نیازمند اصلاح روش‌ها هستیم/ بررسی ممیزی به ناشران معتبر سپرده شود
گروه ادب: در نشست بایدها و نبایدهای ممیزی که در نمایشگاه بین‌المللی کتاب برگزار شد، بر لزوم هدایت درست و اصلاح روش‌های ممیزی تأکید شد.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، نشست «ممیزی، هست‌ها، نیست‌ها، بایدها و نبایدها» عصر دوشنبه، 15 اردیبهشت، در سرای اهل قلم نمایشگاه کتاب برگزار شد.
ممیزی لازمه حکومت اسلامی است
احمد سمیعی گیلانی، عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی در این نشست عنوان کرد: در نفس ممیزی کتاب حرف نیست. در هیچ کشوری این موضوع نیست که ممیزی وجود نداشته باشد. گاه حتی این موضوع به خشونت کشیده می‌شود؛ به طوری که نویسنده تحت تعقیب قرار می‌گیرد یا کتابش سوزانده می‌شود.
وی با اشاره به وضع اروپا اظهار کرد: در کشورهای اروپایی برهنه‌نگاری ممنوع است و اگر هم انتشاراتی اقدام به چاپ چنین کتابهایی کند، آثارش غیرقانونی است؛ از این رو هر ناشری مجاز نیست که هر کتابی را منتشر کند.
سمیعی گیلانی با بیان اینکه ممیزی لازمه حکومت اسلامی است، ادامه داد: ممیزی یا سانسور ممکن است رسمی یا غیررسمی صورت گیرد. همچنین نقد کتاب نیز نوعی ممیزی به شمار می‌آید. با نقد اثر است که زمینه فروش بیشتر کتاب فراهم یا کتابی از دایره فروش خارج می‌شود. در این راستا حتی مخاطب نیز ممیزی می‌کند.
این عضو فرهنگستان زبان و ادب فارسی در ادامه سخنانش افزود: اینکه ممیزی با چه کیفیتی باید انجام شود، مورد بحث است. باورها و فرهنگ مردم یک کشور در یک سطح نیست. بیان و ارائه هر نوع اثری در جامعه‌ای که سطح فرهنگ آنها بالاست، شاید چندان اثرگذاری نداشته باشد، ولی ارائه همین آثار در جامعه‌ای که افراد آن از فرهنگ بالایی برخوردار نیستند قطعاً اثرگذاری نامطلوب به همراه دارد.
استناد به قرآن کریم بار منفی نقد را کاهش می‌دهد
حسن بلخاری، عضو هیئت علمی دانشگاه تهران نیز در این نشست اظهار کرد: افلاطون در کتب اسلامی به عنوان حکیمی الهی یاد شده است که در کتاب قوانین به والدین یونانی تأکید می‌کند که اجازه ندهند فرزندانشان کتاب هومر را مطالعه کنند. این خود نوعی ممیزی است؛ علت هم آن است که فرزندان با مطالعه این آثار، مرز میان خیر و شر را از دست می‌دهند و به گمراهی کشیده میشوند.
وی با تأکید بر اینکه کار باید به اهلش سپرده شود، افزود: وقتی منتقدان در نقد آثار به خداوند متعال و قرآن حکیم استناد می‌کنند، بار منفی نقدی که انجام می‌دهند، کاسته می‌شود.
بلخاری همچنین گفت: برخی آثاری که در کشورمان تولید میشوند با اصول اسلامی سنخیت ندارند. در این راستا نباید به ناشری که کتابی را به اشتباه چاپ کرده است، دیگر اجازه چاپ کتاب داده نشود؛ این اشتباه است.
ارتقای قدرت نقد منوط به معرفت جامعه
بلخاری ادامه داد: اگر معرفت جامعه افزایش پیدا کند، قدرت نقد آن نیز بالا می‌رود. برای مثال حتی در قرآن کریم نیز منع آرایش کردن برای زنان پس از سنی مشخص برداشته شده است؛ چرا که مفسده از میان می‌رود. در این راستا و تا رسیدن به شرایط آرمانی مورد نظر، باید برخی ضوابط وجود داشته باشد. در این راستا می‌توان تهدیدها را به فرصت تبدیل کرد. هدایت درست، مسئله مهم است. هیچ انسان منصفی نیست که مسائل فرهنگی را در فضایی صد درصد لیبرال بپسندد.
