«کتاب‌شناسی مطالعات قرآنی در زبان‌های اروپایی» نخستین و تنها کتاب‌شناسی جامع

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، «کتاب‌شناسی مطالعات قرآنی در زبان‌های اروپایی» را مرتضی کریمی‌نیا در تحقیق و پژوهشی 15 ساله به رشته تحریر درآورده و مؤسسه فرهنگی ترجمان آن را منتشر کرده است. از میان حوزه‌های مختلف در اسلام‌پژوهی، امروزه مطالعات قرآنی و تفسیر یکی از مهمترین و پررونق‌ترین شاخه‌های علمی در سراسر جهان شده است.

هم در میان عالمان کشورهای اسلامی و هم در میان محققان مسلمان و غیرمسلمان در سایر کشورها، سالانه حجم انبوهی از کتب و مقالات مرتبط با این حوزه انتشار می‌یابد که اطلاع از آنها برای دیگر محققان و دانشمندان سودمند و حتی لازم می‌نماید. از زبان‌های اسلامی چون عربی، ترکی، فارسی، اردو و ملایی و اندونزیایی که بگذریم، بخش مهمی از منابع قدیم و جدید در زبان‌های اروپایی انتشار یافته‌اند.

پس از 15 سال پژوهش مستمر در حوزه مطالعات قرآنی و تفسیر در زبان‌های اروپایی «کتاب‌شناسی مطالعات قرآنی در زبان‌های اروپایی» به همت مرتضی کریمی‌نیا و از سوی مؤسسه فرهنگی ترجمان وحی در قم منتشر شد.

مؤلف در این کتاب کوشیده است تا فهرست جامع، دقیق و همه جانبه‌ای از مطالعات قرآنی و تفسیر طی پنج قرن گذشته و در فاصله سال‌های 1500 ـ 2012 میلادی در هفت زبان اروپایی(انگلیسی، فرانسوی، آلمانی، اسپانیولی، ایتالیایی، هلندی و لاتینی) را ارائه دهد، این اثر که نخستین و تنها کتاب‌شناسی جامع در این زمینه در سراسر جهان است، در قدم اول، راهنمایی است برای تمامی علاقه‌مندان و محققان مطالعات قرآنی و در درجه بعد، ابزاری پژوهشی است برای عموم پژوهشگران دانشگاهی علاقه‌مند به مطالعات اسلامی در داخل و خارج کشور.

این اثر به ویژه برای محققان علوم قرآنی در دانشگاه‌ها و حوزه‌های علمیه که نیازمند پژوهش جدی اطلاع‌یابی از مهمترین مطالعات قرآنی به روز در جهان‌ هستند، ابزاری ضروری در پژوهش به شمار می‌آید تا همگان بتوانند ضمن بهره‌گیری از آخرین پرسش‌ها، روش‌ها، نظریه‌ها و دستاوردهای مطالعات قرآنی در فضای آکادمیک و دانشگاهی جهان به نقد و ارزیابی صحیح‌تر این اندیشه‌ها بپردازند.

متن کتاب به زبان لاتینی است و تمامی عناوین کتب و مقالات همراه با ترجمه فارسی و به ترتیب الفبایی مؤلفان مرتب شده‌اند. برای کارآمدی بیشتر، نمایه‌‌ای تفصیلی(از اعلام، اماکن، سوره‌ها، اصطلاحات، کتب و ...) در صد صفحه برای کتاب تنظیم شده که با رجوع به آن می‌توان دریافت که کدام کتاب یا مقاله طی پنج قرن اخیر در زمینه‌های مختلف قرآنی و تفسیر انتشار یافته است.

به استثنای ترجمه‌های قرآن در زبان‌های اروپایی، در این اثر، کتاب‌ها و مقالات مرتبط با یکی از موضوعات زیر فهرست می‌شوند: کلیات و کتاب‌شناسی، علوم قرآنی (با تمامی شاخه‌ها از قبیل: وحی‌شناسی، تاریخ نزول، اسباب‌النزول، مکی و مدنی، نسخ، اعجاز، ...) تاریخ قرآن، تفسیرپژوهی، مفسران و تاریخ تفسیر، مخطوطات کهن قرآنی، ترجمه‌پژوهی و مترجمان قرآن، واژگان قرآن، آیه‌پژوهی، سوره‌پژوهی، اعلام و مفاهیم قرآن، قرآن‌پژوهان جهان، قرآن و چالش‌های عصر جدید، پژوهش‌های موضوعی در قرآن، نقد و بررسی آثار قرآنی خاورشناسان.

