واکنش جامعه به مهندسی فرهنگی از نفی تا اثبات افراطی/ مواضع آسمانی را زمینی کنیم

احمد فضائلی معاون پژوهشی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) یکی از دغدغه‌های مهم انقلاب پس از پیروزی تا امروز را مسئله زیربنایی و اصل اساسی بقای این انقلاب یعنی فرهنگ دانست و گفت: این انقلاب انقلابی فرهنگی است و همه چیز آن باید فرهنگی باشد، آن هم فرهنگ مبتنی بر اسلام.

وی ادامه داد: وجه تفاوت این انقلاب سبقه اسلامی بودن آن است و اگر ذکر نمی‌شود که مهندسی فرهنگی اسلامی یا پیوست نگاری فرهنگی اسلامی برای این است که در درون‌مایه این مباحث موجود است.

فرهنگ تصادفی نیست/ 124 هزارمهندس فرهنگی فعال

وی با اشاره به اینکه مبنای این قضایا هم رهنمودهای حضرت امام راحل و مقام معظم رهبری است و نظر این دو بزرگوار این است که باید تمام سطوح و تمام قواعد این اجتماع پر از رنگ و سبقه اسلامی شود، تصریح کرد: این کار به صورت تصادفی رخ نمی دهد. 124 هزار پیامبر تلاش کرده‌اند اما تعداد کمی به آنها پیوستند و این یعنی این کار کار ساده ای نیست و تغییرات وسیعی باید در وجود انسان‌ها ایجاد شود تا عملکرد آنها رنگ اعتقادی درست به خود بگیرد.

معاون پژوهشی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی تک تک رفتارهای پیامبران را اقداماتی در جهت مهندسی فرهنگ جامعه دانست و اظهار کرد: اگر رفتارهای پیامبران را بررسی کنیم متوجه می‌شویم که همه در تلاش برای مهندسی فرهنگی اجتماع خودشان به سمتی که خداوند امر فرموده، بوده‌‌اند.

کلمات جدید برای محتوای قدیمی/ مهندسی فرهنگ

وی ادامه داد: اکنون هم اگر چه کلمات، کلمات جدیدی است اما محتوا همان است و اگر از واژه مهندسی فرهنگی استفاده می‌شود به این دلیل است که مردم واژه مهندسی را درک می‌کنند و می‌دانند مهندسی یک امر یعنی اندازه‌ها، استانداردها، کنترل‌ها و ... مهم هستند، باید نقشه و طرحی باشد و ابعاد بیشماری باید به صورت سیستمی کنار هم قرار گیرد تا طرح نتیجه بخش شود.  

اگر ما فرهنگ را مهندسی نکنیم، دیگران آن را برای ما مهندسی می‌کنند

فضائلی تأکید کرد: فرهنگ بدون اینکه مهندسی شود و اندازه‌گیری‌های لازم برای آن فراهم شود در هیچ کشور و در میان هیچ ملتی ایجاد نخواهد شد. وقتی مقام معظم رهبری در سال 1376 بحث مهندسی فرهنگی را مطرح و بعد تکرار کردند، تا جامعه علمی و معنوی ما ان را بپذیرند زمان زیادی طول کشید؛ ما روند نفی صد در صدی این مسئله را به صورت علمی تا مسخره کردن آن به عنوان موضوع غیر قابل دسترسی و منفی تا اثبات افراطی صد در صد آن را پشت سر گذاشتیم تا اینکه جامعه اکنون به این رسیده است که مهندسی فرهنگی حرف درستی است و باید اجرا شود اگر ما فرهنگ را مهندسی نکنیم دیگران فرهنگ را برای ما مهندسی می‌کنند.

وی جهانی شدن و اقتصاد جهانی را عواملی دانست که در حال مهندسی کردن فرهنگ جهانی هستند و افزود: ما بر اساس وظیفه الهی به این نتیجه رسیده‌ایم که باید فرهنگ را مهندسی کنیم اما بدون اینکه اطلاعات دینی را به صورت صحیح به دیگران منتقل کنیم نمی‌توانیم انتظار داشته باشیم که افراد پاسخ‌گوی مسائل دینی باشد.

همه افراد مکلف باید بدانند؛ اما یا دانش نداریم، یا غفلت می‌کنیم یا عناد

فضائلی گفت: اول همه توضیح‌المسائل ها نوشته است که همه افراد بالغ مکلف هستند که همه احکام رایج و متداول خود را بدانند؛ بدانند یعنی دانش آن باید به آنها منتقل شود، بعد این دانش به باورهای افراد تبدیل شود و بعد به رفتارهای صحیح آنها تا رفته رفته این رفتارهای گسترش پیدا کند. برای یک نماز خواندن صحیح ده‌ها حکم وجود دارد که انسان باید آنها را بداند تا بتواند نماز صحیحی اقامه کند؛ وقتی حرکات اجتماعی ما نیز تجزیه و تحلیل می‌شوند می‌بینیم که محتواهای فراوانی از اسلام لازم است که در آنها قرار بگیرد تا کارها درست و مورد قبول حضرت حق باشد و اگر اینگونه نیست، یا دانش آن را نداریم، یا غفلت می‌کنیم و یا عنادی در ما وجود دارد.

