جواد اردکانی، کارگردان سینما و تلویزیون در گفتوگو با خبرگزاری بینالمللی قرآن(ایکنا) درباره بحث وقایعنگاری در سینما و تلویزیون اظهار کرد: در تقویم مناسبتهای مختلفی وجود دارد که میتواند در قالب کارهای سینمایی روی پرده رود، اما در همین میان، آثاری نیز وجود دارد که توانایی پرداختن به آنها در سینما موجود نیست، بنابراین باید در قالب داستانهای تلویزیون به آنها پرداخت. برای نمونه در هفته جاری دو مناسبت میلاد امام تقی (ع) و حضرت علی(ع) را داریم، اما آیا واقعا سینمای ما قادر است که به چنین شخصیتهایی بپردازد؟ جواب این سؤال مشخص است، چون به دلیل هزینههایی که این دست کارها دارند بهتر است در تلویزیون به این موضوعات پرداخته شود.
وی افزود: تنها زندگی ائمه اطهار(ع) نیست که تصویر کردنشان با این سختیها رو به رو است بلکه وقایع دیگری هم هستند که سینمای ایران به این دلیل (محدودیت امکانات) از تصویرسازی آن معذور است. برای مثال لغو امتیاز تنباکو به فتوای میرزا حسن شیرازی از این دست رویدادهاست که برای به تصویرکشیدن آن نیز به امکانات وسیع است، البته ممکن است سؤال شود که در سینمای ما کارهایی چون «ملک سلیمان(ع)» یا «رستاخیز» هم تولید شده، پس چرا باید خود را در حوزه کارهای بزرگ ضعیف بدانیم؟
استثناها ملاک ارزیابیها در سینما نیستند
کارگردان فیلم «به کبوی یاس» ادامه داد: کارهایی که از آن به عنوان مثال نام برده شد اتفاقات نادر سینمای ایران هستند که بخشها و نهادهای مختلفی از ساخت آن حمایت کردهاند، پس نباید با وجود این استثناها تصور کرد که ما قادریم هر رویداد تاریخی را به شکلی منسجم تصویر کنیم. در این میان باید به یاد داشت که کار ضعیف کردن در حوزه وقایع تاریخی آسیبهای جدی در پی دارد، چون ممکن است یک کار ضعیف در این حوزه سبب ضربه خوردن به شخصیت مورد نظر فیلم شود. به طور مثال در فیلمی که برای آن هزینههای فراوانی شد به زندگی یکی از بزرگان این سرزمین پرداخته شد، اما آن کار به اندازهای ضعیف بود که هنوز پس از چند سال این امکان برای فیلم فراهم نشده که به نمایش در آید.
وی در پاسخ به این سؤال که چرا در هالیوود تا به این حد به زندگی انبیا در آثار مختلف سینمایی توجه میشود؟ گفت: اخیرا دو فیلم با نامهای «پسر خدا» و «نوح(ع)» در دنیا اکران شد؛ دو فیلمی که اعتراضات مختلفی را در پی داشت، اما آنچه مسلم است این دست تولیدات همیشه با استقبال مخاطبان مواجه میشوند. برای همین هم همیشه فیلمهای مورد نظر جزء کارهای پرفروش هستند، در همین راستا هالیوود به دلیل سیاستهای اقتصادگرایانهاش از این پتانسیل چشم پوشی نمیکند و همیشه دست به تولید فیلمهایی با محوریت زندگی حضرت رسول (ص) میزند.
نگاه صهیونیستی، رویکرد قالب در هالیوود
اردکانی ادامه داد: دلیل دیگری که میتوان برای تولیدات دینی هالیوود متصور شد نگاه صهیونیستی حاکم بر این دست تولیدات است، چون در سینمای آمریکا بارها از این تولیدات ساخته شدهاند که نگاهی مادی به زندگی انبیا دارند و به نوعی میخواهند مقام آنها را تا حد یک انسان عادی پایین بیاورند، حتی در برخی از این تولیدات پرداختن به شخصیتهای مذهبی نگاهی توهینآمیز دارد. نکته جالب اینجاست که تمام این کارها را به اسم آزادی بیان میکنند، اما همین مدعیان آزادی بیان، اگر کاری برخلاف مصلحت صهیونیستها تولید شود به انحای مختلف جلوی آن را خواهند گرفت.
وی در پاسخ به سؤالی دیگر مبنی بر این که چرا در سینمای هالیوود تا به این اندازه از زندگی حضرت مسیح (ع) فیلم ساخته میشود چنین توضیح داد: از دو منظر میتوان به این موضوع نگاه کرد؛ اول اینکه آنها میخواهند در هر برهه زمانی به زندگی حضرت مسیح (ع) توجه شود تا بتوانند برای هر نوع سلیقهای کار مورد نظر را داشته باشند، دلیل این رویکرد نیز این است که معمولا نسلهای مختلف سلیقههای متفاوتی نسبت به یکدیگر دارند. دلیل دیگر نیز این است که آنها میخواهند به واسطه سینما زبانی تبشیری داشته باشند. در این مسیر نیز از تمامی امکانات موجود استفاده میکنند.
کارهای تاریخی و دینی نیازمند تبلیغات ویژه است
وی متذکر شد: در تولیدات دینی و تاریخی نباید از یاد برد که تبلیغات نقشی ویژه در موفقیت کارها دارد. برای مثال ما قبل از اکران «نوح» دیدیم که تبلیغات مختلفی برای دیده شدن کار انجام شد تا در زمان اکران بتواند مخاطب لازم را جذب کند، اما متاسفانه ما برای فیلمهای دینی خود قبل از اکران حاشیههایی به وجود میآوریم که فرصت نمایش مناسب از آنها گرفته میشود، درصورتی که میتوان برای این کارها اکران بینالمللی نیز داشت. برای نمونه در سریال «یوسف پیامبر(ع)» دیدیم که بسیاری از کشورهای مسلمان این سریال را پخش کردند؛ کاری که با استقبال مخاطبان نیز مواجه شد.
اردکانی در بخش دیگری از سخنان خود بیان کرد: سالها پیش فیلمی با عنوان «طوفان شن» در سینمای ایران ساخته شد که در آنها با حمله آمریکا به ایران و شکست آنها در صحرای طبس پرداخته شده بود؛ کاری که در حد خود از استاندادهای لازم بهره برده بود، اما به آن موضوع آنگونه که شایسته است پرداخته نشد، چون در بحث تبلیغات قبل از اکران چه بعد داخلی و چه در بعد خارجی بسیار ضعیف هستیم. این اتفاق نیز تنها تقصیر یک بخش به خصوص نیست، بلکه تمامی حوزهها در آن نقش دارند. در کلامی باید گفت که سیاستهای فرهنگی ما به گونهای تعریف نشده که در آن فیلمهایی نظیر «طوفان شن» فرصت خودنمایی پیدا کنند.
وی در پایان بیان کرد: جدا از زندگی ائمه(ع) و وقایع تاریخی ما اتفاقات بسیار بزرگ دیگری هم داریم که از آن غافل شدهایم. آن نیز زندگی سرداران هشت سال دفاع مقدس است که به شدت در سینمای ما مظلوم مانده است. من این نکته را به خوبی در دو فیلم «به کبوی یاس» و «شور شیرین» که خود آنها را ساخته بودم، مشاهده کردم. این وضعیت در شرایطی است که نسل جوان ما امروزه با هجمههای مختلف فرهنگی رو به رو هستند و ما نتوانستهایم به آنها قهرمانان واقعی سرزمینمان را معرفی کنیم.