حجتالاسلام والمسلمین حسین سلیمانی، مدیر گروه فیلمنامه نویسی مدرسه اسلامی هنر در گفتوگو با خبرگزاری بینالمللی قرآن (ایکنا) در مورد ورود حوزه به عرصههای هنری همچون سینما، داستان نویسی بیان کرد: باید بین ورود طلاب و ورود حوزه علمیه به عرصه هنر تفکیک قائل شویم، وقتی میگوییم حوزه یعنی مجموعه و سیستم حوزه نه طلاب یا روحانیون خاص و یا افرادی که حوزوی هستند. در حوزه هر کسی به جایی رسیده است کار و تلاش خودش و رفتنش به سمت اساتید خاص بوده است. امام خمینی(ره)، شهید مطهری(ره) علماء فعلی و... هرکسی که به جایی رسیده از سیستم آموزشی و پژوهشی حوزه به جایی نرسیده است یعنی به دروس متداول حوزه بسنده نکرده است. تاریخ تمدن ویلدورانت که شهید مطهری(ره) در بسیاری از کتابهایش به آن اشاره میکند در کجای سیستم حوزه بوده است؟ اصلا حوزه مثلا شهید مطهری(ره) یا باقی علماء را استعداد یابی کرده بعد گفته است مثلا تو برو در این عرصه کار کن؟ این کارها را حوزه و سیستم حوزه نکرده است بلکه کاملا فردی و با اتکا به کار فردی و رفتن و التماس کردن استادهای خوب بوده است.
بهرهگیری طلاب از هنر برای تبلیغ دین بدیهی است
وی در پاسخ به این سوال که آیا هنر میتواند در خدمت تبلیغ دین قرار بگیرد؟ عنوان کرد: این سئوال بدیهی و کلیشهای است، این را دیگر هر انسان عاقلی میداند! به قول مقام معظم رهبری در سال 68 در دیدار با هنرمندان حوزه هنری فرمودند: «اصلا در دنیا کسی هست که صاحب عقل باشد ولی نخواهد از هنر استفاده کند؟» ایشان آن زمان این مسئله را بدیهی میدانستهاند! اما متاسفانه هنوز در اندیشه برخی این سئوالات کلیشهای وجود دارد.
این طلبه درس خارج حوزه علمیه قم با اشاره به لزوم بهرهبرداری طلاب از هنر برای تبلیغ دین ابراز کرد: طلاب و روحانیون میتوانند از هنر استفاده کنند و تا به حال نیز از این مقوله برای تبلیغ دین استفاده کردهاند. البته آنقدر حجم آثار هنری در حوزههای مختلف بالاست که کارهای حوزویان زیاد دیده نمیشود.
طلاب نخبه وارد عرصههای هنری شوند
سلیمانی در مورد بایدها و نبایدهای ورود طلاب به عرصههای هنری اظهار کرد: این بحث مفصل است. مسائل زیادی است برای گفتن اما فیالجمله طلاب باید بدانند که این عرصه سخت است و سرباز دست و پا چلفتی نمیطلبد و باید کسانی وارد شوند که برای کار سخت آماده باشند. اگر جبهه هنر سخت است که هست باید طلاب نخبه وارد این عرصه شوند.
طلاب باید در عرصههای علمی هنر به جایی برسند که نتوان آنها را نادیده گرفت
وی ادامه داد: همچنین توجه داشته باشند عرصه هنر مثل باقی عرصههای حوزوی است و باید اتکاء به نیروی درونی خود داشت. یعنی از حوزه توقع نداشته باشند برایشان کاری کند یا از وزارت ارشاد و... آنقدر در عرصه هنر عالم بشوند که نشود حذفشان کرد. یعنی برسند به جایی که مثلا در زمینه سینما در کشور جزو باسوادترین افراد باشند. اگر این گونه وارد شوند و به انتهای آن علم هنری برسند میتوانند کاری کنند مشروط به آنکه در تحصیلات حوزوی نیز نخبه و باسواد باشند و الا کارشان به جایی نمیرسد و نهایتا اگر معجزه شود مثل برخی هنرمندان فعلی و حتی کمتر از آنها میشوند.