محتوای این کتاب‌شناسی طی 15 سال(از 1376 ـ 1391) با پژوهش مستمر در منابع کتابخانه‌ای در مهمترین کتابخانه‌های سراسر جهان از جمله کتابخانه‌ ملی فرانسه(پاریس)، کتابخانه دانشگاه لایدن(هلند)، کتابخانه ملی استرالیا(ملبورن)، کتابخانه ملی ایتالیا(رم)، کتابخانه ملی اسپانیا(مادرید) و کتابخانه بریتانیا(لندن)، کتابخانه دولتی آلمان(برلین) کتابخانه کنگره(واشینگتن)، کتابخانه دانشگاه مک‌گیل(مونترال، کانادا) کتابخانه دانشگاه برلین، کتابخانه دانشگاه مونیخ، کتابخانه دانشگاه گوته(فرانکفورت)، کتابخانه‌های ملی اندونزی، مالزی، هندوستان، پاکستان، ترکیه و برخی کتابخانه‌های داخل ایران گردآوری و تنظیم شده است.

کتاب حاوی 8812 مدخل قرآنی و تفسیری همراه با ترجمه عناوین و نمایه تفصیلی به زبان فارسی، جمعاً در 800 صفحه با فونت ریز و دو ستونه انتشار یافته است. مقالات منتشر شده در اینترنت و دائرة‌المعارف‌های عمومی و تخصصی در این اثر مورد نظر نیستند، مگر آنکه بیشتر در یکی از نشریات علمی به چاپ رسیده باشند.

هیچ یک از مقالات به طور خاص به معرفی کتاب(book review ) مربوط نمی‌شوند. کتاب به ترتیب الفبای نام پدیدآوردنده در ضبط لاتینی(از A  تا z) تنظیم شده است. تمامی نام‌های غیرمشهور به ضبط لاتین و اَشهَر مؤلف ارجاع می‌شوند.

سال تولد و وفات پدیدآوردنده هر اثر، در حد امکان و با جستجو در منابع مختلف افزوده شده است. اطلاعات تفصیلی هر اثر شامل نام کامل و مشهور مؤلف، نام مترجم یا ویراستاران احتمالی، نام کامل اثر، مشخصات ناشر، محل و سال نشر، تعداد صفحات همراه با مشخصات کامل کتاب یا نشریه‌ای که مقاله در آن به چاپ رسیده، آمده است.

عنوان هر مقاله یا کتاب برای سهولت خواننده ایرانی، به زبان فارسی ترجمه شده است. مشخصات کتاب‌شناختی کتاب‌هایی که چاپ‌های متعدد و احیاناً با تجدید نظر چاپ شده و اضافات داشته‌اند و همچنین مشخصات کامل مقالاتی که گاه در زمان‌های مختلف در دو یا سه نشریه یا کتاب انتشار یافته‌اند، ذیل مدخل واحد ذکر می‌شوند.

مشخصات کتاب‌شناختی کتاب‌ها و مقالاتی که احیاناً به یکی از زبان‌های اسلامی(عربی، فارسی، اردو، ترکی، مالایی و اندونزیایی) ترجمه یا تلخیص شده‌اند ذیل هر مأخذ در پانویس ذکر شده است. مشخصات کتاب‌شناسی کتاب‌ها و مقالاتی که احیاناً از یکی از زبان‌های اسلامی(مانند عربی، فارسی و اردو) به این زبان‌‌های اروپایی ترجمه شده‌اند نیز ذیل هر مأخذ در پانویس ذکر شده است.

مهمترین بخش کتاب، نمایه‌های تفصیلی کتاب به زبان فارسی است؛ این نمایه‌ها عبارتند از نمایه اعلام، امکان، آیات، سوره‌ها، مفاهیم و موضوعات، اصطلاحات تفسیر وعلوم قرآنی، کتاب‌ها و مؤلفان، با مراجعه به این بخش کتاب، به سهولت می‌توان دریافت که درباره هر موضوع و یا مسئله قرآنی، کدام مقالات یا کتاب‌ها( به چه زبان و در کجا) انتشار یافته‌اند.

گفتنی است، این اثر علاوه بر آنکه نیاز بسیاری از محققان و علاقه‌مندان داخلی را برآورده می‌کند، در بازار نشر بین‌المللی، به ویژه در دانشکده‌های مطالعات خاورمیانه، شرق‌شناسی و اسلام‌شناسی در جهان‌عرب و دنیای غرب قابل ارائه است. «انجمن بین‌المللی مطالعات قرآنی» در آمریکا طی فاصله کوتاهی پس از انتشار کتاب، خبر حضور آن را در میان آثار انتشار یافته روز، مهم تلقی کرده و به نقل پیشگفتار انگلیسی اندرو و ریپین بر این کتاب پرداخته است.