کثرت اسطوره‌ها، دلیل ناتوانی متولیان فرهنگی در معرفی الگو به مخاطبان
گروه ادب: یک منتقد ادبی در مراسم رونمایی از کتاب «همت» گفت: متولیان فرهنگی به دلیل کثرت اسطوره‌ها نتوانسته‌اند الگویی مناسب را به نسل امروز معرفی کنند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، مراسم رونمایی از کتاب «همت» نوشته محمد عزیزی، عصر روز 17 اسفند با حضور محسن پرویز، قاسمعلی فراست، گلعلی بابایی، حجت‌الاسلام والمسلمین محمدرضا زائری و جمعی از نویسندگان در خانه کتاب برگزار شد.
محسن پرویز، نویسنده، منتقد ادبی و همرزم شهید همت در این مراسم با اشاره به خاطره‌ای از یکی از دوستان خود گفت: یکی از دوستان شهرستانی، ما را به منزلش دعوت کرد. بعد از کمی آلبوم عکسش را آورد که نشان می‌داد با بیشتر افراد و مسئولان جمهوری اسلامی عکس گرفته بود و زمانی که از چگونگی این عمل از دوستان دیگر پرسیدم، گفتند که وی در زمان جنگ نگهبان دژبان بوده و با مسئولانی که به منطقه می‌آمدند عکس می‌گرفت. آن فرد، در ذهن من خفیف شد، در حالی که می‌خواست عزت کسب کند.عزت از این راه کسب نمی‌شود، خیلی از افراد، عکس‌هایی از این دست ندارند، اما نزد مردم عزت دارند.
وی افزود: به نظر من پاسخ بسیاری از سؤالات در این مستند و گفت‌وشنودها وجود ندارد. ممکن است سؤالی مطرح شود که آیا این افراد فرقی با دیگران داشته‌اند یا خیر؟ برخی می‌گویند آنها ساحت قدسی داشتند و برخی دیگر معتقد هستند، نه تفاوتی با دیگران نداشتند. بلی، آنها با دیگران متفاوت نبودند و مانند همه مردم امیال انسانی داشتند، اما بیشتر مردم به این امیال و خواسته‌های درونی پاسخ مثبت می‌دهند؛ در حالی که آنها مهار خواسته‌های خود را در دست گرفته بودند.
پرویز ادامه داد: قبل از عملیات والفجر مقدماتی و والفجر 4، در کنار شهید محمدابراهیم همت بودم و نحوه هدایت نیروها و دلسوزی وی را در این ماجراها از نزدیک می‌دیدم. همت خیلی وقت‌ها با خود مبارزه می‌کرد؛ چرا که خود را فرمانده نمی‌دانست و مسئول بود و کسانی که مسئولیت دنیوی برعهده‌شان است و شهرتی پیدا می‌کنند، این موضوع را بهتر متوجه می‌شوند و امیرالمؤمنین(ع) در این باره می‌فرماید؛ «حب دنیا آخرین چیزی است که از دل بیرون می‌رود.»
این نویسنده در ادامه اظهار کرد: واقعیت درونی با داستان متفاوت است. در حوزه داستانی باید این اثر برای مخاطب باورپذیر باشد، اما در حوزه مطالبی که برای شهدا نوشته می‌شود، داستان نوشته نمی‌شود؛ چرا که در ساحت داستان از تخیل استفاده می‌شود و این موضوع از دشواری‌های نگارش چنین آثاری است.
وی با انتقاد از ضعف معرفی اسطوره برای نسل جدید بیان کرد: ما به دلیل کثرت اسطوره‌ها نتوانستیم اسطوره‌ای برای نسل جدید بسازیم. کشورهایی که قهرمان و اسطوره ندارند، ممکن است فردی را پیدا کرده و با تمرکز بر روی آن برای جامعه خود الگو و اسطوره‌ای معرفی کنند؛ در حالی که ما با داشتن اسطوره‌های فراوان در این زمینه هیچ کاری انجام نداده‌ایم و هیچ کدام را نتوانستیم به طور کامل معرفی کنیم.
پرویز تصریح کرد: اگر می‌خواهیم داستان بنویسیم نباید خود را مقید به روایت داستانی و واقعیت‌های آن کنیم. در بیان داستان اگر اجازه دهیم تا نویسنده با الهام از واقعیات داستان بنویسد، دست وی برای نگارش باز می‌شود و از قدرت نویسندگی خود استفاده کرده و با رعایت عفت کلام می‌تواند حوزه‌‌های مختلفی را که رمان نیازمند آن است، فضاسازی کند.
این منتقد ادبی در ادامه گفت: چون خودم برای «همت»، همت نکردم تا بنویسم و زمانی که می‌بینم محمد عزیزی با تلاش فراوان توانسته کاری به این وسعت را انجام دهد، از وی قدردانی و تشکر می‌کنم.
مستندنگاری نیازمند پژوهش است
قاسمعلی فراست، منتقد ادبی در ادامه این مراسم گفت: اسم شهدای جنگ که می‌آید، اگر بخواهیم پنج اسم را بشماریم مطمئناً نام شهید «همت» در میان آنهاست و من از مادرم آموختم که باید به دنبال گمنام‌ها بود و در جنگ یقیناً کسانی که آنها را نمی‌شناختند و بزرگتر از این افراد بودند نیز هستند، اما این به آن معنا نیست که به شهید همت و بروجردی و دیگران نپردازیم و این اثر یکی از افتخارهای محمد عزیزی خواهد بود.
