ویژگی بارز شعر دینی، توجه به نهضت عاشورا و همراهی با احادیث و آیات است
گروه ادب: یک شاعر آئینی با بیان اینکه ویژگی بارز شعر دینی و آئینی، توجه به نهضت عاشورا و همراهی با احادیث و آیات است، اظهار کرد: رسالت شاعر در دوران بحران است که خودنمایی می‌کند، وگرنه خمیدن در گوشه محافل کار سختی نیست.
به گزارش خبرگزاری بین‌‌المللی قرآن(ایکنا)، دهمین نشست تخصصی موزه عبرت با عنوان «نقش اهل قلم در نهضت امام خمینی(ره)» پیش از ظهر امروز، 7 اسفند با حضور اساتید و کارشناسان حوزه‌های مرتبط در موزه عبرت برگزار شد.
حجت‌الاسلام و المسلمین ابوذر بیدار، یکی از مبارزین دوره انقلاب در آغاز این نشست به بررسی ادبیات انقلابی در حوزه‌های علمیه پرداخت و با بیان اینکه انقلاب اسلامی ایران در تمام دنیا به نام امام خمینی(ره) شناخته می‌شود، اظهار کرد: قلم‌هایی که در شب‌های ظلمانی در حجره‌های طلبه‌ها به حرکت درآمد باعث دگرگونی این رژیم شد.
وی ادامه داد: مقالات آتشین، مؤثر و اساسی به قلم روحانیون تراز اول مثل علامه جعفری، علامه طباطبایی، آیت‌الله بهشتی، استاد مطهری و مرحوم طالقانی بود که توانست پایه‌های رژیم پهلوی را متزلل و سست کند. آیت‌الله بهشتی در اولین مقاله خود در سالنامه تشیع، مقاله‌ای با عنوان «حکومت در اسلام» را نوشت که در واقع اصل کلام و علت مبارزه با رژیم پهلوی محسوب می‌شود. متأسفانه ما هنوز وی را نشناخته‌ایم و بسیاری از آثار و تلاش‌های او برای ما ناشناخته مانده است.
این مبارز انقلابی با بیان اینکه مطلب شهید بهشتی در مجله «تشیع» برای همیشه تازه است، به سطح معلومات پائین نسل امروز اشاره کرد و گفت: امروز مقاله‌نویس‌ها مطالعه ندارند و مدام مقالات تکراری با چهره‌های تکراری را مشاهده می‌کنیم که تنها مخاطبان آنها نیز همان نویسندگان مقالات آنها است. برای ما وظیفه است که کاری کنیم که این آثار میان نسل جوان رونق داشته باشد.
وی اظهار کرد: در حوزه ادبیات انقلاب اسلامی به جوانانی نیاز داریم که مطالعه و تحقیق و پژوهش کنند، اما خسته نشوند و امثال من که بالای شصت‌سال دارند به درد کارهای انقلابی نمی‌خورند. مقالاتی که همه در دهه سی توسط علامه طباطبایی، علامه جعفری و نظایر آنها نوشته شده، امروز هم قابلیت ترجمه دارند، اما مقالات امروزی چطور؟
حجت‌الاسلام بیدار اظهار کرد: امام خمینی(ره) می‌گفت تلویزیون و رادیو را برای بیست و چهار ساعت در اختیار ما بگذارید تا عقایدمان را مطرح کنیم. امروز بیش از بیست و چهار سال از در دسترس بودن رادیو و تلویزیون می‌گذرد، اما باید این سؤال را مطرح کنیم که چه کرده‌ایم و جوانان ما به مسیری کشیده شده‌اند؟
«درس‌هایی از مکتب اسلام» نخستین مجله حوزه علمیه
وی همچنین به مجله‌هایی پرداخت که از سوی حوزه علمیه منتشر می‌شد و تصریح کرد: نخستین مجله حوزه علمیه «درس‌هایی از مکتب اسلام» نام داشت و به همت امام‌موسی صدر، سیدعبدالکریم موسوی، آیت‌الله العظمی ناصر مکارم‌شیرازی، میرزا علی‌آقای دوانی و علی حجتی و دیگران برپا شد.
حجت‌الاسلام بیدار، رمز موفقیت نهضت امام خمینی(ره) را در سخنرانی‌های شاگردان ایشان در شهرستان‌ها دانست و گفت: البته نقش حوزه علمیه تنها به قم منحصر نمی‌شود و حوزه‌های نجف و جاهای دیگر هم در تاثیرگذاری حوزه نقش داشته‌اند. البته در انتشار مجله حوزه، قم پیشتاز است.
