فرهنگسازی و آموزش، پایه مقابله با سرقت علمی است
گروه فضای مجازی: عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران گفت: فرهنگسازی و آموزش پایه مهمی برای جلوگیری از سرقت‌های علمی است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، میزگرد تخصصی آثار و پیامدهای سرقت علمی در پایان‌نامه‌ها و رساله‌ها، عصر امروز با حضور مهدی بهنیافر، معاون مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، امیر پارسی‌اصفهانی، مدیر واحد سیستم‌های رایانه‌ای پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران و عمار جلالی‌منش، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، در سالن اجتماعات پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران برگزار شد.
عمار جلالی‌منش، عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، با اشاره به استراتژی کاهش سرقت علمی، اظهار کرد: پژوهش در کشورهای دیگر از سنین کمتر آغاز می‌شود و دانش‌آموزان از مقطع دبیرستان آغاز به کار پژوهشی می‌کنند و به نوعی با فرآیند این عملیات آشنا می‌شوند. درواقع آنها بر آموزش و مشارکت تأکید بسیاری دارند.
وی افزود: پیگیردهای قانونی و نرم‌افزار کنترل سرقت علمی از جمله راه‌هایی است که می‌توان در مقابله با سرقت علمی انجام داد.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران با اشاره به انواع سرقت علمی گفت: عمدی و غیرعمدی دو نوع سرقت علمی است. درواقع وجود نرم‌افزارها و سیستم‌های پشتیبان و تکمیل فرآیند ارجاع از نظر آماری و منطقی، حجم سرقت‌های غیرعمدی را قطعا کاهش می‌دهد.
وی بیان کرد: در سرقت علمی ناخواسته به دلیل عدم ارجاع باید گفت که بسیاری از پژوهشگران به دلیل اطلاع‌نداشتن از الگوها، روش‌ها و ابزارهای ارجاع اطلاعی ندارند، ناخوداگاه دست به سرقت علمی می‌زنند. فرآیند ارجاع در صورتی که به وسیله سیستم‌های نرم‌افزاری، پشتیبانی نمی‌شود، بسیار وقت‌گیر است.
جلالی‌منش اظهار کرد: افرادی که به تازگی وارد عرصه پژوهش شده‌اند، به فرآیند ارجاع و نقل قول اشراف ندارد.
وی با اشاره به سختی‌های ارجاع در زبان فارسی گفت: تبعیت نکردن از شیوه‌های استاندارد، ارجاع در مستندات علمی مانند پایان‌نامه و رساله‌ها، عدم امکان استخراج از ارجاعات به شکل ماشینی، ذخیره نشدن اطلاعات کتابشناختی در قالب‌های استاندارد و قابل اشاعه به وسیله ناشران در وب‌سایت‌های نمایه‌ساز مقالات و مستندات علمی از سختی‌های ارجاع در زبان فارسی به شمار می‌رود.
عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران تصریح کرد: قدم اول در ارجاعات این شیوه‌نامه ارجاع است که باید قالب‌های ماشینی به خود بگیرد. به این معنی نرم‌افزارها و سایت‌ها باید از این استانداردها و روش‌ها تبعیت کند. متأسفانه بسیاری از دانشگاه‌ها در ارجاع دادن دچار مشکل هستند.
وی بیان کرد: درگام اول کتابخانه ملی و پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران باید متولی استانداردهای ارجاع باشد. همچنین در گام دوم ناشران مستلزم رعایت این استانداردها باشند. در گام سوم شرکت‌ها و سازمان‌هایی که نرم‌افزار مدیریت ارجاع را تولید می‌کنند باید وب‌سایت‌ها را پشتیبانی کنند. درواقع دانشگاه‌ها و پژوهشگاه‌ها نقش کلیدی در این امر دارند.
جلالی‌منش اظهار کرد: نرم‌افزارهای مدیریت ارجاع شامل پشتیبانی از استانداردهای اطلاعات کتابشناختی، پشتیبانی از شیوه‌های مختلف ارجاع در مجلات، پشتیبانی از نرم‌افزارهای واژه‌پرداز و امکانات مدیریت ارجاع و مستندات است.
وی در پایان گفت: فرهنگسازی و آموزش، پایه مهم برای جلوگیری از سرقت علمی است.
