موسیقی؛ ابزاری برای بهره‌مندی از تنعمات الهی
خبرنگاران افتخاری/ زینت و جمالی که بر در و دیوار هستی وجود دارد جهت بهره‌مندی انسان و ابزاری برای هدایت و تعدیل اوست. موسیقی یکی از این مواهب است که می‌تواند انسان را در رسیدن به مقصود کمال برساند.
خداوند متعال برای آفرینش انسان اهدافی قرار داده و وسایل و ابزار را برای انسان در رسیدن به این اهداف فراهم کرده است. والاترین هدف آفرینش عبادت پروردگار است که انسان‌های فراموشکار در کشاکش مشکلات زندگی و در حالات گوناگون از آن غفلت می‌ورزند.
آرامش و داشتن شرایط روحی و خلقی مناسب می‌تواند ما را در رسیدن به این هدف یاری کند. حواس پنج‌گانه انسان بهترین ابزار انتقال در خدمت بشر هستند تا برای دریافت هدایت و سوق او در طریق سعادت، به شایستگی، ما را هدایت کنند.
اهمیت قوه شنوایی به عنوان دریچهای برای دریافت حقایق و پلی ارتباطی بین جهان بیرون و عالم درون، برای بشر است که استفاده درست و به جا از آن موجب تکامل بشر میشود.
استفاده از موسیقی در اسلام امری پسندیده و نیکو است به شرط آنکه این موسیقی به غنا گرایش نیابد. در حقیقت در اسلام آنچه به لهو کشده شود ناپسند و نکوهیده است.
در آیات 6 و 7 سوره لقمان آمده است «ومن الناس من یشتری لهو الحدیث لیضل عن سبیل الله بغیر علم ویتخذها هزوا أولئک لهم عذاب مهین ، وإذا تتلى علیه آیاتنا ولى مستکبرا کأن لم یسمعها کأن فی اذنیه وقرا فبشره بعذاب ألیم؛ و برخى از مردم کسانی‌اند که سخن بیهوده را خریدارند تا مردم را بى‌هیچ دانشى از راه خدا گمراه کنند و راه خدا را به ریشخند گیرند براى آنان عذابى خوارکننده خواهد بود (۶)، و چون آیات ما بر او خوانده شود با نخوت روى برمی‌گرداند چنانکه گویى آن را نشنیده [یا] گویى در گوش‌هایش سنگینى است پس او را از عذابى پردرد خبر ده (۷).
علمای فقه با استناد به این آیات از قرآن کریم دلائلی بر حرمت غنا و موسیقی می‌آورند. مراد از لهو در لغت هر آن چیزی است که انسان را از مسائل جدی زندگی باز دارد و لهو الحدیث آن چیزی است که انسان را از حق باز می دارد مثل حکایات خرافی و قصه‌هایی که انسان را به فسق و فجور می‌کشاند.
موسیقی دارای فوائدی است و می‌تواند کاربرد مفید و مثبت دنیایى داشته باشد و از عوارض سوءاخلاقى و دینى منزه باشد. تفاوت موسیقى مفید با موسیقى متعالى در این است که در این موسیقی فوائد و نتایج مثبت دنیوى مانند رفع خستگى، معالجه امراض روحى و... مورد نظر است.
در مغز انسان مرکزی برای دریافت موسیقی وجود دارد که درست در پشت پیشانی قرار دارد و از قضا این همان نقطه‌ای است که وظیفه یادگیری و ابراز احساسات انسان را نیز بر عهده دارد. به همین دلیل بین موسیقی، یادگیری، و کنترل و ابراز احساسات رابطه مستقیمی وجود دارد.
رونالد هاس استاد دانشگاه موتسارت شهر سالزبورگ اتریش می‌گوید از طریق موسیقی می‌توان مصونیت انسان‌ها را در برابر بیماری‌ها تقویت کرد، دردها را کاهش داد و از بروز حوادث جلوگیری به عمل آورد. تحقیقاتی که وی انجام داده است نشان می‌دهد که باید به انواع موسیقی در درمان بیماری‌ها توجه شود.
محققان هنگ‌کنگی هم با مطالعه‌ای به مقایسه کودکانی که تحت آموزش موسیقی قرار داشتند با دیگر کودکان پرداختند و به این نتیجه رسیدند که کوکانی که در گذشته تحت آموزش موسیقی قرار گرفته بودند حافظه شفاهی بسیار قوی‌تری دارند و می‌توانند لغات بیشتری را از فهرست خوانده شده به یاد بیاورند و در هر سنجش، بهتر از سنجش قبل عمل می‌کنند.
این‌ها همه نمونه‌هایی از الطاف الهی است که انسان می‌تواند با بهره‌گیری از این نعمات خود را به آرامش رسانده تا فراغت بالی برای ذکر خداوند متعال داشته باشد.
برخلاف تصوّر برخی که گمان کرده‌اند، اسلام با هنر و زیبایی و خواندن و احساس و لطافت ذوق سازگار نیست و روح تقدس را دوری از زیبایی میدانند، باید گفت اسلام مکتب روح و عواطف و احساسات پاک فطری است و قوانین و احکام آن با آهنگ موزون فطرت هماهنگ است.
خداوند سبحان در قرآن کریم میفرماید «قُلْ مَنْ حَرَّمَ زینَةَاللّهِ التّی اَخْرَج لِعبادِهِ وَ الطَیّباتِ مِنَالرزّق؛ بگو ای پیغمبر، چه کسی زینتهای خدا را که برای بندگان آفریده، حرام کرده و از روزی حلال منع کرده است.اعراف/32».
امام صادق(ع) در این زمینه بیانی دارند که «ما بَعَثَ اللّهُ نبیّا اِلاّ بحُسنِ الصّوت؛ خداوند پیامبری را برنیانگیخت، مگر آنکه صدای خوشی داشته باشد.
و همچنین امام صادق(ع) از رسول خدا(ص) نقل می‌کنند که «اِنّ مِن اَجمَلِ الجِمال الشعرُ الحَسَنُ وَ نَغْمَةُ الصوِتِ الحَسَنِ؛ بدرستی‌که از زیباترین جمالات موی زیبا و صدای زیبا است».
به هرحال این همه زینت و جمال بر در و دیوار هستی جهت بهره‌مندی و ابزاری برای هدایت و تعدیل اوست لذا افراط در بهرهوری از زیباییها و پذیراشدن خواهشهای نفسانی و محاسن را به استخدام رذائل درآوردن مذموم است چنانچه فرو بستن چشم و گوش از دریافت زیباییها و حرام پنداشتن حلالها هم پسندیده نیست بلکه شایسته است در سایه فقه پویا و بالنده و با در نظرگرفتن زمان و مکان به بهزیستی مادی و معنوی پرداخت.
دین اسلام، دین فطرت، احساس، هنر، زیبایی و سهولت و آسانی است، «یُریدُ اللّهُ بِکُمْ الیُسْرَ وَ لایُریُد بِکُمُ العُسْر؛ خدا براى شما آسانى مىخواهد و براى شما دشوارى نمی‌خواهد. بقره/185».
*مهسا نظری
