احیای تراث معنوی و هنری «مسجد آبی» در هرات + عکس

گزارش تصویری کامل این مسجد را اینجا ببنید

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) شعبه غرب آسیا، این مسجد جامع بیش از 1400 سال قدمت دارد و مساحت آن به 46760 متر مربع می‌رسد.

کار بازسازی مسجد جامع هرات به بودجه‌ای بیش از ۳۰ میلیون افغانی از بودجه وزارت فرهنگ و کمک‌های مردمی هرات آغاز شده است.

تعمیر بام‌های مسجد جامع هرات نیز با هزینه‌ای بالغ بر ۲۵ میلیون افغانی طی دو سال آینده تکمیل خواهد شد.

«اتاق تجارت و صنعت‌گران هرات» و انجمن «خادمین مسجد جامع» جهت بازسازی صدماتی که این مسجد در طول زمان دیده بود، هزینه‌های چشمگیری را صرف کرده است.

این مسجد جامع از جمله آثار تاریخی فاخر افغانستان است که سابقه دیرینه دارد. این بنای زیبا و شگفت‌انگیز در طول چندین هزار سال قبل از اسلام عبادتگاه آریایی‌های یکتاپرست بوده است. در سال 29 هجری، بعد از گرایش مردم هرات به دین اسلام، این معبد بزرگ به مسجد مسلمانان تبدیل شد.

همچنین، کار سنگ‌فرش صحن مسجد جامع هرات نیز که آسیب دیده بود، با هزینه‌ای بالغ بر 12 میلیون افغانی در حال تعمیر است.

آریا رئوفیان، رئیس اطلاعات و فرهنگ هرات در این خصوص گفت: در فصل گرما و سرما بناهای تاریخی باید منفذهایی برای تعبیه هوا داشته باشند. منفذهای مسجد بسته شده بود و رطوبت به ستون‌ها و دیوارها رسیده بود. اکنون این راه‌های تنفس برای ساختمان این مسجد با سنگ فرش بام‌ها ایجاد می‌شود.

وی افزود: سیستمی بر بام‌های ساختمان ایجاد می‌شود که موقعیت خارج شدن رطوبت را از ساختمان در فصل‌های مختلف سال فراهم  و از فروپاشی آن جلوگیری کند.

نقش و نگارهای پر رنگ و کاشی‌های معرق هفت رنگ ایوان‌ها و گلدسته‌های کاشی‌کاری شده حتی در نگاه شهروند هراتی نیز جالب و جذاب است.

مسجد جامع بزرگ شهر هرات قبل از اسلام در همین ساختمان موجود بوده که قدمت آن به سه هزار قبل می‌رسد که قبلا یک ساختمان کوچک چوبی بوده در طول تاریخ معبد آریایی‌های یکتاپرست بوده درسال بیست و نه هجری قمری وقتی که دین اسلام وسعت پیدا می‌کند به مسجد مسلمانان تبدیل می‌شود.

این ساختمان تا سال 4014 هجری قمری مسجد بوده اکثریت شخصیت‌های بزرگ جهان اسلام در این مسجد تدریس می‌کردند از آن جمله، «خواجه عبدالله انصاری» و «خواجه محمد تاکی» می‌توان اشاره کرد.

این مسجد در طول تاریخ فراز و فرودهای زیادی را به خود دیده است، چندین بار تخریب و دوباره ساخته یا ترمیم شده است.

درسال 414 هجری قمری نیمی از مسجد که غالبا با چوب پوشیده و رنگ آمیزی شده بود در آتش سوخت ولی به همت «خواجه محمد تاکی» و همکاری مردم دوباره ترمیم شد و حدود دو قرن بعد به پیشنهاد «شیخ الاسلام فخرالدین رازی» به دستور «سلطان غیاث‌الدین غوری» به شکل کنونی با استفاده از خشت پخته، تزئینات و کاشی‌های فیروزه‌ای بنا شد.

این مسجد تاریخی در زمینی به مساحت 46 هزارمتر مربع بنا شده است که مشتمل بر 460 گنبد، 130 رواق، 444 فیل پایه، دوازده گلدسته، چهار ایوان، چهار دروازه، چهار کتیبه بزرگ مزین با آیاتی از قرآن، اشعار عرفانی عرفا و شاعران بزرگ، سه سراچه، یک منبر سنگی، کتابخانه شامل چهار هزار جلد کتاب و وضوخانه است.

مسجد هرات در زیباترین محل شهر قدیم هرات قرار گرفته است و گنجایش بیش از یک صد هزار نمازگزار را دارد.

گلدسته‌های مسجد که برای رساندن صدای اذان به گوش مردم ساخته شده، بین 17 تا 36 متر ارتفاع، 7 تا 10 متر قطر داشته و رأس هر کدام دارای هشت رواق بوده که بام‌شان با کاشی فیروزه‌ای تزیین یافته است.

با توجه به روایات تاریخی، در سال 707 هجری «سلطان غیاث‌الدین کرت» آسیب‌هایی را که با حمله مغول‌ها در سال 818 هجری به مسجد رسیده بود تعمیر کرد و مدرسه «غیاثیه» در شمال مسجد جامع را بنا کرد.

بیست و پنج سال بعد در زمان فرمانروایی «ملک معزالدین کرت» بعد از افزودن تزئینات، خانقاهی برای صوفیان نیز ساخته شد. صد سال بعد در دوران زمامداری «شاهرخ میرزا» از شاهان تیموری رواق‌ها و دیوارهای مسجد به نقش و نگارهای رنگارنگ تزیین شد.

 در قرن دهم هجری در زمان «سلطان حسین بایقرا» و وزیر او «امیرعلی شیرنوایی»، ایوان بزرگ مقصوره مجددا تعمیر و تمام جدارها و رواق‌های مسجد به ستون‌ها و سنگ‌های گران‌بها آراسته شد.

مسجد جامع در گذشته تنها یک مکان برای عبادت و نمازگزاری نبود بلکه بزرگترین مدرسه علمی و دینی نیز در همین جا قرار داشت؛ عالمان و روحانیون و عرفای بزرگی در آن زمان در این مسجد یا درس داده‌ یا درس خوانده‌اند.