بررسی اثر فرهنگ عصر نزول بر وحی از دیدگاه ملاصدرا در «اندیشه نوین دینی»
گروه اندیشه: سجاد میرزایی و رضا حاجی‌ابراهیم در مقاله «ابطال نظریه اثرپذیری وحی از فرهنگ عصر نزول از دیدگاه ملاصدرا» از مقالات شماره 32 فصلنامه علمی ـ پژوهشی «اندیشه نوین دینی» به بررسی یکی از مهم‌ترین مسائل تفکر دینی از منظر فلسفه صدرایی پرداخته‌اند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، مقاله «ابطال نظریه اثرپذیری وحی از فرهنگ عصر نزول از دیدگاه ملاصدرا» یکی از مقالات شماره 32 فصلنامه علمی ـ پژوهشی «اندیشه نوین دینی» است که نویسندگان آن سجاد میرزایی و رضا حاجی‌ابراهیم، در این مقاله به بررسی یکی از مهم‌ترین مسائل حوزه حیات و تفکر دینی و نظا‌م‌های فلسفی از منظر فلسفه صدرایی پرداخته‌اند.
بر دانش‌پژوهان عرصه تفکر دینی آشکار است که «وحی» حقیقت رازآلودی است که از قلمرو اصطیاد عقل و حس استبعاد دارد و با این حال برخی از روشنفکران معاصر معتقدند که وحی محصول تجربه دینی است و در تولید وحی به شخصیت و قوه خیال پیامبر(ص) موضوعیت و فاعلیت داده‌اند.
نویسندگان مقاله «ابطال نظریه اثرپذیری وحی از فرهنگ عصر نزول از دیدگاه ملاصدرا» با توجه به این نکته که چگونگی فهم و تبیین ما از وحی تأثیری شگرف در حوزه علوم انسانی و گزاره‌های دینی برجای خواهد گذاشت، به موضوع مورد نظر پرداخته‌اند و ابتدا با تعریفی از وحی و فرهنگ، نوع مواجهه وحی با فرهنگ عصر نزول مورد بررسی و ارزیابی قرار گرفته است.
نویسندگان سپس از منظر فلسفه صدرایی به اثبات این مطلب پرداخته‌اند که اولاً وحی تعینی پیشینی و ثابت در علم الهی و عالم عقل داشته و پیامبر(ص) تنها دریافت‌کننده و ابلاغ‌کننده امین آن، بدون تغییر در عالم حس بوده است و ثانیاً این که قوه خیال پیامبر(ص) فقط قابل وحی و کاشف حقایق است، نه فاعل آن. در مرحله سوم نیز این مطلب تبیین می‌شود که وحی در فرآیند تنزیل، متغیر و متأثر از هیچ امر خارجی مانند فرهنگ نیست. مطلب دیگری نیز که مورد تأکید و تکیه نویسندگان قرار گرفته این است که وحی حقیقتی فراتر از زمان و زبان بوده و همیشه دارای حجیت است.
در نتیجه مقاله آمده است «متن وحیانی، کلام الهی است که پیش از نزول تعین داشته، به طور مستقیم یا با واسطه پیک یا از پس پرده حجاب به انسان‌های برگزیده، از طریق شعور پیامبری نازل می‌شود و در این انزال و تنزیل، منازل گوناگونی را طی می‌نماید. در مقام و مرتبه‌ای کلام عقلی است و در منزلی، کتب لوحی، در مرتبه‌ای وجودهای خیالی و در مقامی الفاظی مسموع که به واسطه همین قوه شنوایی شنیده می‌شود، یا نقوش نوشته شده در صحفی است که به واسطه قوه بینایی دیده می‌شود؛ اما همه این مراتب، حاکی از حقیقت واحدی است که جلوه‌های فراوان و مشاهد متفاوت و مواطن زیادی دارد. به همین دلیل، قرآن به حسب مراتب و مواطن متعددش نام‌های مختلفی دارد.
خداوند از میان انسان‌ها براساس نظام و قانون اصطفای الهی، افرادی را به پیامبری مبعوث می‌کند و این انتخاب بر اساس آن قانون و نظام خداوند صورت می‌پذیرد؛ نه بر پایه عوالم پائین. بنابراین مقام نبوت اکتسابی نیست تا انسان در اثر تکامل تدریجی بتواند به وحی و کلام وحیانی خدا دست یابد؛ بلکه انتخابی از جانب خداوند است و لذا پیامبر تابع وحی است، نه وحی تابع پیامبر؛ یعنی وحی از سوی خدا و به اندازه و از پیش تعیین‌شده فرود می‌آید.»
یادآور می‌شود، فصلنامه «اندیشه نوین دینی» فصلنامه‌ای علمی ـ پژوهشی در کلام و دین‌پژوهی است که به صاحب امتیازی نهاد نمایندگی مقام معظم رهبری در دانشگاه‌ها، معاونت پژوهشی دانشگاه معارف اسلامی، و با مدیرمسئولی ابراهیم کلانتری و سردبیری احمد بهشتی منتشر می‌شود.
