خواب 20 ساله حادثه آفرید/ بُت «فرزند کمتر، زندگی بهتر» ابراهیم می‌خواهد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، وقتی از چند ماهه گذشته تا کنون حین عبور از اتوبان‌ها و خیابان‌ها چشممان به بنرهایی با عناوینی همچون «فرزند بیشتر، زندگی شادتر» می‌افتد، ناخودآگاه تصاویر جعبه‌های دستمال کاغذی، کبریت، شیر و ... به اذهان می‌آید که سالیان دراز شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» بر آن‌ها نقش بسته بود و با خود می‌اندیشیم که چه شد که به یک باره زندگی بهتر داشتن در گرو فرزندان بیشتر شد.

فرزندی که تا دیروز گفته می‌شد هر چه تعدادش کم تر باشد، زندگی بهتری را برای خانواده رقم می‌زند، امروز سبب شادی و شادکامی خانواده معرفی می‌شود. دیروز می‌گفتند «ایست، دو بچه کافیست» و امروز برایمان خانواده پنج فرزندی سوار بر دوچرخه ترسیم می‌شود و هشدار و انذار می‌دهند که در معرض پیری و در نهایت نابودی جمعیت هستیم.

هشدارهایی که طی سال گذشته به مراتب در مورد پیری جمعیت داده شده است این سؤال را در ذهن به وجود می‌آورد که آیا این میوه نتیجه کاشت یکی، دو سال گذشته است، یا ریشه در عملکرد پیشین و پیشین ما دارد.

دقیق‌تر بخواهیم بگوییم، قصه به سال 68 برمی‌گردد. در سال 1368 برنامه تنظیم خانواده تصویب شد و گام‏‌های بلندى در این خصوص برداشته شد، تا در سال 90 شاهد حضور چهار فرزند در هر خانواده باشیم. بالاخره در 28 اردیبهشت سال 1372 قانون تنظیم خانواده در چهار ماده تصویب شد. اما گویا امروز کاشف به عمل آمده است که هدف سال 90 در سال 71  محقق شده بود است.

فقط یک سوال کوچک در ذهن باقی می‌ماند

فقط یک سوال کوچک در ذهن باقی می‌ماند که پس چرا این قانون تصویب شد؟ چرا همزمان با تلاش غرب برای افزایش جمعیت خود، ایران با کمک‌های بین‌المللی سیاست‌های کنترل جمعیتی را آغاز می‌کند و از طرفی مورد تشویق قرار‌می‌گیرد؟ همزمان با گسترش و تشویق تنظیم خانواده در ایران رژیم صهیونیستی، زنان را به زایش بیشتر تشویق می‌کند.

داستان فرزند کمتر، زندگی بهتر حدود 20 سال ادامه پیدا کرد و گویا کسی به رصد نمی‌پرداخت تا از نتیجه نیز آگاه شود و روند را پس از به نتیجه رسیدن قطع کند، تا جایی که مقام معظم رهبری به ستوه آمدند و خواستار بازنگری در سیاست‌های کنترل جمعیت شدند. آنگاه بود که هشدارهای معظم له برخی را از خواب خرگوشی بیدار و با کابوس پیری و نابودی جمعیت مواجه کرد.

سیاست‌های تحدید جمعیتی در نظام اسلامی؟

سیاست‌های تحدید جمعیتی سالیان دراز در کشوری اجرایی شد که به حکومت اسلامی زیبنده بود و حاکم بزرگ که همانا خداوند متعال است رزق تمامی جنبندگان روی زمین را متعهد شده بود. خانواده‌ها در نظامی به کاهش موالید به بهانه داشتن زندگی بهتر و ایده‌آل‌تر مادی دعوت شدند که سلسله حکومت براساس مبانی دینی قرار گرفته بود که پیامبرش می‌فرمایند: «تَنَاکَحُوا تَکْثُرُوا فَإِنِّی أُبَاهِی بِکُمُ الْأُمَمَ یَوْمَ الْقِیَامَةِ وَ لَوْ بِالسِّقْط رسول خدا صلی الله علیه وآله فرمود: ازدواج کنید تا زیاد شوید؛ زیرا من در روز قیامت به واسطۀ تعداد شما بر سایر امت‌ها مباهات می کنم، حتی بچه‌های سقط شده نیز باعث افتخار من هستند».