افزودن متن کامل پایان‌نامه‌ها به ایران داک
در ادامه امیر پارسی‌اصفهانی، مدیر واحد سیستم‌های رایانه‌ای پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، با اشاره به تشخیص تشابه‌یابی متنی، اظهار کرد: متن مورد نظررا باید با متون مرجع مقایسه کنیم و درنهایت تحلیل متن و بدون مقایسه را انجام دهیم که به نوعی تحلیل شیوه نوشتار نویسنده است.
وی افزود: روش‌های تشابه‌یابی در متن با روش مقایسه شامل کپی دقیق، بازنویسی، ترجمه، منابع مرجع، پایگاه‌های اطلاعاتی داخل، اینترنت، پایگاه‌های اطلاعاتی ساماندهی شده خارج از کشور است.
مدیر واحد سیستم‌های رایانه‌ای پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران تصریح کرد: نرم‌افزارهای خارجی شامل کیفیت سرویس‌دهی، دقت، سرعت، سرویس‌های متنوع، بی‌نیازکردن ما از هزینه‌های طراحی و دسترسی به منابع خارجی است.
وی با اشاره به ایرادهای اساسی نرم‌افزارهای خارجی گفت: عدم دسترسی به منابع داخلی، متون، اصطلاح‌نامه و سایر ابزار تحلیل در زبان‌شناسی فارسی، نادیده گرفتن ویژگی‌های زبان فارسی، عدم اطمینان به آنها در سرقت مطالب و ایده‌های نو، عدم اطمینان به آنها در شرکت در تحریم‌ها علیه ایران، فراهم شدن زمینه برای جاسوسی عملی و نبود امکان توسعه با گسترش نیازهای کشور از جمله ایرادهای اساسی نرم‌افزارهای خارجی به شمار می‌روند.
پارسی‌اصفهانی اظهار کرد: نرم‌افزارهای داخلی به طور جدی راه‌اندازی نشده‌اند، از بلوغ کافی برخوردار نیستند، تعدادشان چندان قابل توجه نیست. کمبود منابع مالی بخش خصوصی برای توسعه وجود دارد و در نهایت دسترسی به منابع با انواع مختلف فیلترینگ روبرو هستیم.
وی با اشاره به محدودیت‌های داخلی و خارجی گفت: منابع داخلی سامان‌یافته نیستند. همچنین بخشی از منابع به صورت اسکن شده هستند که تبدیل آنها به متن و تحلیل آنها به سادگی میسر نیست.
مدیر واحد سیستم‌های رایانه‌ای پژوهشگاه علوم و فناوری اطلاعات ایران، با اشاره به محدودیت‌های ایران‌داک گفت: درحال حاضر چکیده‌ای از مقالات در ایران داک قرار داده شده است که به زودی متن کامل پایان‌نامه‌ها به شکل فایل WORD به ایراک داک ارسال خواهد شد.
قوانین مشخصی در حوزه سرقت علمی نداریم
در ادامه مهدی بهنیافر، معاون مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور، با اشاره به سرقت علمی اظهار کرد: سرقت علمی به عنوان یکی از اقسام سوء رفتار پژوهشی است. درواقع ابزارهای ایجابی شامل ابزارهای استناددهی، سازمان‌دهی دانش و سامانه‌های مشابهت‌یابی و ابزارهای سلبی شامل سامانه‌های مشابهت‌یابی، کشف تقلب، سامانه‌های مختلط(مترجم به همراه مشابهت‌یابی) است.
وی افزود: ابزارهای بومی به ابزارهای گفته می‌شود که کاربری آن آسان و رابط کاربری فهم‌پذیر داشته باشند و ابزارهای بومی استناددهی وجود واقعی و مؤثر ندارند.
معاون مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی نور تصریح کرد: نرم‌افزار پژوهیار در مواجه با سرقت علمی با رویکرد ایجابی دارد نه سلبی و امکانات جانبی شامل همزمان سازی اطلاعات کاربری و سازمان‌دهی دانشی است.
وی افزود: امکانات پژوهیار نرم‌افزاری برای پژوهشگران، نویسندگان، وب‌گردان، کاربران، نگارندگان و متخصصانی است که به دسترسی اطلاعات و منابع در هر زمان و مکان اهمیت می‌دهند.
بهنیافر اظهار کرد: شیوه‌نامه‌های بومی استنادی هم وجود مؤثر و توزیع شده‌ای ندارند. همچنین نازایی راهکارهای ماشینی برای مقابله با سرقت علمی است.
وی در پایان اظهار کرد: قوانین موضوعه ما در حوزه سرقت علمی بنا به مقتضیات ماشین نوشته نشده است. مکانیسم‌های ماشین کشف تقلب، تکلیف شده نیستند.