شعر با گوشت و خون مردم ایران ممزوج است
در بخش دیگری از این مراسم، ابراهیم ذوالفقاری به ایراد سخن و به بررسی شعر و ادبیات در نهضت امام خمینی(ره) پرداخت و گفت: شعر و شاعری با گوشت و خون مردم ایران ممزوج است. حافظ نیز به این نکته اشاره داشته: «دلم بجو که قدت همچو سرو دلجوی است/ سخن بگو که کلامت لطیف و موزون است»
شعر؛ سرمایه ملی
وی با اشاره به فرمایش مقام معظم رهبری(مد ظله العالی) درباره شعر که آن را سرمایه ملی می‌دانند، اظهار کرد: این سرمایه گاهی به یغما رفته و گاهی نیز در دست نااهلان قرار گرفته است. در دوران انقلاب و جنگ تحمیلی نیز شاعران بسیار فعال بودند و عده‌ای نیز علاقه‌ای به همراهی نداشتند. قادر طهماسبی در پاسخی شایسته به این شاعرها سروده است:
«بخوان حماسه که از دل قرار برگردد
صفیر سوخته‌ام را شعار برگردد
صداقتم، به سریر کلام بنشیند
صراحتم به سخن، آشکار برگردد
به چهره‌ام تب غیرت، چنان گل اندازد
که صبر خشم‌ک‍ُشم را عذار برگردد
به رهگذر وقاحت نشسته‌ای تا چند؟
که ننگ رفته بر این لاله‌زار برگردد
در این بهشت عدالت، چه خیره می‌کوشی
که به مراد ستمکار، کار برگردد
ز خون ما و شما، آسیا بگردانند
قسم به خون که اگر روزگار برگردد
سنان ببارد اگر بر عمود قامت ما
گمان مبر، به یمین و یسار برگردد
بر این شهیدسرا، کفر بر نخواهد گشت
خلوصِ ما مگر از کردگار برگردد
جفای رفته بر این ملک برنمی‌گردد
مگر ز قبله وحدت مدار برگردد
بخوان حماسه، که چابک‌سوار هم‍ّت ما
بر آن سر است به اصل و تبار برگردد
بیار مرکبِ بی‌زین و جوشنِ بی‌پشت
که مرد نیست که از کارزار برگردد
از این مدافعه، بی‌فتح برنمی‌گردیم
مگر که مرکب ما، بی‌سوار برگردد
بریز باده ایثار کز دماغ تهی است
کسی کزین شب می، هوشیار برگردد
امید سرزده من! خدای من تا چند
ز خ‍ُم سرای شهادت خمار برگردد»
رسالت شاعر در دوران بحران خودنمایی می‌کند
این شاعر انقلابی با بیان اینکه رسالت شاعر در دوران بحران است که خودنمایی می‌کند، گفت: خمیدن در گوشه‌های محافل خیلی کار سختی نیست. البته خود شعرا در کشور ما نیز به گروه‌هایی تقسیم می‌شوند. برخی از تریبون‌دار‌ها، شعرای مذهبی را اصلاً شاعر نمی‌شناختند.
ذوالفقاری ادامه داد: البته شاه‌بیت شعراء در دوران پهلوی این بود که «چه فرمان یزدان چه فرمان شاه». هر چند در کنار این دسته، افرادی نیز با تفکرات طبقاتی حضور داشتند که نسبت به مذهبی‌ها و درباری‌ها در اقلیت بودند، اما آثاری نیز در کارنامه خود داشتند که بیشتر به درد محافل روشن‌فکری می‌خورد، نظیر آنچه «کاور» در قالب نو سروده است:
«معلم پای تخته داد می‌زد
صورتش از خشم گلگون بود
و دستانش به زیر پوششی از گرد پنهان بود
ولی آخر کلاسی‌ها
لواشک بین خود تقسیم می‌کردند
و آن یکی در گوشه‌ای دیگر «جوانان» را ورق می‌زد
برای اینکه بیخود های و هو می‌کرد و با آن شور بی‌پایان
تساوی‌های جبری را نشان می‌داد
با خطی ناخوانا بروی تخته‌ای کز ظلمتی تاریک
غمگین بود
تساوی را چنین بنوشت: یک با یک برابر است
از میان جمع شاگردان یکی برخاست
همیشه
یک نفر باید بپا خیزد....
به آرامی سخن سر داد:
تساوی اشتباهی فاحش و محض است
نگاه بچه‌ها ناگه به یک سو خیره گشت و
معلم مات بر جا ماند
و او پرسید: اگر یک فرد انسان، واحد یک بود
آیا یک با یک برابر بود؟
سکوت مدهشی بود و سؤالی سخت
معلم خشمگین فریاد زد آری برابر بود»
وی ویژگی بارز شعر دینی و آئینی را توجه به نهضت عاشورا و همراهی با احادیث و آیات دانست و در ادامه به معرفی مرحوم شیخ علی‌اکبر صلح‌خواه پرداخت و گفت: وی که شهرت خوشدل تهرانی را به دنبال خود دارد در عین حال که درس حوزه خوانده، اما شعر بسیار سروده است.
