ترجمه‌های متعدد قرآن به زبان چینی؛ نماد رشد اسلام‌خواهی/ نگاهی به سیر تاریخی ترجمه‌ها
شعب خارجی: تاکنون ترجمه‌های مختلفی از قرآن به زبان چینی انجام شده که نخستین ترجمه به سال ۱۹۲۷ برمی‌گردد؛ این ترجمه‌ها تاثیر بسزایی در رشد اسلام و تعالیم قرآن در چین داشته‌اند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) شعبه شرق آسیا، ترجمه‌های چینی قرآن کریم نقش مهمی در گسترش فرهنگ اسلامی در چین ایفا کرده‌اند. مسلمانان چین با استفاده از این ترجمه‌ها فرهنگ اسلامی و اعتقادات دینی خود را تبلیغ کرده و این فرهنگ نیز به سهم خود در توسعه فرهنگ ملی چین تأثیر مثبتی گذاشته و موجب پدید آمدن هویت ملت «خویی» در میان ملت‌های مختلف چینی شده است.
اینک، نژاد «خویی» درکنار نژاد «خَن» با هم زندگی کرده و از زبان و خط مشترک چینی استفاده می‌کنند و با فرهنگ یکدیگر ارتباط نزدیکی دارند و در عین حال، هم‌چنان فرهنگ و آداب و رسوم سنتی و دینی اسلامی خود را حفظ کرده‌اند. ترجمه‌های کامل قرآن کریم به زبان چینی از سال 1927 تا 1990 صورت گرفته و رسما در این کشور منتشر شده‌اند. در ادامه ترجمه‌های کامل قرآن به زبان چینی را از نظر خواهیم گذراند.
ترجمه «تیه جِنگ» از زبان ژاپنی به زبان چینی
«تیه جِنگ» نخستین کسی بود که متن کامل قرآن را در چین ترجمه کرده و به چاپ رسانده است. وی دانشمند چینی غیرمسلمان است که با زبان عربی آشنا نیست و بر اساس متن ترجمه شده قرآن به زبان ژاپنی و با استفاده از ترجمه انگلیسی «رود وِل» قرآن را ترجمه کرده است. هرچند این ترجمه مستقیما از زبان عربی صورت نگرفته است، ولی ترجمه و چاپ آن نقش بزرگی در تبلیغ فرهنگ اسلامی و این کتاب مقدس ایفا کرده و دانشمندان مسلمان را به ترجمه و تفسیر قرآن ترغیب و فصل جدیدی در تاریخ ترجمه قرآن در چین گشود. این ترجمه در سال1927 میلادی از سوی انتشارات «بِیپینگ» چاپ و منتشر شد.
ترجمه جی جوِهمی
این دومین ترجمه قرآن کامل در چین است که سه سال پس از ترجمه تیه جِنگ صورت گرفته است. وی اندیشمندی چینی است که سه نفر دیگر نیز در این ترجمه وی را یاری کرده‌اند. وی به اروپا و ژاپن مسافرت کرده و به ویژه، مدتی در ترکیه زندگی کرده است. لذا، جایگاه و اهمیت قرآن در میان مسلمانان را درک و ترجمه قرآن را کاری جدی و ضروری یافت. وی هم در ترجمه قرآن به زبان چینی، از ترجمه‌های ژاپنی و انگلیسی استفاده کرده است. از این جهت، ترجمه وی مورد استقبال مسلمانان چینی قرار نگرفت. این ترجمه در سال 1931 میلادی از سوی انتشارات «شانگ خویی» منتشر و در دسترس علاقه‌مندان قرار گرفت.
ترجمه و توضیح سه جلدی قرآن از وانگ جینگ‌جَی
از میان مترجمان قرآن به زبان چینی، وانگ جینگ‌جی، مهم‌ترین روحانی برجسته و نخستین مترجم مسلمان چینی است که متن کامل قرآن را به چینی ترجمه کرده است. «ترجمه و توضیح قرآن» جلد نخست این ترجمه، در سال 1932میلادی به زبان چینی کلاسیک و مسجدی ترجمه و از سوی انتشارات بِیپینگ منتشر شد. دومین جلد در سال 1942و به زبان چینی معاصر همراه با توضیحات ترجمه و از سوی انتشارات «نینگ‌شیا» منتشر شده است و جلد سوم، در سال 1946 در شانگهای توسط انتشارات شانگ‌خویی منتشر شد.
این ترجمه از قرآن به زبان چینی، ظرف 50 سال اخیر بارها در داخل و خارج از چین به چاپ رسیده و به طور وسیعی توزیع شده است. وانگ جینگ جی معتقد بود که ترجمه باید به طور روان و مطابق با ساختار و معنای اصلی باشد. این ترجمه مورد استقبال زیاد مسلمانان قرار گرفته است. وی خدمت بزرگی برای ترجمه قرآن در کشور چین کرده است.
ترجمه همراه با تفسیر از لیو جین بیائو
این ترجمه در سال 1943 میلادی از سوی انتشارات بِیپینگ به چاپ رسید. این دومین ترجمه از قرآن توسط یک مسلمان چینی به شمار می‌رود. تعدادی از دانشمندان چینی معتقدند که در تفسیرهای وی موضوعاتی هم‌چون تسلیم شدن به دشمن و خیانت به کشور روا داشته شده است که از اشتباهات این کتاب است. «ماجیان» معتقد است که تفسیرهای وی با روح کتاب مقدس هیچ ارتباطی ندارد و احتمال داده که این تفسیر به تجاوز امپریالیست‌های ژاپنی به کشورهای آسیایی کمک کرده است. این امر از ارزش و اعتبار این ترجمه کاسته است. بی توجهی مردم به این ترجمه نیز ناشی از همین مسئله است.