«ابن ابی الحدید» در شرح نهج‌البلاغه این حدیث مرفوعه را نقل کرده است که: «کُلَّما کَثُرَ العیالُ کَثُرَ الرِزق؛ هر چه نان خورها بیش‌تر شوند، رزق و روزیِ بیشتری می‌رسد»، اما به ما گفتند فرزند کمتری بیاورید تا بتوانید زندگی خود را بهتر اداره کنید در صورتی که «بکر بن صالح» می‌گوید: به امام کاظم(ع) نامه‌ای نوشتم: من مدت پنج سال است که از بچه دار شدن جلوگیری می‌کنم و این به خاطر آن است که همسرم فرزند نمی‌خواهد و می‌گوید: تربیت و اداره فرزندان برایم دشوار است، زیرا فقیر هستیم و از امکانات زیادی برخوردار نیستیم. نظر حضرتعالی چیست؟ امام در پاسخ مرقوم فرمودند: فرزند طلب کن! همانا خدا روزیِ آن‌ها را می‌دهد.

طی سالیان اخیر و پس از مواجه شدن با بحران کاهش نرخ جمعیت ایران، شورای عالی انقلاب فرهنگی چاره را در آن دید تا مصوبه «راهبردها و اقدامات ملی مربوط به جلوگیری از کاهش نرخ باروری و ارتقای آن متناسب با آموزه‌های اسلامی و اقتضائات راهبردی کشور» را تنظیم و در 18 مهرماه سال 91 به دستگاه‌های مختلف ابلاغ کرد. در این راستا سیاست های تشویقی برای فرزندآوری در نظر گرفته شد اما کمتر دیده شد که به مرحله اجرا برسد.

در این راستا با کبری خزعلی، رئیس شورای فرهنگی اجتماعی زنان و خانواده به گفت‌وگو پرداختیم تا از علل عدم اجرای این قوانین و همچنین این غفلت 20 ساله آگاه شویم. وی شورای عالی انقلاب فرهنگی را سیاست‌گذار، ناظر و هماهنگ کننده دانست و گفت: اجرا مربوط به دولت و قانون گذاری برای مجلس است. مصوبه راهبردها و اقدامات ملی مربوط به جلوگیری از کاهش نرخ باروری و ارتقای آن متناسب با آموزه‌های اسلامی و اقتضائات راهبردی کشور تبدیل به قانون و برنامه عمل و تخصیص بودجه تا سال 95 شده است.

بودجه تخصیص پیدا نکرده است

وی با بیان اینکه این مصوبه 18 مهرماه سال 91 ابلاغ شده است اما دستگاه‌ها از عدم قانون و بودجه دم می‌زنند گفت: جزئیات این مصوبه دقیق بیان شده است و به امضای تمام مسئولان هیئت دولت رسیده، همچنین برنامه‌های دستگاه‌ها مشخص و بودجه آن نیز مشخص شده است اما این بودجه تخصیص پیدا نکرده است.

وی با بیان اینکه در قانون برنامه اول توسعه پیش‌بینی شده بود که نرخ باروری از 6.4 فرزند در سال 1365 به چهار فرزند در سال 1390 برسد، در حالی که در سال 1371 به این هدف رسیدیم به تشریح روند فعلی جمعیت پرداخت و گفت: —در صورتی که روند فعلی نرخ باروری‌ که در حال حاضر 1.6 فرزند به ازای هر زن است کاهشی باشد، در سال 1420 نرخ رشد جمعیت کشور به صفر می‌رسد و پس از آن نرخ رشد جمعیت منفی می‌شود.

20 سال تأخیر در فهم مواجهه با بحران جمعیت

وی 20 سال تأخیر در فهم مواجهه با بحران جمعیت را به سبب عدم رصد دقیق مسئولان مربوطه در شورای ملی امنیت و وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی طی دهه 70 دانست و گفت: سازمان بهداشت جهانی سن باروری بانوان را  15 تا 49 اعلام می‌کند اما در ایران سن باروری بانوان را به 18 تا 35 محدود می‌کنیم. در حال حاضر در شرایطی هستیم که وسایل تنظیم خانواده باید محدود شود و امکان فرزندآوری از خانواده‌ها گرفته نشود.

اگر به آمار ما شک دارند به آمار سازمان ملل عنایت کنند

وی انجام کار فرهنگی دقیق و مؤثر را دومین گام پس از محدود کردن وسایل تنظیم جمعیت دانست و گفت: برخی نه تنها کار تبلیغی انجام نمی‌دهند بلکه با ایجاد شبهه به تخریب نیز روی می‌آوردند. این افراد باید آمار و روند جمعیت در ایران را ازسازمان ملل دریافت کنند تا به عمق فاجعه پی ببرند.

محمدرضا مخبر درفولی، دبیر شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز معتقد است بحث تحدید نسل، آسیب جدی برای بخش‌های مختلف جامعه دارد و امروز باروری زیر حد جایگزینی است و جامعه به سوی کاهش غیرقابل جبران جمعیت پیش می‌رود.