ممیزی مسئله اصلی حوزه نشر نیست
علی زارعی نجفدری، رئیس انتشارات علمی فرهنگی، در این نشست اظهار کرد: ممیزی مسئله اصلی حوزه نشر نیست. احساس می‌شود که این مسئله فرعی به مسئله اصلی تبدیل شده است که همین موضوع در اذهان شبهه ایجاد می‌کند.
وی عنوان کرد: اصل مسئله این است که آیا در جامعه ممیزی داریم یا خیر؟ مشخص‌ترین مسئله این است که ممیزی هست یا خیر و اینکه سپردن ممیزی به افکار مردم باید با چه معیاری صورت گیرد.
زارعی ادامه داد: اینکه ممیزی به افکار عمومی سپرده شود موضوعی است که پشتوانه فرهنگی ندارد. این اقدام به آن معنی است که کتاب را با هر محتوایی تولید و در جامعه ارائه کنیم و سپس منتظر بازخورد جامعه بنشینیم.
وی با تأکید بر اینکه اصل ممیزی کتاب مورد خدشه نیست، گفت: سپردن ممیزی به افکار عمومی مکانیسم اجرایی ندارد و انجام چنین اقدامی سبب ایجاد آنارشیسم اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و امنیتی می‌شود.
رئیس انتشارات علمی فرهنگی با بیان اینکه اگر ممیزی را به مرحله پس از چاپ بسپاریم، چگونه باید آثار نامناسب را از جامعه جمع‌آوری کنیم، اظهار کرد: این اقدام نه تنها پشتوانه فرهنگی ندارد، بلکه بار سیاسی و اجتماعی آن بیشتر از بار فرهنگی است.
روش کنونی ممیزی بسیار نازل است
زارعی در ادامه این نشست با بیان اینکه ممیزی در سراسر جهان به گونه مطلوب نیست یا بدسلیقگی در آن وجود دارد، گفت: سازمان‌ها از نظر ساختاری و کارشناسی، ظرفیت ممیزی را ندارند. در حدود 65 ـ70 هزار کتاب در کشورمان طی سال تولید می‌شود. با این ساختار و روش ممیزی، نمی‌توان هزار کتاب را در سال ارزیابی و بررسی کرد. آنچه انجام می‌شود به این صورت است که چند کلیدواژه را به رایانه می‌دهند و متن کتاب را نیز ارائه می‌کنند تا بررسی شود، هر جا کلیدواژه‌ها وجود داشته باشند، کتاب باید اصلاح شود.
وی با اشاره به اینکه چنین روش ممیزی بسیار نازل است، افزود: در روش ممیزی مشکل داریم و اینکه ممیزی به آن صورت که باید در کشور ما صورت نمی‌گیرد. ممیزی یک اصل عقیدتی، منطقی و عرفی در همه جوامع است و در کشور ما این موضوع با توصیه قابل حل است. شکل، نوع و چگونگی ممیزی در کشور ما متفاوت است. ممیزی در نظام جمهوری اسلامی یک اصل پذیرفته شده است؛ از این رو ممیزی قابل دفاع است.
زارعی در پایان پیشنهاد کرد: بهتر است دولت در سطوح اجرایی ممیزی، اعمال بررسی را به ناشران معتبر و متخصص بدهد و بر فرایند اعمال ممیزی نظارت کند. همچنین از سوی شورای انقلاب فرهنگی، نظام‌نامه و آئین‌نامه‌ای درباره کتاب طراحی شود که در محدوده زمانی خاص اجار شود و پس از گرفتن بازخورد، اصلاح و آئین‌نامه به ناشران ابلاغ شود.
وجود ممیزی ضروری است
احدی، دیگر عضو شورای علمی انتشارات علمی فرهنگی نیز عنوان کرد: نباید در نگارش کتاب سختگیر باشیم، به گونه‌ای که دست افراد در نگارش کتاب بلرزد. باید به گونه‌ای رفتار کنیم که نویسنده نهراسد، ولی در عین حال جلوی انتشار برخی مطالب را نیز باید گرفت.
وی اختلالات رفتاری نوجوانان اروپایی، آمریکایی و استرالیایی را نتیجه دیدن سایت‌ها و فیلم‌ها و خواندن کتابهایی دانست که همه مسائل را بازگو می‌کنند؛ از این رو ممیزی باید وجود داشته باشد.
احدی با اشاره به مسائل روانشناختی گفت: نوجوانان در دوران نوجوانی چهار مرحله بحرانی را می‌گذرانند و از این رو مطالعه آثاری که متناسب با موقعیت آنان نیست، ممکن است برای آنان مشکل ایجاد کند.