ساری و جاری کردن فقه در تمام ابعاد یعنی اسلامی شدن

وی ادامه داد: ساری و جاری کردن فقه در تمام ابعاد یعنی اسلامی شدن و تبدیل شدن فرهنگ موجود به فرهنگ مطلوب اسلامی. اعتقادهای زیربنایی نسبت به اجزای این عالم اگر همانطور که اسلام مطرح کرده است فراهم شوند ما تبدیل می‌شویم به افراد مهندسی شده فکری برای زندگی کردن در شکل حیات طیبه؛ که برای این کار گام‌هایی با سطوح مختلف فکری و سنی لازم است که فعالیت‌های مهندسی شده دقیق و اندازه‌گیری شده‌ای در تمام ابعاد زندگی ما انجام شود.

فضائلی با تأکید بر اینکه باید تصمیم‌گیری‌های مملکت تصمیم‌گیری‌هایی مبتنی بر اعتقاد، اخلاق و فقه اسلامی در همه حوزه‌ها باشد، عنوان کرد: اسلام در هر حوزه‌ای حقوق و تکالیف ما را مشخص کرده و اگر ما می‌خواهیم این امور درست انجام شوند باید انتقال دانش آن به صورت صحیح صورت گیرد. علاوه بر این باید کنترل و نظارت بر آن نیز صورت گیرد.

هدف؛ زمینی کردن آرمان‌های آسمانی

وی ضمانت‌های اجرایی مطرح شده در فقه را نشان‌دهنده وجود برنامه‌ریزی، کنترل و نظارت بر اجرا و نیز کنترل و نظارت بر محصول و برون رفت امور دانست و گفت: هنگام مهندسی فرهنگی هدف این است که مواضع آرمانی ما حالت زمینی پیدا کرده و در مصادیق جاری شوند.

فضائلی به عنوان مثال، گفت: مثلاً وقتی یک تصمیم سیاسی گرفته می‌شود و یک ارتباطی را با دنیا برای مسائل هسته‌ای باز می‌کنیم، هزاران تأثیر فرهنگی در کشور ایجاد می‌کند. اگر همین امروز همین مسئله را به عنوان یک بحث داغ اجتماعی تجزیه و تحلیل کنیم، می‌بینیم که چه قدر جامعه نسبت به این مسائل حساس است و چه تلاطم‌های روحی، روانی، دینی، اعتقادی، و فقهی برای مردم ایجاد می‌کند.

وی افزود: وقتی جامعه متدینین ما آرامش پیدا می‌کند که احساس کند همه این مسائل متفکرانه، عاقلانه و مبتنی بر اسلام توسط ولی فقیه امضاء شده و در حال انجام است و اگر این نباشد فتنه‌ها و خطرات مختلف در این حوزه حادث می‌شود.

فعلاً طرح‌های کلان ملی پیوست‌نگاری فرهنگی خواهند داشت

معاون پژوهشی دبیرخانه شورای عالی انقلاب فرهنگی در ادامه به مصوب شدن تدوین پیوست فرهنگی برای طرح‌های کلان کشور اشاره و اظهار کرد: همه کارها به مسائل فرهنگی ارتباط برقرار می‌کنند، اما چون ما در ابتدای کار هستیم فعلاً مصوب شده است که برای طرح‌های ملی و کلان پیوست فرهنگی تدوین شود و هر طرح از دو جنبه تأثیرات مثبت فرهنگی و تأثیرات منفی فرهنگی مورد بررسی قرار گیرد.

پیوست‌نگاران فرهنگی در حال آموزش و کادرسازی

وی در پاسخ به این سؤال که آیا متخصصانی برای تدوین پیوست‌های فرهنگی در کشور وجود دارد، یا خیر، گفت: اکنون دوره‌هایی برای اساتید دانشگاه برگزار و کادرسازی آن آغاز شده است. البته اجرای این طرح علاوه بر کادر سازی، الزامات قانونی نیز نیاز دارد و حتماً در مقابل اجرای آن مقاوت صورت خواهد گرفت اما مقاومت‌ها باید با توجیه، تفسیر و فضاسازی فرهنگی تلطیف شود.

ابداع خودمان است/ موضوعی به‌نام پیوست‌نگاری فرهنگی در هیچ فرهنگی نداریم

فضائلی در پاسخ به این سؤال که آیا منابع مبتنی بر فرهنگ بومی برای پیوست نگاری فرهنگی وجود دارد و آیا نباید نگران این بود که اگر علم پیوست‌نگاری فرهنگی مانند سایر علوم از خارج از کشور وارد شود بر اساس همان فرهنگ وارداتی پیوست نگاری‌های فرهنگی تدوین خواهد شد، گفت: مطالبی در خصوص فرهنگ و مهندسی کردن فرهنگ در دنیا وجود دارد ولی اگر وارد آنها شویم می‌بینیم که همه محاسبات مادی مربوط به حوزه‌های زیستی را دربر و فرهنگ را به یک معنی دیگر در نظر می‌گیرند ما موضوعی به‌نام پیوست‌نگاری فرهنگی در هیچ فرهنگی نداریم و ابداع خودمان است البته ممکن است کلمات مشابهی پیدا کنیم و کارهایی در حوزه فرهنگی انجام شده باشد.  

ایجاد فضا و جو غالب اسلامی بر تمام جنبه‌های حیات

وی ادامه داد: اصل ابداع و شروع این مبحث در کشور ما هیچ گونه ارجاعی به مباحث خارجی ندارد، ابداع خودمان است و حتماً مقاومت‌های خارجی نیز در مقابل آن خواهد بود. پیوست فرهنگی و مهندسی فرهنگی گام‌های مشابه برای یک هدف و منظور هستند و آن هم ایجاد فضا و جو غالب اسلامی بر تمام جنبه‌های حیات.