به موضوع فرزندآوری باید جدای از منافع شخصی و اقتصادی نگریست

وی نیز در گفت‌وگو با ایکنا با تأکید بر اینکه اگر مسیر کنترل جمعیت به همین وضع پیش رود جامعه به اضمحلال می‌رسد، گفت: انقطاع نسل موضوعی فردی نیست که خانواد‌ها به خاطر مشکلات مادی از فرزندآوری امتناع کنند، بلکه موضوعی جمعی است که باید جدای از منافع شخصی به آن نگریست. امروزه بسیاری از خانواده‌های متمکن نیز از فرزندآوری امتناع می‌کنند و این کاهش جمعیت فقط نمی‌تواند به بهانه مسائل اقتصادی باشد، بلکه مردم دچار نوعی رفاه طلبی کاذب شده‌اند.

کوبش 20 ساله بر طبل کنترل جمعیت

وی به غفلت کسانی که طی 20 سال گذشته بر طبل کنترل جمعیت می‌کوبیدند اشاره و عنوان کرد: به زودی همه آنچه در شورا در زمینه سیاست‌های تشویقی فرزندآوری مصوب شده است، در صحن مجلس به تصویب می‌رسد و به قانون تبدیل می‌شود وهیچ نهادی نمی‌تواند در برابر اجرای آن مقاومت کند.

علیرضا مرندی، رئیس فرهنگستان علوم پزشکی نیز با اشاره به مقوله سیاست‌‌های جمعیتی اظهار کرد: طبق بررسی‌های صورت گرفته در مقطع زمانی قبل از اجرای طرح‌های کنترلی جمعیتی مشخص شده بود که کشور با روند فعلی خود طی هر 17 تا 18 سال جمعیتش دو برابر می‌شود، مطمئنا با وضعیت بیکاری، امکانات موجود اقتصادی و... با ادامه چنین روندی امنیت کشور در حال حاضر تهدید می‌شد.

اشتباه ما در اجرای این برنامه عدم پیگیری دقیق در حین اجرا بود

وزیر اسبق بهداشت، درمان و آموزش پزشکی تصریح کرد: اشتباه ما در اجرای این برنامه عدم پیگیری دقیق در حین اجرا بود، ولی خطر تغییر هرمی جمعیتی هم اکنون نیز به درستی مطرح شده و رشد جمعیت به شدت کند شده است، بنابراین باید مقدمات و تدابیر مناسبی را در جامعه فراهم کنیم که ازدواج و فرزندآوری افزایش و فاصله فرزندآوری‌ها کوتاه‌‌تر شود.

بر اساس گزارش ایکنا حال که با بحران جمعیت روبرو شده‌ایم شایسته است بجای انداختن تقصیر بر گردن یکدیگر و پیدا کردن مقصر به دنبال راه حلی جامع باشیم. راه‌حلی که بتواند بُتی که از شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» در ذهن خانواده‌ها ساخته‌ایم را بشکند و این باور غلط را تغییر دهد ولی گویا شکست این بت یک ابراهیم می خواهد نه چند عدد بیلبورد و پوستر.

در این راستا به سراغ علی انتظاری، مدیر گروه جامعه شناسی دانشگاه علامه رفتیم. وی یکی از عواملی که در کاهش فرزندآوری دخالت داشته است را سبک زندگی مرسوم امروزی الهام گرفته از رسانه‌ها و جهانی شدن دانست و گفت: برای بهبود این وضع نیاز داریم سبک زندگی ایرانی ــ اسلامی و نگاه ویژه دین مبین اسلام به فرزند‌آوری و جایگاه ارزشمند و والای خانواده بیان شود.

کارکردهای خانواده خویشاوندی و مضرات خانواده هسته‌ای تبیین شود

وی تنزل میزان اهمیت خانواده و خویشاوندی را عامل دیگری در کاهش میزان جمعیت و زاد و ولد ارزیابی و عنوان کرد: خانواده هسته‌ای شامل زن، شوهر و فرزند جایگزین خانواده خویشاوندی شده است و مناسباتی بین افراد خانواده در قالب نقش‌های عمه و عمو وجود ندارد. خانواده خویشاونی و کارکردهای آن باید برای افراد بیان شود.

انتظاری با بیان آنکه هر چقدر مسائل مرتبط با فرزندان در نظر خانواده دغدغه بیشتری ایجاد کند، خانواده نسبت به تعداد فرزندان خود حساسیت پیدا می‌کند گفت: راهکار این امر فراهم کردن امنیت برای خانواده است تا افراد با خیال آسوده‌تری به آینده فرزندان خود فکر کنند.

