تشریح آئین‌های نمایشی عاشورایی نواحی ایران

به گزارش خبرنگار افتخاری خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) در بوشهر، کرنا نوازی(لاهیجان) و پرده‌خوانی (تهران)، نخل‌گردانی و پرده‌خوانی (یزد و کاشمر)، چاووش‌خوانی (بروجرد و تفرش) و نوحه‌خوانی و دمام نوازی ( بوشهر)، چک چکو (استهبان فارس) و پرده‌خوانی (اراک)، مناقب‌خوانی (تهران و بروجرد)، قنبرخوانی (تهران و کاشمر)، مناجات‌خوانی (تهران)، مقتل‌خوانی (خوزستان)، پرده‌خوانی (تهران و خمین)، سرنانوازی (بختیاری و لرستان )، کتل‌گردانی (بختیاری) و ... که به اختصار در ذیل از چگونگی برگزاری آئین‌های نمایشی مذکور پرداخته می‌شود.

پرده‌خوانی

پرده خوانی و شمایل‌گردانی که در آن پرده‌خوان به کمک تصاویری که به طور فشرده و به شکل دوبعدی در کنار هم نقاشی شده‌اند، داستان و وقایع مورد نظر را نقل می‌کند.

سنج و دمام‌نوازی

در گذشته برای جمع‌آوری عزاداران و سینه‌زنان بعد از ذکر و روضه و زیارت‌نامه و قبل از سینه‌زنی مراسم سنج و دمام اجرا شده‌ است. این مراسم یکی از اشکال مراسم مذهبی است که در بوشهر رواج دارد، در این مراسم سینه‌زنان با سنج، دمام، شاخ و اشکون همراهی می‌شوند. نواهای زنگبار آفریقایی توسط آنها نواخته می‌شود که شکلی نمایشی به این مراسم مذهبی می‌دهد.

نوحه‌خوانی

نوحه‌خوانی بوشهری قدمتی بیش از یک قرن دارد و ویژگی خاص منطقه خود را دارد، این نوحه‌ها به همراه سینه‌زنان که هماهنگ با هم مانند موج دریا حرکت می‌کنند، خوانده می‌شوند. نوحه‌های بوشهری به علت الهام گرفتن از شرایط آب و هوایی و اقلیمی بیشتر جنبه حماسی دارد و در پرداختن به واقعه کربلا به جنبه حماسی آن پرداخته می‌شود.

کرنانوازی لاهیجان

کرنا قدیمی‌ترین ساز حماسی است که در جنگ و کارزار و آئین‌های مذهبی نواخته می‌شد. گیل‌مردان به نشانه عزا در مراسم و آئین‌های مذهبی در کرناهای خود که طول آن به سه متر می‌رسد، می‌دمند و با نوای حزین به سوگ می‌نشینند.

مناجات‌خوانی

ادعیه، ذکر، دعا، ثنا، اشعار و آواهای مذهبی که توسط ذاکران در مراسم سوگواری و عزاداری برپا می‌شود. مناجات‌خوانی در زورخانه‌های باستانی از مراسم ویژه ایرانی است.

مناقب‌خوانی

گونه‌ای ستایش‌گری مذهبی و روایات حماسی و آئینی است که به شکل تلویحی و ضمنی و با آواز انجام می‌شود.

قنبرخوانی

نوعی نمایش موسیقایی ــ آئینی است که برگرفته از نام قنبر، غلام حضرت علی(ع) است.

چاوش‌خوانی

نوعی آواز است که با صدا و آواهای خوش، شوق زیارت را در دل بر می‌انگیزند. در قدیم چاوش‌خوانان به همراه کاروانان زیارتی، زائران را همراهی می‌کردند.

سرنا‌نوازی

این مراسم در نواحی زاگرس در مراسم سوگ پهلوانان، شهیدان، عزیزان و نیز مراسم تاسوعا و عاشورا حسینی به همراه آواهای مذهبی استفاده می‌کنند.

مقتل‌خوانی

خواندن اشعار و مرثیه‌های مذهبی که به همراه سازهای بدوی توسط عرب زبانان خوزستان در رثای خون شهیدان خوانده می‌شود.

چک چکو

در این مراسم که در فارس رواج دارد، ذاکری نوحه و مصیبت می‌خواند و حاضران هر کدام با کوبیدن دو چوب (یا قطعه سنگ) به همدیگر که در دست دارند، او را همراهی می‌کنند که با حال و هوای مجلس و فضای مرثیه‌ها، ریتم‌های گوناگونی با این سنگ زنی ایجاد می‌کنند.