گردشگری کور/ چشمان بسته میراث فرهنگی بر ارزش‌های معنوی
گروه اجتماعی: اصولاً قرار است چشم‌هایمان را ببندیم و سازمان‌های متولی نیز یاری‌رسان ما در این ندیدن باشند.
چند نفر از ما می‌دانیم که سفر و گردشگری دستور صریح قرآن است؟ «قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ؛ بگو در زمین بگردید». (آیه 42 سوره روم؛ آیه 20 سوره عنکبوت؛ آیه 11 سوره انعام؛ آیه 69 سوره نمل؛ آیه 137 سوره آل عمران و ... ).
چند نفر می‌دانیم که مقصد هر کجا که می‌خواهد باشد، با سفر می‌توان به خدا رسید؛ کوه، دشت، دریا، جنگل، غار همه مخلوقند و نشان عظمت خالق. کاخ، خانه‌های قدیمی، مسجد، کلیسا، دیر، زندان، تفرجگاه، آثاری که در موزه‌ها نگهداری می‌شود، همه و همه ساخته دست انسان‌های قرون گذشته‌اند، انسان‌هایی که بیشترشان مشرک بودند، «قُلْ سِیرُوا فِی الْأَرْضِ فَانظُرُوا کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الَّذِینَ مِن قَبْلُ کَانَ أَکْثَرُهُم مُّشْرِکِینَ؛ بگو در زمین بگردید و بنگرید فرجام کسانى که پیشتر بوده [و] بیشترشان مشرک بودند چگونه بوده است»(آیه 42 سوره روم) و می‌توان دید که عاقبت مشرکان و آنهایی که خدا را تکذیب کرده‌اند چه شده است.
قُلْ سِیرُواْ فِی الأَرْضِ ثُمَّ انظُرُواْ کَیْفَ کَانَ عَاقِبَةُ الْمُکَذِّبِینَ؛ بگو در زمین بگردید آنگاه بنگرید که فرجام تکذیبکنندگان چگونه بوده است(آیه 11 سوره انعام)
کدام مسئول سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری به آنچه گفته شد باور دارند؟ چه تلاشی برای ترویج چنین باوری صورت می‌گیرد؟
نگاه اسلام به گردشگری صرفاً حضور در اماکن مذهبی نیست
محمد مهدی حجت، از بنیان‌گذاران سازمان میراث فرهنگی و قائم‌مقام سابق این سازمان به سؤال‌های ما در این خصوص پاسخ داد و گفت: نگاه اسلام به گردشگری صرفاً حضور در اماکن مذهبی نیست بلکه یک نگاه عام است. اسلام عنوان می‌کند که اگر انسان دارای بصیرت باشد وقتی که بر روی زمین سفر می‌کند و آثار باقیمانده از گذشتگان را می‌بیند، اهل تعمق شده قلبی برای تفکر و گوشی برای شنیدن پیدا کرده چشم دلش باز می‌شود.
اقتصاد جای معنوبت را گرفته/ فاصله زیاد نگاه اسلام به سفر با گردشگری
وی تصریح کرد: اگر انسان صاحب بصیرت باشد و یا سفر را وسیله‌ای برای یافتن بصیرت قرار دهد، گذشته چراغ راه آینده می‌شود، اما نگاهی که اسلام و قرآن به سفر دارد با آنچه که امروز در زبان فارسی به عنوان گردشگری نامیده می‌شود فاصله زیادی دارد و نگاه به گردشگری به عنوان مسئله‌ای فرهنگی، معنوی و اعتقادی به جای ارزش‌های اقتصادی غالباً مغفول واقع می‌شود.
توجه به مسائل مادی چشم میراث فرهنگی را بر ارزش‌های معنوی بسته است
حجت ادامه داد: توجه به این ارزش‌های معنوی اگر رشد پیدا کند به خودی خود سودهای اقتصادی و گردشگری را نیز فراهم می‌آورد، اما توجه به مسائل مادی گردشگری غالباً چشم مجموعه میراث فرهنگی را بر ارزش‌های معنوی آثار می‌بندد و سیر و سفر و حرکت کردن برای عبرت گرفتن را تبدیل می‌کند به گردشگری به این معنی که صرفاً برای خوش‌گذرانی به سفر برویم، که طبیعتاً این نگاه با آنچه قرآن و اسلام می‌گوید فاصله زیادی دارد.
چه کسی باید این نگاه را ترویج کند؟ الناس علی دین ملوکهم
وی در پاسخ به این سؤال که چه کسی باید نگاه اسلامی به گردشگری را مطرح و ترویج کند، گفت: «الناس علی دین ملوکهم» مردم از بزرگان خود تبعیت می‌کنند. توقع این است که مسئولان به این امر توجه داشته اما وقتی مسئولان به این مسئله توجه نداشته باشند و تنها توقع آنها ایجاد شغل و مسائل اقتصادی در گردشگری باشد، طبیعتاً نمی‌توان از عموم مردم انتظار دیگری داشت.