سیاست‌های فرهنگی به دور از آینده‌نگری؛ عامل مشکل بحران جمعیت

وی عدم انجام پژوهش‌های آینده‌نگر را از جمله علل بروز مشکل در ابعاد مختلف و همچنین مواجه شدن با موضوع بحران جمعیت دانست و گفت: سیاست گذاری‌های فرهنگی نیز به دور از این آینده پژوهی‌ها بودند. توجه مسئولان به آینده پژوهی، پیش از گرفتار شدن به مشکل سبب دریافت راهکار می‌شود.

دستیابی به عمق معارف دینی، راهکاری برای جذب خانواده‌ها به فرزنداوری

وی با تأکید بر اینکه تبلیغات در زمینه فرزندآوری باید حساب شده و دقیق صورت گیرد و گرنه ممکن است نتیجه معکوس دهد گفت: خانواده‌ها نیاز به امنیت اقتصادی و اجتماعی دارند تا بتوانند نسبت به فرزندآوری گرایش پیدا کنند. اگر نوع دینداری ما حقوقی نباشد و به عمق مبانی اسلامی دست پیدا می‌کنیم می‌توانیم از این منابع غنی برای جذب خانواده‌ها به فرزندآوری استفاده شود.

نگاه شریعت و اسلام به جمعیت؛ نگاه تکثیر

به سراغ حجت‌الاسلام والمسلمین سید ابوالفضل طوسی، مسئول کارگروه جمعیت مؤسسه مطالعات راهبردی علوم و معارف اسلام نیز رفتیم. وی نگاه شریعت و اسلام به جمعیت را نگاه تکثیر دانست و با تأکید بر اینکه شعار «فرزند کمتر، زندگی بهتر» نسخه‌ای بود که از سوی تلاویو پیچیده شده بود، گفت: تنها کشوری که حتی یک روز نیز اجازه بیان این شعار را نیز نداشت رژیم اشغالگر قدس بوده است. کسانی که نخ بخیه برای مداوای رزمندگان دفاع مقدس در اختیار ما قرار نمی‌دانند و اسلحه به ما نمی‌فروختند اقسام وسایل جلوگیری از فرزندآوری را با بودجه‌های کلان در اختیار ایران قرار می‌دادند.

سال‌های کاهش جمعیت ایران؛ مصادف با 5 برابر شدن جمعیت عربستان

حجت‌الاسلام طوسی با بیان اینکه در سال‌های کاهش جمعیت ایران، عربستان جمعیتی پنج برابر داشته است، ایجاد جبهه فرهنگی برای اعلام مضرات کاهش جمعیت را یک ضرورت و نیاز روز خواند و گفت: اصلا نیازی نیست که افراد را به ازدواج و فرزنددار شدن دعوت کنیم. همین که افراد با مضرات کاهش جمعیت آشنا شوند و این خطر بزرگ را احساس کنند خود برای رفع آن اقدام می‌کنند.

وی به توجیه برخی خانواده‌ها مبنی بر اینکه مسائل و مشکلات اقتصادی مانع از فرزندآوری می‌شود اشاره کرد و گفت: چنین خانواده‌هایی باید مورد آموزش قرار گیرند. از چنین خانواده‌ای باید خواست اولویت‌های زندگی خود را بیان کند و بین تربیت، امنیت، تغذیه و تفریح فرزندان و .... شاخص ترین‌ها را مشخص کند.

وی با بیان اینکه به طور حتم امنیت مهم‌ترین مؤلفه هر خانواده‌ای برای ادامه حیات فرزندان خواهد بود، اظهار کرد: با کاهش جمعیت دچار اقلیت‌های مذهبی خواهیم شد که بجای ما کار و تصمیم‌گیری می‌کنند. همچنین با کاهش نقش‌های خانوادگی همچون عمه، عمو و خاله و دایی و ...افرادی منزوی می‌شوند و بیماری‌هایی همچون افسردگی رواج پیدا می‌کند. روانشناسان شرقی و غربی همه امروز بر تربیت فرزند با فرزند تأکید دارند و این امر ثابت شده است که تک فرزندی عوارض روحی بدی برای فرزندان بر جای می‌گذارد.

حجت‌الاسلام طوسی مشخص کردن این اولویت‌ها برای خانواده را سبب افزایش آگاهی آنان دانست و گفت: وقتی صرفا خانواده‌ها را به فرزندآوری دعوت کنیم و هیچ توجیهی برای علت و یا ضرورت گفته‌های خود نداشته باشیم خانواده‌ها نیز متعاقبا زیر بار این مسئولیت سنگین نخواهند رفت. در صورتی که ما در تعالیم دینی خود به منابع غنی دسترسی داریم که بارها و بارها بر موضوع فرزندآوری تأکید دارند اما از آن‌ها غفلت کرده‌ایم.