همگرایی شاعران در جشنواره‌های ادبی؛ زمینه‌ساز پایان متولی‌گری دولت

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نشست خبری هشتمین جشنواره شعر فجر، صبح امروز، 24 فروردین با حضور عبدالجبار کاکایی، دبیر جشنواره، قادر طراوت‌پور، دبیر اجرایی و محمدعلی بهمنی، فاطمه راکعی و سعید بیابانکی، اعضای شورای سیاستگذاری هشتمین جشنواره شعر فجر برگزار و در ابتدای آن پوستر جشنواره رونمایی شد.

عبدالجبار کاکایی، دبیر جشنواره در این نشست گفت: آرزوی قلبی من این است که دولت آخرین برگزار کننده جشنواره باشد و این آرزویی بود که وزیر ارشاد نیز مطرح کرد که شاعران خود متولی برگزاری جشنواره‌ باشند و امیدواریم به این سمت برویم و جشنواره‌های آینده توسط شاعران، اتحادیه‌ها و اصناف حمایت‌کننده برگزار شوند.

وی افزود: شورای سیاستگذاری متشکل از شاعرانی موسوم به شاعران انقلاب است و نخستین شبهاتی که براساس هدف آن یعنی چندصدایی بودن به جشنواره وارد شد این بود که آیا این استعداد در آنها وجود دارد که این موضوع همگرایی را عملی و میسر کند؟

دبیر جشنواره ادامه داد: من از سوی شورا اعلام می‌کنم که این استعداد به وجود آمده و بیشتر نیز شده و اکنون به شکل یک اراده قابل تحقق شکل گرفته است و خود را به صورت شعار دعوت از صداهای متفاوت بروز یافته و شورا با پیشنهاد افزودن چهره‌های متفاوت به اعضای آن کاملاً موافق بوده است، اما براساس برخی مصالح، میزبان این جشنواره که شعار چندصدایی بودن و همگرایی تمام جریان‌های ادبی را بر پیشانی خود دارد، شاعران موسوم به انقلاب هستند.

کاکایی ادامه داد: در رسیدن به تصمیم‌های مشترک، عقلانیت می‌تواند به ما کمک کند؛ چرا که شعار همگرایی و چندصدایی به عقلانیت توجه داشته و از سوی دیگر، دادن تریبون به همه صداهای موجود در کشور که در چارچوب قانون به تولید اثر مشغول هستند، نباید امری محال و دور از دسترس باشد و تنوع سلیقه‌ها، جریان‌های ادبی یا دستگاه‌های نظارتی را به سمت جریانی خاص پیش ببرد؛ از این رو شورای سیاستگذاری در مباحث نظری در رابطه با همگرایی جریان‌های ادبی، وارد بازتعریفی از شعر انقلاب شد و به نظر می‌رسد آنچه که در داخل کشور تولید می‌شود و فرآورده ادبی پس از انقلاب است، همه به نوعی شعرهای عصر انقلاب به شمار می‌روند.

وی در ادامه گفت: شاعرانی که پس از انقلاب، مؤمن به انقلاب و به این تغییر سیاسی بودند، شاعر انقلاب محسوب می‌شوند؛ اگر چه در ادامه مسیر، تنوع سلایق و دیدگاه‌ها به وجود آمد و برخی به نقد دیدگاه‌های ساختار حاکمیت پرداختند و در نیمه راه برخی ترجیح دادند مسیر نگاه خود را در حوزه موضوعات اجتماعی تغییر دهند، اما هیچ کدام از آنها نمی‌توانند خود را خارج از چتر شعر انقلاب تعریف کنند. همانطور که الصاق موضوعات سیاسی به بحث ادبی پیش از این نیز سابقه داشته و پیشینه برجسته آن شعر مشروطه است.

کاکایی ادامه داد: این پایه یک بحث نظری در شورای سیاستگذاری است و در حوزه‌های خود به نظریه‌پردازی‌های گسترده منجر خواهد شد و امیدوارم به نتایج مشخصی دست یابد. برای عملی کردن تصمیم همگرایی که تفاوت فاحش این جشنواره با جشنواره‌های پیش از خود داشت، نیازمند تشکیل کمیته علمی یا اتاق فکر بودیم؛ چرا که در این راستا نزدیک کردن گروه‌های ادبی و نیروهای مولد فکر اهمیت داشت و دعوت از نحله‌های ادبی با شاخص‌های ادبیات انجام شد، اما به طور اجتناب‌ناپذیر کار در این زمینه به بحث اجتماعی کشیده شد و همین موضوع سبب تضارب آراء و اندیشه شد و چند نفر توان ادامه همکاری با ما را از دست دادند یا تحمل‌شان کم بود و از شورای سیاستگذاری فاصله گرفتند و افراد دیگری اضافه شدند.

