ضرورت استنباط و استخراج حقوق شهروندی از اسناد بالادستی

حسین کنعانی‌مقدم، کارشناسان مسائل سیاسی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، با بیان اینکه قرآن کریم، خود منشور حقوق بشر است، گفت: با توجه به اینکه خداوند متعال خالق بشر است و به تمام خصوصیات و خصلت‌های جهان خلقت آگاهی دارد،  بر همین اساس در قرآن کلیه حقوق مدنی انسان‌ها و حتی حقوق حیوانات،  گیاهان و محیط زیست ذکر شده و می‌توان گفت بخش عظیمی از آیات قرآن به حقوق انسان‌ها در جوامع مختلف اشاره دارد.

وی با اشاره به بخش‌های مختلف حقوق انسان‌ها اظهار کرد: بخشی مربوط به حقوقی است که انسان نسبت به خود دارد که این حق به لحاظ مخلوق بودنش تعیین شده، چرا که اهدافی مشخص شده که لازم است برای رسیدن به آنها تلاش کند؛ همچنین انسان حقوقی نیز نسبت به جامعه و نسبت به خانواده و والدین خود دارد که در آیات و روایات به آنها تأکید شده است.

این  کارشناس مسائل سیاسی با بیان اینکه مکانیزم‌های خاص رعایت حقوق افراد نیز در آیات و روایات آمده است، افزود: اگر در احکام خمس و زکات و مسائل این‌ چنینی نگاه کنید، عمدتاً حقوق شهروندی و راه‌حلی برای جلوگیری از بروز فقر و فساد در جامعه و رسیدن به مدینه فاضله ذکر شده است.

وی با تأکید بر اینکه قرآن کامل‌ترین منشور حقوق بشر و شهروندی است، گفت: هم در قصص قرآن که بیان تذکرات به انسان‌هاست و هم در سایر آیات مسائل مربوط به حقوق انسان‌ها مطرح شده است؛ حتی در مسائل عبادی و شخصی افراد حقوق سایرین مد نظر قرار گرفته شده است. به عنوان مثال در بحث نماز که امری شخصی است، اگر جای نماز و یا آب وضو غصبی باشد و رضایت مالک نباشد، نماز درست نیست که این مسئله دقیقا اشاره به ابعاد توجه قرآن و خداوند به حقوق انسان‌ها دارد.

کنعانی مقدم ادامه داد: در مسئله اختصاص خمس به فقرا و مساکین، به حقوقی که دیگران در مال انسان‌ها دارند، اشاره می‌شود که اگر بخواهیم این مسائل را با توجه به شرایط کنونی در نظر بگیریم، حقوقی خواهد بود که در بخش‌های عدالت اجتماعی، عدالت سیاسی و مسائل مختلفی مطرح خواهد بود.

وی تصریح کرد: در قرن 21 اگر الگوهای غرب در مورد حقوق بشر و شهروندی مورد توجه قرار گیرد، متوجه خواهیم شد که آیات و احکام قرآن مترقی‌ترین حقوق شهروندی و ضوابط رعایت آن را بیان کرده است.

این کارشناس مسائل سیاسی در ادامه با اشاره به تلاش دولت یازدهم برای تدوین منشور حقوق شهروندی گفت: اگر این منشور را برای اجرا می‌خواهیم، لازم است با توجه به اسناد بالادستی از جمله سند چشم‌انداز، قانون اساسی، سیاست‌های کلان ابلاغی و بالاتر از اینها، قرآن و نهج‌البلاغه به این سمت حرکت شود و نه برای خوشایند غرب قوانین وضع کنیم و حقوقی که در قرآن مطرح شده را فراموش کنیم.

وی تصریح کرد: حقوق بشر اسلامی و قانون اساسی که مبتنی بر قرآن وضع شده، می‌تواند دو ملاک مهم برای تبیین حقوق بشر در عصر حاضر باشد.

کنعانی مقدم با بیان اینکه اگر حقوق شهروندی در قوانین بالادستی مطرح شده، دیگر نیازی به قانون جداگانه ندارد، گفت: وقتی استقلال، آزادی، حرمت انسان‌ها و بحث حقوق بشر و حتی حقوق اقلیت‌های مذهبی در قانون مشخص و تعیین شده، لازم است مورد توجه قرار گیرد؛ بنابراین نیاز به استنباط و استخراج حقوق شهروندی از اسناد بالادستی داریم.

وی خاطرنشان کرد: اگر می‌خواهیم کار اجرایی در کشور انجام دهیم، نیازمند قانون هستیم و نمی‌شود با تدوین منشور و مرامنامه برای یک کشور تعیین تکلیف کنیم؛ ما نیازمند این هستیم که قانون را تبیین کنیم و آن را به قوانین قابل اجرا تبدیل کنیم. نوشتن منشور نشان‌‌دهنده نگاه مسئولان نظام به مسائل حقوق بشر است اما وقتی می‌خواهند این مسائل را اجرایی کنند، قطعاً باید مبتنی بر قوانینی باشد که در مجلس گذرانده می‌شود.