətta onlarla müttəfiq olmayanlarla belə üz-üzə gəlməkdə bu iki şəxsiyyətin həyatında çox nəzərə çarpan ortaq xüsusiyyət İslam cəmiyyətində birlik yaratmaqdır. Həm Rəsuli-Əkrəm (s) həm də İmam Sadiq (ə) əsas strategiyalarını İslam cəmiyyətini idarə etməkdə, möminlər və müsəlmanlarla münasibətdə, müsəlmanlar arasında birlik və həmrəylik yaratmaqda qoyublar. Baxmayaraq ki, həm Allah Rəsulu (s) həm də İmam Sadiq (ə) elə bir cəmiyyətdə yaşamışlar ki, insanların bir qismi, hətta onların çoxu bu iki şəxsiyyətlə eyni mövqedə deyildilər və bir çox problemlər yaradırdılar. Amma bu problemlər və əməkdaşlığın olmaması bu iki şəxsiyyətin bu strategiyadan geri çəkilməsinə mane olmadı.
Həzrət Peyğəmbərə (s) gəlincə, diqqət çəkən ilk həqiqət odur ki, o Həzrət, o dövrün cəmiyyətinə “İslam” adlı hərtərəfli və tam bir din gətirmişdir. İslamın sevimli Peyğəmbərinə (s) nazil olan vəhyi ehtiva edən Qurani-Kərimdə belə bir cəmiyyətin üzvləri ilə münasibətdə İslam cəmiyyətinin üzvlərini birləşdirmək əsas strategiyadır. Elə ki, buyurur: “Hamılıqla Allahın ipindən (dindən, kitabdan və vəhyi gətirənlərdən) möhkəm yapışın və parçalanmayın. Allahın sizin barənizdə bir-birinizlə düşmən ikən qəlbləriniz arasında ülfət yaratdığı zamandakı nemətini xatırlayın ki, Onun neməti sayəsində bir-birinizlə qardaş oldunuz. Həmçinin siz od uçurumunun astanasında idiniz, sizi ondan xilas etdi. Allah Öz (tovhid, qüdrət və hikmət) nişanələrini sizin üçün bu cür bəyan edir ki, bəlkə hidayət olasınız” (Ali-İmran, 103). Yaxud buyurur: “Allaha və Onun Peyğəmbərinə (vacib əmrlərində) itaət edin və bir-birinizlə çəkişməyin və mübahisə etməyin ki, süstləşərək qorxaqlaşar və ağalıq və hökmranlığınız aradan gedər, sizə (bir daha) qələbə yeli əsməz. Səbr edin ki, həqiqətən Allah səbrlilərlədir” (Ənfal, 46).
Əsasən bu dinə verilən “İslam” adı “sülh və birləşmə” mənasını ifadə edir. İzah budur ki, bu söz “sülh, dostluq və birlik” mənasını verən “salam” sözündən, onun "ifal" “əsləmə” babındakı mənası isə “sülh etmək, barışdırmaq və birlik yaratmaq”dır. Qurani-Kərim bu məzmunda buyurur: “Ey iman əhli, hamınız salam və dostluğa daxil olun” (Bəqərə, 208). Bu ayə İslamın ictimai ölçüdə əsas prinsipini vurğulayır ki, bu da İslam cəmiyyəti arasında sülh, dostluq və birlik yaratmaq, onun üzvləri arasında parçalanma və ixtilafın qarşısını almaqdır.
Rəsuli-Əkrəmin (s) tərcümeyi-halında da görürük ki, Rəsulullah (s) öz əmrində olan cəmiyyətdə harmoniya və birlik yaratmaq üçün çox çalışmışdır. Həzrət Peyğəmbər (s) müxtəlif dövrlərdə müsəlmanlar, xüsusən də mühacirlərlə ənsar arasında qardaşlıq bağı yaratmağa çalışmışdır. O dövrdə Mədinənin ictimai qüsurlarından biri də mühacir-ənsar arasındakı ixtilaf idi. Bu nöqsan cəmiyyətdə ixtilaf yaratmaq üçün böyük fürsət yaradırdı.
İmam Sadiqin (ə) tərcümeyi-halında İslam ümməti arasında birləşmənin təsirlərini də görə bilərik. Əvvəla qeyd edək ki, İmam Sadiq (ə) Allah Rəsulunun (s) şəhəri olan Mədinə şəhərini tərk etməmiş, şiələrinin daha çox yaşadığı yer olan Kufədə yerləşməmişdir. Bir halda ki, Mədinə, İmamın (ə) fikrinə uyğun bir şəhər deyildi və orada şiələr çox yaşamırdı. Həmçinin İmam Sadiqin (ə) sayı 4000-dən çox olan bir çox tələbələri İmamın şiələri arasında deyildi və onlardan bəziləri, məsələn, Əbu Hənifə, Malik ibn Ənəs, Süfyan Suri, Üzai və s. böyük sünni alimlərindən idi. İmamın (ə) davranışı elə idi ki, bütün bu insanların hamısını pz dərsinə cəzb edirdi.
İmam Sadiqin (ə) tərcümeyi-halında müsəlman cəmiyyəti qarşısında əsas məqam ondan ibarətdir ki, onun dövründə o dövrdə məzhəbçilik geniş yayılmışdı. Ortaya çıxan hər bir alim öz ətrafına tələbələri toplayıb təriqət yaradırdı. Bu məzhəblərin çoxu tarix boyu yox olub, lakin bəzi fiqhi və ya teoloji dinlər o zamandan bəri qalıb; sünnilərdə Hənəfi, Maliki, şiələrdə Zeydi və İsmaili kimi. Həzrət belə bir mühitdə məzhəb yaratmaq və şiələrin yolunu digər müsəlmanlardan ayırmaq deyildi. Öz şiələrini ümumi müsəlmanlarla birlikdə yaşamağa çağırdığı Həzrətin bir çox hədislərində görünür.