آنقدر اشتباه خواهیم کرد تا عاقبت سرمان به سنگ بخورد
قائم‌مقام سابق سازمان میراث فرهنگی با عنوان کردن این مطلب که شاید باید بیش از این به ما تذکر دهند که سبک زندگی ما درست نیست، ادامه داد: آنقدر در این مسیر اشتباه حرکت می‌کنیم تا عاقبت سرمان به سنگ بخورد شاید کمی از نگاه ساده غیر فرهنگی نسبت به ارزش و آثاری که در فرهنگ خودمان است بیرون بیاییم و به ریشه‌های خودمان باز گردیم.
مفهوم سفر کردن بالاتر از گردشگری به معنای ساده است
وی در پایان تصریح کرد: اصل انقلاب اسلامی بازگشت جامعه ایرانی به ارزش‌های اسلامی بوده است. وقتی مسئولان متوجه این مسئله بشوند یا شرایط تاریخی آنها را متوجه این مسئله بکند، ناگزیر متوجه می‌شوند جایگاه مباحث فرهنگی و اعتقادی در این سرزمین کجاست و مفهوم سفر کردن بالاتر از گردشگری به معنای ساده مسئله است.
بر اساس گزارش ایکنا به تازگی رئیس جدید‌تر سازمان میراث فرهنگی تفاهم‌نامه‌ای با سازمان اوقاف و امور خیریه در خصوص گردشگری مذهبی و اماکن متبرکه امضاء کرده است. تفاهم‌نامه‌ای که نشان می‌دهد گردشگری فقط اگر مقصد مذهبی داشته باشد، مذهبی است و الا نگاه مذهبی هیچ جایگاهی در گردشگری بر پهنه آفرینش ندارد.
ستاد ویژه اماکن مذهبی و بقاع متبرکه سازمان میراث فرهنگی معطل یک دستور
نکته غم‌انگیز‌تر اینکه حتی ستاد ویژه اماکن مذهبی و بقاع متبرکه که در سال ۸۳ به دنبال تأکید مقام معظم رهبری بر اینکه سازمان میراث فرهنگی نگاه ویژه‌ای به بقاع متبرکه داشته باشد در این سازمان شکل گرفت، طی سال‌های اخیر به دلیل تغییرات پی در پی در ریاست سازمان میراث فرهنگی، حتی تکلیف مدیریت آن نیز مشخص نیست و در حال حاضر اجرای برنامه‌های ستاد در انتظار تعیین تکلیف نحوه مدیریت ستاد و تخصیص اعتبارات است.
معاونت گردشگری سازمان باید کمیته گردشگری مذهبی را فعال کنند
حجت‌الاسلام فخرالدین صابری، رئیس ستاد اماکن مذهبی و بقاع متبرکه و رئیس موزه ملی قرآن با انتقاد از این مسئله عنوان کرد: معاونت گردشگری سازمان باید کمیته گردشگری مذهبی را فعال کند یعنی فعالیت این کمیته مستلزم دستور معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی به عنوان متصدی گردشگری در کشور است.
نگاه به گردشگری به عنوان توصیه دینی در کشور وجود ندارد
وی تصریح کرد: اکنون این نگاه که امر گردشگری یک توصیه دینی است و می‌تواند با نگاه عمیق دینی و تأثیرگذاری اعتقادی همراه باشد در کشور وجود ندارد و تحقق این مسئله مستلزم فرهنگسازی پایگاه‌های دینی، علمی و فرهنگی کشور است.
حجت‌الاسلام صابری تریبون‌های نماز جمعه، مساجد، دانشگاه‌ها، حوزه‌های علمیه و ... را مکان‌هایی برای این فرهنگسازی عنوان و اظهار کرد: باید این فرهنگ مورد توجه و تبلیغ قرار گیرد تا مردم هم در نتیجه یک فرایند فرهنگی و تبلیغی به این نتیجه برسند که انجام گردشگری برای عبرت‌آموزی است. اگر این نگاه ایجاد شود در کنار بهره‌وری اقتصادی می‌توانیم دریافت کننده آثار ارزشمند تربیتی و دینی از گردشگری باشیم که به سلامت فکری و فرهنگی جامعه کمک می‌کند.