دبیر این جشنواره در ادامه از تشکیل کمیته‌های داوری خبر داد و افزود: تشکیل این کمیته می‌تواند عملی شدن این آرزو را واضح‌تر به ارباب جراید، دبیران سرویس‌ها و اهالی فرهنگ نشان دهد. غیر از بخش رقابتی، نمایش شعرخوانی طی چهار شب در تهران را خواهیم داشت و از تمام صداهایی که دارای تشخص در ادبیات ایران هستند، دعوت می‌کنیم و این رایزنی‌ها در حال انجام است و همه مطمئن باشند که هیچ اسمی از قلم نمی‌افتد و امیدواریم این همگرایی، پایه‌ای برای پایان تولی‌گری دولت در برگزاری جشنواره‌های ادبی باشد.

انتخاب کاکایی دموکراتیک و مورد تأیید وزریر ارشاد بود

قادر طراوت‌پور در این نشست با اشاره به حضور همه شاعران و اهالی فرهنگ و قلم در جشنواره شعر فجر گفت: دیداری که شاعران با وزیر ارشاد داشتند، نقطه عطف این جلسه بود که باید در برنامه‌های شعری وزارت ارشاد، اهالی شعر و ادبیات حضور داشته باشند و دروازه وزارت ارشاد به روی همگان باز است و هر کسی دل در گرو این مملکت دارد، به این فضا ورود پیدا کند.
وی افزود: دفتر شعر و ادب براساس سیاست‌های جدید وزارت ارشاد، از حوزه وزارتی وزارت ارشاد به حوزه معاونت امور فرهنگی انتقال یافت و پس از انتخاب معاون امور فرهنگی، بحث شعر را مورد بحث و بررسی قرار دادند و می‌خواستند فضای جدیدی را در فضای شعر و ادب ایجاد کنند.

طراوت‌پور با اشاره به انتخاب اعضای شورای سیاستگذاری جشنواره شعر فجر در سال گذشته ادامه داد: در وهله نخست باید چهره‌های شاخص و صاحب‌نام عضو این شورا می‌شدند و شاعرانی عضو باشند که از تجربه اجرایی سال‌های گذشته برخوردار باشند که با لحاظ این ملاک‌ها، چهره‌های مشخصی انتخاب شدند، اما سیاست وزیر ارشاد این بود که اگر تعداد افراد زیاد شود، فرصت تصمیم‌گیری از بین می‌رود و فضا تحت تأثیر اظهارنظرهای مختلف قرار می‌گیرد؛ از این رو شورایی ورزیده، خوش‌فکر، دارای تجربه و افراد صاحب‌نام انتخاب شدند.

دبیر اجرایی این جشنواره در ادامه گفت: در نخستین جلسه شورای سیاستگذاری که نهم دی‌ماه سال گذشته برگزار شد، به اتفاق آراء به این نتیجه رسیدند که عبدالجبار کاکایی، دبیری جشنواره را برعهده بگیرد که این انتخاب دو پیام داشت؛ یکی اینکه این انتخاب کاملاً دموکراتیک و براساس رأی اعضای شورای سیاستگذاری بوده و از سوی دیگر وزیر ارشاد حکم وی را تأیید و صادر کرد.

طراوت‌پور اظهار کرد: قرار بر این شد تا سیاست‌ها و برنامه‌های کلی توسط دبیر در شورای سیاستگذاری جشنواره مطرح و به صورت کلی مورد تأیید و نقد قرار گیرد و از توان علمی اعضا برای بهبود جشنواره استفاده شود و به سمتی که سیاست‌های دولت و وزارت ارشاد بود پیش برود و دبیر جشنواره اعلام کرد که طرح جدیدی داشته و قصد دارد جشنواره‌ای متفاوت را برگزار کند که مورد بحث قرار گرفت و تأیید شد.

