ترکیب چهار سنت الهی، تمامی سنت‌های مربوط به انسان را تفسیر می‌کند

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، سومین نشست از سلسله نشست‌های الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت با عنوان «چسیتی سنن الهی»، ظهر امروز، دوشنبه، 19 خردادماه با حضور احمد پاکتچی، عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) در این دانشگاه برگزار شد.
در این نشست پاکتچی با اشاره به آیات قرآن کریم که در آن به سنن الهی اشاره دارد، اظهار کرد: در قرآن کریم کلمه سنت که جمع آن سنن است، در موارد تهدید و عذاب الهی به کار رفته است. در این بحث من کلمه سنت را به معنای قانون در نظر می‌گیرم. قانونی که به صورت عام و گسترده در جهان ساری و جاری است.
وی ادامه داد: قرآن کریم کتاب هدایت انسان است و طبیعتا از مواردی سخن می‌گوید که مربوط به هدایت انسان باشد و در آن دخیل و موثر باشد. از این رو سنت‌های الهی طرح شده در قرآن کریم نیز به انسان برمی‌گردد و جدای ازآن نیست. حتی اگر در قرآن کریم سخن از کائنات نیز به بیان می‌آید از این جهت است که در زندگی انسان اثر دارد.
عضو شورای عالی علمی مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی تصریح کرد: سنت‌های الهی فقط منحصر در رابطه با انسان نیست اما تمامی سنت‌هایی که در قرآن آمده است در خصوص زندگی انسان است. تمامی اینها مقدمه‌ای برای خلقت انسان و زندگی او در زمین و رشد و شکوفایی او در سایه اختیار و عمل صالح است و «کنت کنزا مخفیا فاحبتت ان اعرف» که عرفا نیز به آن اشاره دارند، در خصوص خلقت انسان و مظاهر الهی است.
وی ضمن ارائه الگویی برای تشریح سنت‌های الهی افزود: در معارف قرآن کریم و احادیث حضرات معصومین(ع) به سنت‌های مختلفی اشاره شده است و در این نشست، مدلی ارائه می‌شود که بتوان این سنت‌ها را در ارتباط با هم تبیین کرد. در مدلی که پیشنهاد می‌شود، با استفاده از چهار سنت اصلی، می‌توان مجموعه وسیعی از سنن الهی را در خود گنجاند.
پاکتچی در معرفی این سنت‌های چهارگانه عنوان کرد: نخستین سنت الهی، استمرار نعمت نام دارد که شرایطی پایدار را برای انسان رقم می‌زند. در این دوره انسان از بدو تولد تا سن تکلیف، در نعمت است و بازخواستی از او صورت نمی‌گیرد و زمان برای رشد و تکامل جسمی و روحی او مهیا می‌شود. همین دوره است که انسان را آماده پذیرش تکلیف‌های الهی می‌کند.
وی خاطرنشان کرد: بعد از طی این مرحله، انسان مخاطب خداوند قرار می‌گیرد و اختیار انسان وارد مرحله تکلیف و مسئولیت می‌شود. دقیقا از زمانی که به انسان اختیار داده شد و قدرت انتخاب راه خوب و بد را پیدا کرد، مسئولیت‌های وی نیز آغاز می‌شود زیرا بی‌معنا است اگر بپذیریم خداوند به انسان اختیار داده است ولی در قبال این اختیار، هیچ انتظاری از انسان برای رشد و تکامل روحی خود نداشته باشد.
عضو هیئت علمی دانشگاه امام صادق(ع) اظهار کرد: سومین سنت، سنت امتحان و ابتلاء است که انسان به شدت مورد آزمایش قرار می‌‌گیرد. در این مرحله است که انسان سرنوشت خود را با اعمال و رفتار خوب یا بد مشخص می‌کند. البته باید توجه کرد که حساس‌ترین مرحله زندگی انسان همین مرحله است که مبتلا به آزمایشات الهی می‌شود ولی این مرحله نیز با تمام سختی خود، محدود و گذارا است.
وی ادامه داد: سنت چهارم در این الگو، سنت جزاء است که برای افراد نیکوکار جزاء و پاداش اعمال نیک آنها و برای بدکاران، آتش جهنم و عذاب الهی است. این مرحله نیز همانند مرحله نخست، دارای ثبات و پایداری است و بحث ابدیت و خلود انسان پس از مرگ در همین مرحله معنا پیدا می‌کند. برای تبیین این سنت‌های الهی ما باید به دنبال یک فراروایت باشیم تا دربردارنده تمامی سنت‌ها و تبیین‌کننده رابطه همه سنت‌های الهی باشد.
این استاد دانشگاه عنوان کرد: در پاسخ به این سئوال که «آیا زندگی پایدار و یکنواخت در بهشت باعث خستگی و ملال نمی‌شود؟» باید گفت که آیات و روایاتی وجود دارد که اشاره دارد در بهشت نیز مباحث تکاملی مانند رضوان الله مطرح می‌شود که می‌گوید تمامی نعم بهشتی مربوط به مسائل جسمی نیست، بلکه رشد و تکامل و قرب الهی لذتی مافوق آنها است.
وی بیان کرد: ملاصدرا در مباحث حرکت جوهری خود، به این مسئله توجه داشته است و روند خلود در بهشت را به بیان خاصی تفسیر می‌کند. البته این مدل پیشنهاد شده در این نشست احتیاج به نقد و ارزیابی دارد و دارای اشکالاتی نیزمانند جایگاه بحث شرور و ... هست.