وی ادامه داد: معمولاً در رونمایی کتاب‌ها نقص اثر بیان نمی‌شود و در این راستا باید گفت که در ادبیات نباید تعارف داشته باشیم؛ چرا که قلم، ناموس ماست. محمد عزیزی کار ارزشمندی کرد؛ چرا که با وجود مشکلات مستندنگاری توانست این کار را به سرانجام برساند.
فراست در ادامه برخی از مشکلات مستندنگاری را مورد اشاره قرار داد و بیان کرد: این گونه آثار نیازمند پژوهش است تا مستندات با یکدیگر تناقضی نداشته و تطابق تاریخی با هم داشته باشند، مشکل بعدی ما این است که به شهید و رزمنده نمی‌توانیم نگاه منفی داشته باشیم؛ کما اینکه اسم «ژیلا» نباید نام همسر شهید باشد. انسان اول انسان است و بعد شهید همت می‌شود، از این رو ممکن است نقاط منفی نیز در زندگی آنها وجود داشته باشد.
وی افزود: به نظر می‌رسد اگر بخواهیم مستند را رمان کنیم باید این اثر آمیخته با خیال‌پردازی باشد و اساس رمان خیال‌پردازی و پارادوکس‌هایی است که باید در اثر وجود داشته باشد، در صورتی که اگر بخواهیم یک فرد را بدون نقاط منفی و پرداختن به تضادها معرفی کنیم چندان تأثیری نخواهد گذاشت.
این منتقد ادبی با اشاره به حجیم و وزین بودن کتاب «همت» گفت: زمانی که این اثر را دیدم خیلی خوشحال شدم؛ چرا که سرمایه کشور ما نفت نیست. آدم‌هایی مانند همت است و نویسندگانی است که خون دل می‌خورند تا یک اثر را به نگارش درآورند.
فراست نگاه و رویکرد این اثر را مورد اشاره قرار داد و اظهار کرد: نگاه کتاب، تاریخ‌نگارانه است و رویکرد تاریخی براساس روایت است. روایت حادثه‌هایی که در کشور رخ می‌دهد، بسیار ارزشمند است، اما نگاه تاریخی که نگاهی کلی است و به جزئیات نمی‌پردازد. از سوی دیگر داستان در برخی موارد تناقض‌هایی دارد و نگاهش جزئی است و ای کاش در این مواقع، به جای روایت تاریخی، زاویه دیدمان را اول شخص کنیم و اگر این گونه می‌شد، با توجه به توانایی محمد عزیزی، ارزش این اثر از ارزش کنونی بالاتر می‌رفت.
وی ادامه داد: با خواندن صفحه 524 کتاب «همت» گریستم، در حالی که این حس می‌توانست تا این صفحه چندین بار به من دست دهد و باید این گونه می‌شد که باید در این زمینه کار بیشتری بر روی اثر انجام شود.
فراست همچنین بیان کرد: مدتی پیش از سوی اتحادیه نویسندگان ترکیه دعوت شدم، که در بخشی از سفر به اماکن دیدنی آنجا رفتیم و در قسمتی فیلمی از آتاتورک پخش می‌شد و جوان حدوداً 30 سالهای توضیح می‌داد و در میان سخنان خود بغض کرد. و امروز باید این سؤال را مطرح کرد که چند درصد از جوانان ما، اسطوره‌ها و قهرمانانی را که برای هدفی مقدس جنگیدند و یا امام خمینی(ره) که برای هدفی والا تلاش ونهضتی به پا کرد می‌شناسند و یا وقتی از آنها سخن می‌گویند، بغض می‌کنند. ما در این زمینه کم‌کاری کرده‌ایم و این همه، تقصیر ماست.
عهد کردم فاصله‌ای بین قلم، زبان و اندیشه‌ام نیفتد
محمد عزیزی، نویسنده کتاب «همت» در ادامه مراسم رونمایی کتاب گفت: همواره در طول زندگی‌ام از خداوند خواسته‌ام که فاصله‌ای بین قلم، زبان و اندیشه‌ام نیفتد و من در سالهای نگارش این اثر با دو مشکل روبه‌رو بودم؛ یکی اینکه من رمان می‌نویسم یا وقایع‌نگاری می‌کنم و همانگونه که در مقدمه این کتاب نیز گفته شده، این کتاب نه رمان صرف است و نه مستند بدون جاذبه‌های داستانی، به همین دلیل می‌توان آن را زندگی‌نامه مستند از شهید همت نامید.
وی ادامه داد: اگر قرار بود من این اثر را به شیوه‌ای که دولت‌آبادی در «کلیدر» نوشت به نگارش درمی‌آوردم، حجم آن بیش از این می‌شد و حق مطلب 3 هزار صفحه بود و در چاپ‌های بعدی سعی خواهم کرد به جزئیات بیشتری بپردازم و از نمای نزدیک، زندگی و شخصیت شهید همت را ارائه کنم تا اثرگذاری بیشتری داشته باشد.
عزیزی همچنین بیان کرد: قیمت کتاب 40 هزار تومان است و ارشاد فقط 200 نسخه از ما خرید، البته بنای بر انتقاد ندارم اما باید گفت؛ یک جوان چگونه با این گرانی، می‌تواند این کتاب را تهیه و خریداری کند.