شاعران میراث‌دار پرچم بلند شعر فارسی ایران هستند

فاطمه راکعی، عضو شورای سیاستگذاری در این نشست گفت: ممکن است دو تعبیر از جشنواره شعر فجر داشته باشیم، یکی اینکه برخی فکر می‌کردند چون عنوان جشنواره، شعر فجر است، باید شعری با مضامین فرهنگ انقلاب در جشنواره حضور یابد و این تعبیر درست است و تاکنون با این تعبیر جشنواره‌های گذشته برگزار شده است، اما تعبیر دیگر می‌تواند این باشد که به مناسبت پیروزی انقلاب اسلامی در کشوری که صداهای مختلف، قومیت‌ها و ادیان گوناگون وجود دارد و سلایق و نگاه‌های مختلف باید در آن به رسمیت شناخته شود، به مناسبت ایام دهه فجر و انقلاب اسلامی، به این صداها رسمیت بیشتری بدهیم و در جشنواره شعر فجر از آنها تجلیل شود و این اتفاق بیفتد که از شعر ایران اسلامی تجلیل شود.

وی افزود: کسانی که شعرشان مجوز چاپ از وزارت ارشاد گرفته، میراث‌دار پرچم بلند شعر فارسی ایران هستند و امروز در نحله‌های گوناگون عرصه شعر را پیش می‌برند و این تعبیر دوم را اتخاذ کردیم و خوشحال هستیم و به عنوان شاعرانی که بیشتر در حوزه انقلاب قلم زدیم به این نتیجه رسیدیم که باید این گونه برخورد کنیم که هم به نفع شعر ایران و هم سیاست‌های عمومی کشور است.

جشنواره شعر فجر باید از بدنه دولت جدا شود

سعید بیابانکی، عضو دیگر شورای سیاستگذاری شعر فجر نیز با اشاره به سخنی از شعر نیما یوشیج گفت: کسی که شعر می‌گوید به کلمات خدمت می‌کند و کلمات زبان را می‌سازند و زبان نیز فرهنگ و تمدن را و شاعران بی‌واسطه سازنده فرهنگ هستند و نقش پررنگ‌تری دارند و ماناترین مفاهیم را شاعران خلق کرده‌اند.

وی افزود: باید از کسانی که در برگزاری جشنواره‌های گذشته حضور داشتند، از جمله علیرضا قزوه که فکر برگزاری این جشنواره را در سر پروراند و سپس سیدعلی موسوی‌گرمارودی و ... تشکر کرد. در دوره‌های گذشته شیوه‌های گوناگون آزمون و خطا می‌شد و در این دوره سعی شده به بهترین شیوه برگزار شود و آن روش چندصدایی بودن است.

بیابانکی در ادامه گفت: معتقدم در روزگاری هستیم که مفهوم شعر انقلاب نیازمند بازتعریف است و اگر در دهه شصت به شاعران حوزه هنری، شاعران انقلاب می‌گفتند، طبیعی است جای دیگری وجود نداشته، اما احساس می‌کنیم، هم‌اکنون شعر انقلاب باید بازتعریف شود و امروز شاهد هستیم که گفتمان انقلاب در شعرهای عاشقانه و اجتماعی نیز وارد شده است.

وی دو گفتمان انقلاب و مستقل را مورد اشاره قرار داد و تصریح کرد: به نظر می‌رسد طی این هفت دوره بیشتر به گفتمان انقلاب پرداخته شده و توجه به گفتمان مستقل بسیار محدود بوده است؛ از این رو سیاست ما در شورای سیاستگذاری این بود که بیشتر از گفتمان مستقل استفاده کنیم. کما اینکه نظر ما این بود که افرادی از گفتمان مستقل نیز حضور داشته باشند.

این عضو شورای سیاستگذاری شعر فجر ادامه داد: به نظر می‌آید همه شاعران معتقد هستند یک معیار را باید برای حضور شاعران از تریبون‌های دولتی پذیرفت که آن هم قانون نشر تدوین شده جمهوری اسلامی است و بسیاری از کتاب‌ها براساس همین قانون آثار خود را چاپ کرده و مجوز گرفته‌اند. معتقد هستم در سال‌های آینده جشنواره باید به دو سمت حرکت کند؛ از یک سو از بدنه دولت جدا شود و از سوی دیگر توسط یک نهاد علمی و فرهنگی مستقل از وزارت ارشاد مانند دانشگاه تهران برگزار شود.