مدیر گروه فیلمنامه نویسی مدرسه اسلامی هنر در مورد تعیین چارچوب ورود هنرمندان به عرصههای دینی بیان کرد: برخی چهارچوبها مسائل شرعی است که ارتباط به فتاوای مراجع دارد. مثل نمایش چهره معصومان(ع) یا اصحاب با وفای سیدالشهداء(ع) که ما در این خصوص و باقی قضایا تابع نظر مراجع هستیم. البته نظرات مراجع در برخی مسائل هنری حتی مثل نمایش چهره حضرت عباس(ع) مشترک نیست و این مسائل نیز مانند باقی مسائل فقهی است و هرکس باید به نظر مرجع خودش عمل کند. اگر قرار است واقعا کاری انجام شود به نظر میرسد مسائلی اینچنینی سطحی عادی از مسائل است و در فضای هنری موضوعات بسیار دیگری هست که لازم است چهارچوبهایش مشخص شود.
حوزه پاسخ مشخصی به مسائل فقهی هنر نداده است
سلیمانی ادامه داد: فقه در هنر منحصر به بازیگری و نمایش چهره معصومان(ع) و... نیست. هنرمندان زیادی میشناسم که ابهامات فقهی زیادی در فضای هنری دارند که پاسخ مشخصی به آنها داده نشده است و اساسا ورود پیدا نشده است به این عرصهها. فرض کنید کسی میخواهد قصهای از معصوم(ع) بسازد یا بنویسد قلمرو فقهی تخیل در روایت زندگی معصومی(ع) تا کجاست؟ به هر حال همه جزئیات را نمیداند و در تاریخ نیست. این هنرمند چه باید بکند؟ این مسئله کاملا فقهی است و جایی جز کرسیهای درسی مراجع نمیتواند پاسخگوی این مسائل باشد.
وی در پاسخ به این سوال که آیا میتوان گفت حوزه در زمینههای هنری باید نیروهایی را تربیت کند که ضمن تسلط بر متون دینی در زمینههای هنری هم سرآمد و جریان ساز باشند؟ عنوان کرد: کسی در حوزه شماره پرونده دارد بعد کتاب روانشناسی را خودش میرود و میخواند و میشود نخبه روانشناسی اسلامی و استاد دانشگاه و... این فرد را حوزه استاد نکرده است. منظورم نظام و سیستم آموزشی و تحصیلی حوزه است. این فرد فرزند حوزه است اما در دامان حوزه و در دروس حوزه به سوادش نرسیده است.
شهید تهرانی مقدم؛ الگویی برای طلاب در زمینه کار جهادی
مدیر گروه فیلمنامه نویسی مدرسه اسلامی هنر در زمینه جریانسازی طلاب در زمینههای هنری تصریح کرد: همان طور که در باقی عرصهها جریان سازی کردهاند قطعا در این عرصه هم اگر به صورت جهادی وارد شوند میتوانند جریانساز باشند. بحثهایی مثل موشکی و هستهای باید برای طلاب هنری درس باشد که با فکر جهادی میتوان کار کرد. شهید تهرانی مقدم به نظرم یک الگوست درخصوص کار جهادی که در کمتر از سی سال ایران از شرایطی که موشک را حتی نمیتوانست پرتاب کند به جایی رسیده که رهبر ما با صلابت اعلام میکند اگر اسرائیل غلطی کند تلاویو و حیفا را با خاک یکسان خواهیم کرد. خب این از کجا آمد؟ جز از توکل بر خدا و کار جهادی؟ قطعا اگر جهادی وارد شویم میشود در عرض چنیدن سال حرکت بزرگی انجام داد.
تشکلهای حوزوی در زمینه هنر ویترینی نباشند
سلیمانی در مورد تشکلهایی مانند خانه هنر طلاب و یا انجمن هنری طلاب بیان کرد: متاسفانه بدون اینکه ببینند مجموعه هنری قبلی چه کرده است مجموعهای جدید درست میکنند. همه کارها موازی انجام میشود و حتی یک هماهنگی کوچک هم باهم ندارند که کار موازی را تمام کنند. کارهایشان هم بیشتر سمت کارهای ویترینی است. از این مجموعهها چیزی در نخواهد آمد! مگر اینکه روششان را تغییر دهند.