تبیین نکات ادبی و رموز آیات قرآن در «البیان»

محمدرضا هاتفی، نویسنده و محقق در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره کتاب «البیان؛ در تجزیه و ترکیب قرآن» گفت: این اثر نتیجه یک دهه تدریس در رشته ادبیات عرب از کتاب‌های معروف حوزه است که علاوه بر تدریس، مطالب بحث شده را با قرآن تطبیق داده و هر روز مباحث را می‌نوشتم.

وی افزود: در حال حاضر سه جلد از این اثر در قطع وزیری توسط انتشارات اسوه به چاپ رسیده که مشتمل بر بیش از 3000 صفحه است و تا آیه 6 سوره شریفه «مائده» را در بر می‌گیرد که بیش از 15 سال زمان برای نگارش آن صرف کرده‌ام و در حال نگارش سایر مجلدهای این اثر نیز هستم.

هاتفی با اشاره به دلایل تأخیر چاپ کتاب «البیان» اظهار کرد: از چندین سال قبل، این کتاب آماده نشر بود، اما به دلایلی آن را برای چاپ به ناشر نمی‌سپردم که از جمله این دلایل این بود که اطلاع نداشتم که کسی تا به حال در این زمینه کاری انجام داده و کتاب‌هایی در این باره به چاپ رسیده است یا نه؛ چرا که تکرار مکررات خارج از هنر تألیف اثر است و به جز سیاه کردن اوراق ثمره دیگری ندارد.

تاکنون اثری با این جامعیت منتشر نشده است

این نویسنده ادامه داد: بعد از تحقیق و تفحص و مشورت با کسانی که در این عرصه کار کرده بودند و مطالعه تعدادی از کتاب‌های چاپ شده در این زمینه، متوجه شدم که هر چند نویسندگانی در این راستا تلاش‌های فراوانی کرده‌اند، اما این نوشته‌ها با آنچه به چاپ رسیده، متفاوت است. البته قضاوت بر عهده صاحب‌نظران و اهل تحقیق است.

وی با بیان اینکه اصلاح و بازبینی این اثر پنج سال به طول انجامیده است، بیان کرد: آیت‌الله حجت هاشمی‌خراسانی که خود مؤلف کتاب‌های «فوائد الحجتیه شرح بهجةالمرضیه سیوطی»، «شافیه شرح حاشیه در منطق»، «بدایة شرح هدایه در نحو»، «فرائد الحجتیة شرح فوائد صمدیه شیخ بهایی» و «شرح چهل حدیث در فضائل امیرالمؤمنین(ع)» است، کتاب «البیان» را ملاحظه کرده و تقریظی هم بر آن به نگارش درآورده است. همچنین اساتید و عالمان دیگری چون آیت‌الله سیدعلی شفیعی، مهدی محقق، رئیس انجمن آثار و مفاخر فرهنگی نیز بر آن تقریظ نگاشته‌اند و اساتیدی چون غلامحسن ابراهیمی دینانی، محمدعلی کوشا و سیدعلی موسوی گرمارودی نسبت به آن نظر مثبت داشتند.

نگارش رموز آیات برای آسانتر کردن فهم مباحث

هاتفی درباره محتوای اثر گفت: در ابتدا مقدمه‌ای مفصل شامل 120 صفحه بر این کتاب نوشته شده که مطالبی چون رموز تازه و بدیع آیات قرآن را در بر می‌گیرد. سپس اصطلاحات لازم اعم از صرف، نحو، معانی و بیان در بیش از یکصد صفحه به جهت آسانتر کردن فهم مباحث و محتوای کتاب گنجانده شده است که اساتید فن، چاپ جداگانه این مطالب و مقدمه را به طور مکرر پیشنهاد کرده‌اند.

نویسنده کتاب «البیان» در ادامه اظهار کرد: پس از مقدمه و بیان نکات لازم، تجزیه و ترکیب هر آیه را بیان کرده و به ترتیب فواید و نکات ادبی را به نگارش درآورده‌ام. همچنین بلاغت و صنایعی که در آیات به کار رفته است، آورده شده و با ترکیب شواهد شعری، بحث آیه را به اتمام رسانده‌ام.

پنج کتاب در دست بازبینی و چاپ

وی با اشاره به روند چاپ این اثر تصریح کرد: در ابتدا استاد محمدباقر ملکیان این اثر را مشاهده کرده و نظر مثبتی نسبت به آن داشت و خطاب به مدیرعامل انتشارات اسوه نوشته بود که «کتاب «البیان» را ملاحظه کردم، کتاب مفیدی است و از تمامی کتاب‌هایی که در این زمینه به زبان فارسی نوشته شده، علمی‌تر و سودمندتر است، چاپ این اثر برای طلاب حوزه‌های علمیه و دانشجویان ادبیات عرب سودمند است» و پس از آن انتشارات اسوه، فایل‌های آن را مطالبه و به چاپ رساند.

هاتفی در ادامه درباره کتاب‌های تألیف شده خود گفت: کتاب «مکاسب» مرحوم شیخ انصاری را به زبان عربی تلخیص کرده‌ام و نقدی بر کتاب «ناله اسلام» شیخ محمد مردوخ کردستانی نوشته و بیش از هشتصد قاعده از قواعد معتبر فقهی را نوشته‌ام که پس از بازبینی به دست ناشر سپرده خواهد شد. همچنین دو کتاب دیگر با عناوین «فوائد ادبیه در عنایون حسینیه» و «معلقات عشره» که تألیف آنها به پایان رسیده، امسال منتشر می‌شوند.