ذوالفقاری با بیان اینکه بسیاری او را نمی‌شناسند، تصریح کرد: او برای هر کدام از چهارده معصوم(ع) به شکل جداگانه هفتاد و یک قصیده سروده است و در ویژگی‌های شعری او می‌توان به وضوح به مبارزه با طاغوت، جنگ با زهدفروشی، جایگاه والای مرگ سرخ و شاه‌ستیزی اشاره کرد.
انتصاب لقب فرح‌بخشیان به ژولیده توسط آیت‌الله طالقانی
این شاعر انقلابی همچنین به محمدحسن فرح‌بخشیان(ژولیده) و علی موسوی‌گرمارودی اشاره کرد و ادامه داد: لقب ژولیده را آیت‌الله طالقانی در زندان به او منتصب کرد و گفت: «ژولیده شوریده خاکی.» و از آن پس به این نام شهرت گرفت.
وی همچنین درباره موسوی‌گرمارودی اظهار کرد: او در خانواده‌ای روحانی متولد شده است و هم حوزه رفته و هم دانشگاه. شعر نوی وی در میان مذهبی‌ها خیلی گل کرد. برای نمونه می‌توان به شعری که در کنار غار «حرا» سروده است اشاره کرد.
«غروبی سخت دلگیر است
و من، بنشسته‌ام اینجا، کنار غار پرت و ساکتی، تنها
که می‌گویند: روزی روزگاری، مهبط وحی خدا بوده است
و نام آن حرا بوده است.
و اینجا سرزمین کعبه و بطهاست ...
و روز، از روزهای حج پاک ما مسلمان‌هاست.
برون از غار:
ز پیش روی و زیر پای من تا هر کجا سنگ و بیابانست.
هوا گرم است و تبدار است، اما می‌گراید سوی سردی، سوی خاموشی.
و خورشید از پس یک روز تب، در بستر غرب افق، آهسته می‌میرد.
و در اطراف من از هیچ سویی، ردپایی نیست
و دور من صدایی نیست.
فضا خالی است
و ذهن خسته و تنهای من چون مرغ نوبالی،
ـ که هر دم شوق پروازی بدل دارد ـ
کنار غار، از هر سنگ، هر صخره
پرد بر صخره‌ای دیگر...
و می‌جوید به کاوش‌های پی‌گیری، نشانه‌های مردی را ...»
وی با بیان اینکه شعر کهن گرمارودی نیز وضع مشخصی دارد، گفت: در نهایت باید گفت که حق مردم در ترویج شعر این انقلاب کمتر از شعراء نیست و آنها بودند که این اشعار را به شعار تبدیل می‌کردند یا نوحه‌سرایانی که در توانایی طعنه به شعر و شعرا می‌زنند.
بخش دیگری از این نشست به سخنرانی محسن چینی‌فروشان، مدیرعامل سابق کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان اختصاص داشت که به سابقه ادبیات کودک و نوجوان در غرب اشاره کرد و گفت: این عرصه در ادبیات غرب شکل قدیمی‌تری دارد و به شکل امروزی خود از قرن نوزدهم با کتاب‌های مصور آغاز شد.
«قابوس‌نامه»، «سیاست‌نامه» و «گلستان سعدی»؛ آثار ادبیات کودک فارسی
چینی‌فروشان افزود: در ایران نیز در ادبیات کهن حضور آثار با محتوای کودک و نوجوان وجود دارد که برای نمونه می‌توان به «قابوس‌نامه»، «سیاست‌نامه» و «گلستان سعدی» اشاره کرد که حتی در مکتب‌خانه‌ها به کودکان تدریس می‌شد.
وی افزود: ادبیات جدید کودک و نوجوان با مشروطه در ایران آغاز شد و ملک‌الشعرای بهار در آن سرآمد است. این عرصه به فعالیت خود بسیار کم‌فروغ ادامه می‌دهد تا اینکه پس از پانزدهم خرداد سال 42 تحولی در آن به وجود آمد.
چینی‌فروشان همچنین اظهار کرد: رژیم شاهنشاهی مؤسسه‌هایی در حوزه ادبیات کودک و نوجوان تأسیس کرد که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان یکی از آنها است و در آنها تلاش کرد تا برای همه سلیقه‌ها برنامه‌ریزی کند.
وی ادامه داد: از سوی گروه‌های مبارز نیز همین اتفاق رخ داد. چپی‌ها به نوعی و گروه‌های مذهبی نیز همین طور. در حوزه گروه‌های مذهبی بسیاری از افراد شاخص نظیر شریعتی با اثر «یک جلویش تا بی‌نهایت صفرها» و «داستان راستان» استاد مطهری در حوزه کودک و نوجوان جریان‌سازی می‌کردند.
شهیدان دفاع مقدس، حاصل تربیت نویسندگان مکتبی دهه 40
مدیرعامل سابق کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ادامه داد: بسیاری از جوانانی که در جبهه‌های جنگ تحمیلی به شهادت رسیدند، حاصل آثار همین نویسندگانی بودند که با بهره‌گیری از احادیث و قرآن به تبیین مکتب اسلام می‌پرداختند.
