دیدگاه اسلام در ارتباط با رسانه بر اساس صدق است

به گزارش خبرنگار افتخاری خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) به نقل از روابط عمومی مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی، حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی، رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس شورای اسلامی در هشتمین نشست فقه رسانه در دانشکده صدا و سیمای قم خاطرنشان کرد: این آیه امر چگونگی مواجهه و واکنش جامعه در برابر خبر و تصویر وضعیت رسانه در برابر جامعه را ارائه می کند.

وی گفت: برای نظریه‌پردازی نسبت به رسانه بر اساس این آیه، باید بدانیم آیا در زمینه مدیریت جامعه اسلامی، اصل بر اصلاح است هر چند به کنار نهادن صدق منتهی شود یا اصل بر اصلاح است با تمرکز جدی و شدید بر صدق.

مبلغی با بیان اینکه در این زمینه دو دیدگاه وجود دارد، گفت: بر اساس دیدگاه اول، راه اصلاح لزوماً از تمرکز بر صدق عبور نمی‌کند به همین جهت، اگر اصلاح میان دو شخص یا دو طائفه، متوقف بر دروغ باشد دروغ گفتن نه تنها حرام و ضد اخلاق نیست، بلکه عین اخلاق به حساب می‌آید و حتی واجب می‌‌شود.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس با بیان اینکه بر اساس دیدگاه دوم، اصل بر تمرکز صدق است، خاطرنشان کرد: طبق این دیدگاه، اصلاح از مسیر صدق عبور می‌کند و نقطه عزیمت و خاستگاه جدی و نقطه کانونی برای اصلاح  است.

مبلغی تأکید کرد: بر اساس این نظریه، صدق روشن‌ترین و بین‌ترین صفت اخلاقی مورد اجماع بشریت است و این امر تا آنجا به پیش می‌رود که حتی مکاتب‌ اخلاقی بر آن تمرکز محسوسی کرده‌اند و این حاکی از آن نگاه روشن، پرعطش و پرپذیرش بشریت نسبت به صدق است.

وی با اشاره به اینکه دین اسلام صدق را عین صلاح و یا عامل اصلی اصلاح می‌داند، گفت: وقتی اسلام اخلاق را به عنوان یکی از زیر بنای حرکت اجتماعی و حتی خود دین قرار می‌دهد، نمی‌تواند صدق را به عنوان بدیهی‌ترین و قطعی‌ترین صفت اخلاقی نادیده بگیرد.



مبلغی افزود: اتفاقاً هنگامی که به آموزه‌های دینی می‌نگریم، به خوبی درمی‌یابیم که بر اساس این آموزه‌ها، صدق نه تنها اخلاقی است که میزان صفت‌های اخلاقی دیگر نیز به نحوی به شمار آمده است به این معنا که اگر بخواهیم شاخصه‌ای برای درستی یک جامعه ارائه کنیم این شاخصه عبارت از وصف صادق بودن است.

استاد برجسته حوزه علمیه قم خاطرنشان کرد: با تمسک به آیه «إن جاءکم فاسق بنبأ فتبینوا أن تصیبوا قوما بجهالة فتصبحوا على ما فعلتم نادمین» می‌توان به سؤالاتی مانند نوع نگاه به رسانه باید چگونگی باشد؟، وفاداری به صدق در رسانه از چه میزان و سطحی برخوردار است؟، آیا می‌توان در رسانه به کذب احیانا دست زد؟ و آیا نسبت به برخی واقعیت‌ها در رسانه می‌توان سرپوش گذاشت؟ پاسخ داد.

مبلغی گفت: اگر آیه را با توجه به این دو دیدگاه فوق، مورد تفسیر و استنباط قرار دهیم به چشم‌اندازی روشن نسبت به پاسخگویی به این سؤالات دست می‌یابیم.

وی یادآورشد: از آیه به دست می‌آید که باید تمرکز بر صدق داشت و به همین خاطر، آیه حتی در برابر خبر فاسق که قاعدتا و طبیعتا در معرض سوء ظن قرار دارد امر به تبِّین کرده است و این، یعنی اینکه واقعیت معیار است و باید به سمت تلاس برای کشف حقیقت به پیش رفت.