میراث فرهنگی عامل اجرایی این فرهنگ است
وی در پایان سخنانش تصریح کرد: میراث فرهنگی عامل اجرایی این فرهنگ است البته می‌تواند فرهنگسازی هم بکند اما بیشترین نقش را سایر نهادها دارند و سازمان میراث فرهنگی می‌تواند از این نهادها درخواست کمک کند.
حدود 60 درصد کتاب‌های منبع تدریس گردشگری ترجمه کتب خارجی
حسین علیزاده کارشناس گردشگری و مدرس این حوزه در گفت‌و‌گو با ایکنا، در همین خصوص گفت: حدود 60 درصد کتاب‌های منبع تدریس گردشگری ترجمه کتب خارجی هستند و 40 درصد بقیه نیز صرفاً معرفی مکان، اماکن و معماری و ... است و هیچ کتابی با محوریت گردشگری از نگاه ایرانی ـ اسلامی در کشور وجود ندارد، حتی کتابی که همخوانی با فرهنگ ایرانی ـ اسلامی در خصوص گردشگری باشد نیز در کشور وجود ندارد.
گردشگری باید مبتنی بر ملیت و دین خودمان باشد
وی با اشاره به اینکه گردشگری که در ایران داریم باید مبتنی بر ملیت خودمان و دین خودمان باشد، گفت: متأسفانه اکنون تمامی کتاب‌های مربوط به بازاریابی گردشگری، صنعت گردشگری، ترجمه هستند اصولاً کتابی که بر مبنای نیاز مملکت ما باشد نوشته نشده است.
علیزاده با اشاره به اینکه طی سال‌های اخیر مدام این خلأ و مشکل به مسئولان سازمان میراث فرهنگی گوشزد شده است، گفت: برای گردشگری اول باید مردم خودمان را بشناسیم.
وی با اشاره به آموزش پلیس گردشگری که اصول گردشگی اسلامی و خطر قرمزها به آنها آموزش داده شده است، گفت: این افراد بازنشسته شدند و رفتند و دیگر آموزش پلیس گردشگری ادامه پیدا نکرد، از سوی دیگر حتی آژانس‌های گردشگری ما هم بر اساس اصول کار نمی‌کنند. وقتی هم که از اصول گردشگری اسلامی ـ ایرانی صحبت می‌کنیم مدعی می‌شوند که این امور مربوط به حوزه‌های علمیه است!
مشخص شدن خطوط قرمز گردشگری
علیزاده خواستار مشخص شدن خطوط قرمز گردشگری از سوی دولت شد و گفت: مگر مالزی کشوری اسلامی نیست، اکنون بزرگ‌ترین گردش‌پذیر آسیایی شده است پس می‌توان از این کشور الگو گرفت.
هم اکنون وقت تلاش است/ فرصت سوز نباشیم
عید نزدیک است؛ تعطیلاتی که می‌تواند مبارک باشد، چشم دل، نور دیده، گوش جان و درب‌های قلب را باز کند. اما کافی‌ست به آژانس‌های مسافرتی زنگ بزنید.
سفرهای بدون محدودیت!/ خدا را با خود نمی‌بریم، خیالتان راحت
برنامه‌های نوروزی تورهای داخلی و خارجی. (البته برای نوروز تورهای داخلی کمتر است و اغلب آژانس‌ها خدمات تورهای خارجی ارائه می‌کنند). کشورهای خارجی هم که زیاد دور نیستند، ترکیه، مالزی، دبی و ... . در تماس با مسئولان این تورها شما مطمئن می‌شوید که در طول سفر هیچ محدودیتی ندارید. اینکه با چه کسی همراه هستید، با چه کسی می‌خواهید در یک اتاق اقامت کنید اصلاً مهم نیست.
رئیس یکی از این آژانس‌ها با تأکید بر اینکه هیچ محدودیتی در طول سفر وجود ندارد و راهنمای تور حتی در خرید هم به مسافران کمک خواهد کرد، گفت: ترکیه بهشت روی زمین است بدون هیچ محدودیتی در .... .
مسئول اطلاع‌رسانی آژانس نیز از برنامه‌های نوروزی خواننده‌های ایرانی و ترک گفت. از اینکه برنامه‌ها و کنسرت‌های شاد و مفرحی برای مسافران ایرانی برنامه‌ریزی شده است. اینکه اگر دختر بودید و همراهتان پسر بود هم مهم نیست.
اصولاً قرار است چشم‌هایمان را ببندیم. از دریا، نه عظمت خالق و نه این نگاه که نگاه به دریا عبادت است، بلکه قرار است لذت‌های بصری را ببینیم! از مساجد عظیم و زیبا که مقصد بسیاری از گردشگران اروپایی در ترکیه است، بازارها را انتخاب می‌کنیم، سفری بر روی فرش عظیم خدا، بدون خدا، منهای خدا ... .
