خط قرمزها؛ مانع ورود علوم اسلامی به علوم انسانی

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نشست «آزاداندیشی در علوم اسلامی» به همت مرکز پژوهش‌های علوم اسلامی صدرا، عصر امروز، چهارشنبه، دهم اردیبشت‌ماه با حضور حجت‌الاسلام و المسلمین رضا غلامی، رئیس شورای سیاست‌گذاری کنگره ملی علوم اسلامی و مسعود معینی‌پور، پژوهشگر در محل سرای اهل قلم بیست و هفتمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران برگزار شد.
حجت‌الاسلام غلامی با بیان اینکه خطوط قرمزی که مانع رشد ما در حوزه علوم انسانی اسلامی می‌شود به عنوان موضوع نشست مطرح شده است، ادامه داد: این موضوع را با توجه به سخنان رئیس جمهور در جمع رئیس دانشگاه‌های کشور بیان می‌کنم که ایشان نیز نسبت به این موضوع گلایه داشتند.
وی ادامه داد: برای بررسی این مهم باید ابتدا به دو مقدمه بپردازیم. نخست آنکه دروازه ورود اسلام ناب و واقعی به جان انسان، آزاداندیشی است. در واقع اسلام با آزاداندیشی پیوند خورده است و اگر کسی آزداندیشی نباشد، مسلمان واقعی نیست همچنینی که یکی از اهداف اسلامی نیز نجات انسان از بردگی‌نگری است.
رئیس شورای سیاست‌گذاری کنگره ملی علوم اسلامی با بیان اینکه در اسلام هیچ منطقه ممنوعه‌ای برای تفکر وجود ندارد، افزود: اگر هم در برخی احادیث مشاهده می‌کنیم که برخی از افراد در تفکر درباره ذات الهی منع شده‌اند، به دلیل ممنوعیت تفکر نیست؛ بلکه به این دلیل است که ذهن و فکر انسان توانایی فهم و درک ذات الله را ندارد.
حجت‌الاسلام غلامی با بیان اینکه اصولاً در اسلام رشد و تعالی انسان به میزان علم و میزان عمل وی بستگی دارد، اظهار کرد: دانشمندان مسلمانی که در مکتب اهل‌ بیت(ع) تربیت شده‌اند، هیچ هراسی از طرح شبهات ندارند. هرچند بوده‌اند جریاناتی که در قالب طرح سؤال به فقته‌انگیزی پرداخته‌اند.

وی در مقدمه دوم خود، رهنمون کردن انسان به سمت اهداف در حوزه‌های اجتماعی و انسانی را وظیفه علوم انسانی دانست و گفت: طبیعی است که انسان در مسیر رسیدن به هدف نیازهایی دارد که بر علوم انسانی و اجتماعی این وظیفه وجود دارد تا این نیازها را برطرف کند.
حجت‌الاسلام غلامی گفت: نکته مهم در این میان آن است که این علوم فارغ از جهان‌بینی انسان نمی‌تواند شکل پیدا کند و نیازهای انسان را برطرف کند. البته این تفکر طرفداران سکولاری دارد که قطعاً مردود است. نباید از این نکته غافل شویم که این تفکر خود مبتنی بر یک جهان‌بینی است. با همین مقدمه متوجه می‌شویم که علوم انسانی سکولار نمی‌تواند برای جامعه‌ای که بیشتر جمعیت آن را متدینین تشکیل می‌دهند، نسخه تجویز کند و راهگشا باشد.
رئیس شورای سیاست‌گذاری کنگره ملی علوم اسلامی ادامه داد: باید این سؤال را از خود بپرسیم که این علوم انسانی و این شیوه تفکر، با گذشت 35 سال از انقلاب اسلامی، چه کمکی به حل مشکلات و برطرف کردن نیازهای جامعه ما کرده است.
وی گفت: اصل مطلب آنکه فرمایش رئیس جمهور درباره وجود خط قرمزها صحیح است. امروز خط قرمزهایی وجود دارد که مانع از پیشرفت علوم انسانی حقیقی در کشور ما شده است. به اعتقاد من پررنگترین خط قرمز، انحصارگرایی علوم انسانی سکولار در روش‌شناسی معرفت است.
حجت‌الاسلام غلامی ادامه داد: ما با انحصارِ تجربه‌‌گرایی در علوم انسانی مخالف هستیم در عین حال که در علوم پایه از آن پیروی می‌کنیم. منبع تجربه ظن و گمان است و به هیچ‌وجه پایه الهی ندارد. تجرب تنها بر اساس محتمل‌های خود، نتیجه‌ای را به انسان نشان می‌دهد.
وی عنوان کرد: خط قرمز دیگر در این حوزه تابو سازی درباره نظریه‌های مشهور یا نظریه‌پردازان شهیر غربی است. خط قرمز دیگر عبور از الگوهای غربی در علوم انسانی است و شاهد این خط قرمز را می‌توان در انفعال دانشگاه‌ها برای تدوین الگوی اسلامی پیشرفت مشاهده کرد.
رئیس شورای سیاست‌گذاری کنگره ملی علوم اسلامی در پایان نقد و مناظره را خط قرمز دیگری در این مسیر عنوان کرد و گفت: در این سال‌ها بارها شاهد بوده‌ایم که طرفداران تفکر غرب از مناظر‌ها فرار می‌کنند و با این تحجر خود مانعی برای ورود علوم اسلامی به قلب علوم انسانی می‌شوند.
در بخش دیگری از این مراسم معینی‌پور به سخنرانی پرداخت و گفت: پایه‌های قدرت در دنیای امروز قابل تعریف است و
آن شامل پول، رسانه و علم می‌شود. علم و تکنولوژی در رأس این پایه‌ها قرار گرفته است. همچنین علوم انسانی در صدر علوم قرار می‌گیرد چراکه شاکله آنها را تشکیل می‌دهد.
این پژوهشگر ادامه داد: امروز نمی‌توانیم بگوئیم که علم تنها آن چیزی است که ما تولید می‌کنیم اما غرب بعد از قرن 19 و به ویژه بعد از جنگ دوم جهانی این بدعت را در جهان بنا کرد. چراکه سلطه بر کشورهای دیگر تنها از طریق علم ممکن است.
معینی‌پور در ادامه به خطرات فقدان آزاداندیشی پرداخت و اظهار کرد: مهمترین خطر دوری از آزاداندیشی آن است که ما را دچار آنارشیسم علمی می‌کند. اینکه تصور کنیم آنچه از معارف برداشت می‌کنیم، صحیح است و غیر آن نیست، ما را دچار بیهوده‌گویی می‌کند.
وی خود کم‌بینی را اثر دیگر این نگاه دانست و گفت: دانشمندان علوم انسانی با این شرایط، از آنجا که نمی‌توانند مشکلی از مشکلات جامعه را برطرف سازند دچار خودکم‌بینی می‌شوند. توجه به نیازهای جامعه نکته بسیار مهمی است که خداوند نیز در نزول وحی به آنها توجه داشته است.