رئیس مرکز تحقیقات اسلامی مجلس گفت: اگر واقعیت و حقیقت از سوی اسلام برای فعالیت رسانه‌ای معیار نمی‌بود معنا نداشت که آیه بر تبین یعنی کوشش منتهی به واقعیت و حقیقت امر کند.

مبلغی ادامه داد: صدق نه تنها معیار، بلکه مادر اخلاق است و بیشتر خوبی‌ها ریشه در صدق دارد اگر صدق در جامعه زوال پیدا کند آن جامعه به غدر، حلیه، مکر، چاپلوسی و تملق تبدیل می‌شود و قول و عمل انسان‌ها در چنین جامعه‌ای از حالت مطابقت با یکدیگر خارج می‌شود.

وی افزود:  نفاق نوعی کذب است به این معنا که شما چیزی را بر زبان جاری کنید ولی برخلاف آن عمل کنید از این رو می‌توان فهمید که اصالت بر صدق است. بر اساس این دیدگاه، صدق در رسانه این است که واقعیت‌ها را با رعایت چارچوب‌ها، به جامعه تسریع بدهیم.

مبلغی همچنین، با اشاره به اینکه کابردسازی خبر امروز جلوه‌ها و گونه‌های مختلفی پیدا کرده است، با طرح این سؤال که اگر یک رسانه بخش ضعیف و حاشیه‌تری را به عنوان تیتر و بخش اصلی خبر قرار دهد آیا این کذب است؟، گفت: براساس دیدگاه اسلام، آنچه را که رسانه بیان می‌کند باید با واقعیت تطابق داشته باشد.

وی گفت:  به همین خاطر بزرگ کردن چیزی که در سخن اصلی حاشیه انگاشته می‌شده است و با در حاشیه بودن آن، سطح آن بالا نبوده است تیتر کردن امر در حاشیه‌ای ارتقا دادن به سطح آن امر در حاشیه است که نوعی عدم تطابق با واقعیت را تداعی می‌کند البته گاهی یک مطلب در حاشیه در اصل خبر، تیتر شدن آن می‌تواند واقعیت را آشکار کند و ظاهرا آن کذب نیست.

مبلغی یادآور شد: اگر کذب در رسانه به صورت یک رویکرد درآید به خاستگاه و جایگاهی بدل خواهد شد که از آن دروغ به جامعه پمپاژ کند در این صورت آن  رسانه، تأثیری جدی در گسترش وضعیت بداخلاقی و فساد در جامعه را برجای می‌گذارد.

وی ادامه داد: خداوند در آیه «إن جاءکم فاسق بنبأ ...» نفرموده است گوش‌های خود را روی خبر بربندید و خبر را تماماً نادیده بگیرید با وجود اینکه مخبر مورد بحث در این آیه، فاسق است می‌گوید در قبال چنین خبری تفحص کنید و این نشان می‌دهد که دغدغه اسلام، بیش از آنکه به نوع مواجهه با مخبر باشد چگونگی مواجهه با خبرمطرح است.

حجت‌الاسلام والمسلمین احمد مبلغی گفت: اگر در این آیه از آغاز تا به انجام، دقت صورت گیرد به دست می‌آید که اسلام در زمینه خبر و مواجهه با آن راهی جز آنکه در میان عقلا وجود دارد در پیش نگرفته است.

مبلغی در توضیح این مطلب اضافه کرد: عقلا، اولاً به دنبال کشف واقعیت هستند، ثانیاً، برای کشف واقعیت نسبت به خبر حساس می‌شوند و ثالثاً، در برابر پاره‌ای از اخبار که مورد سوء ظن قرار دارند راه تفحص را در پیش می‌گیرند و این آیه دقیقاً این وضعیت بین عقلایی را مورد تأکید قرار داده است.

وی یادآورشد: از این آیه به دست می‌آید که خبر هنگامی که در جامعه عرضه می‌‌شود می‌تواند دارای بازتاب‌های مهم اجتماعی باشد، این اهمیت خبر را می‌رساند. آیه هنگامی که امر به تبیّن می‌کند نگرانی آن را دارد که در صورت عدم تبیّن و تفحص نسبت به خبر، آسیبی که ریشه در جهل نشأت گرفته از خبر دروغ دارد، به جامعه یا بخشی از آن وارد شود.