«اصول اساسی قرآن» توسط یانگ جینگ‌شیو
یانگ جین‌شیو، یکی از روحانیون معروف چین است. ترجمه وی در سال 1947میلادی باز هم توسط انتشارات بِیپینگ به چاپ رسید. هر چند این ترجمه هم به زبان چینی کلاسیک است، ولی به شکل کاملا جدیدی صورت گرفته است. این کتاب به علت ترجمه مستقیم و جدی و برخورداری از ویژگی‌های خاص خود در چین شهرت دارد. مسلمانان چین این ترجمه را یکی از مهم‌ترین ترجمه‌های قرآن به زبان چینی می‌دانند. این ترجمه مورد تحسین روحانیون چین قرار گرفته است. آنان معتقدند که این ترجمه مختصر و مفید است و مترجم عشق عمیقی به قرآن داشته است. ولی برخی دیگر معتقدند که در این کتاب زبان مسجدی به کار برده شده است و درک معانی آن برای خوانندگان معمولی خیلی مشکل است. به طور کلی، این ترجمه به عنوان یک ترجمه برجسته از جایگاه خاصی در تاریخ ترجمه قرآن به زبان چینی برخوردار است.
ترجمه به همراه توضیحات «شی زی‌جو»
این ترجمه در سال 1958میلادی توسط شورای مؤسسه دین خویی، از آکادمی علوم چین تایپه منتشر شده است. و بیشتر در تایوان، هنگ‌کنک و مناطق مسلمان نشین چینی‌های مقیم خارج رایج است. از نظر لغت پردازی و روش تکلم و سبک ترجمه، به ترجمه وانگ جینگ جَی(جلد سوم) نزدیک است و بسیاری از جملات آن کاملا شبیه هم است. این ترجمه نیز ویژگی خاص خود را دارد که ترجمه آن مختصر، ساده و روان است و زبان مسجدی در این ترجمه به ندرت به کار برده شده است. تعداد تفسیر و توضیحات این ترجمه به 2117 مورد می‌رسد. این ترجمه تحت نفوذ سایر ترجمه‌ها و ترجمه انگلیسی قرار دارد، ولی این ترجمه هم‌چنان مورد توجه بوده و بسیاری از توضیحات آن منطقی به نظر می‌رسد.
ترجمه «ماجیان»
این ترجمه در دوران جنگ ضد ژاپنی صورت گرفته و در سال 1981 تحت عنوان (قرآن جلد اول) در پکن به چاپ رسید و سپس چندین بار ویرایش شد و سر انجام در سال 1981 متن کامل آن توسط اداره نشریات آکادمی علوم اجتماعی چین از چاپ خارج شد. اکنون این ترجمه رایج‌ترین ترجمه از قرآن کریم در چین است. عربستان سعودی در سال 1986 این ترجمه را همراه با متن عربی آن منتشر ساخت و هم‌چنان به مسلمانان مناطق مختلف جهان هدیه می‌کند. مترجم در آغاز ترجمه «جلد اول» و در پیشگفتار، نفوذ «قرآن» را بیان کرده و ترجمه‌های پیشین قرآن به زبان چینی هم در این ترجمه معرفی شده است، بسیاری از دانشمندان مسلمان معتقدند که در مقایسه با متن ترجمه‌ای که در سال 1981 به چاپ رسیده است، چاپ سال 1985 دارای مزیت‌ها و نقاط قوت زیادی داشته و توضیحاتی بر آن افزوده شده است. ترجمه ماجیان دقیق‌ترین، واضح ترین و روان‌ترین ترجمه قرآن به زبان چینی است. جلد نخست آن به دلیل توضیحات زیادی که دارد درک معانیش آسان‌تر است.
ترجمه نثر مسجع از یحیی لین‌سونگ
این ترجمه بعد از ترجمه ماجیان، دومین ترجمه از قرآن است که پس از تأسیس چین نو در این کشور صورت گرفته و منتشر شده است. این ترجمه در سال 1988 در پکن به چاپ رسیده و به نثر مسجع و موزون به زبان چینی ترجمه شده و شامل دو جلد است که متن عربی قرآن و ترجمه چینی آن با هم است. این ترجمه مورد استقبال توده‌های مسلمان به ویژه جوانان قرار گرفته و آن‌ها معتقدند که این ترجمه برای حفظ و درک قرآن آسان تر است. ولی برخی از روحانیون چینی معتقدند که لین سونگ عمدتا معانی اصلی را تحت اللفظی ترجمه کرده و در برخی از موارد به ترجمه آزاد پرداخته است. خوانندگان جوان می‌گویند که این ترجمه می‌تواند علاقه آن‌ها را به خواندن قرآن برانگیزد و زیبایی سبک زبان قرآن را نشان دهد، ولی دانشمندان عرب نظر دیگری دارند.
ترجمه تفصیلی با متن عربی از تانگ دائوخَنگ
این ترجمه براساس ترجمه انگلیسی قرآن انجام شده و در سال 1989 در جیانگسو منتشر شده است. دانشمندان مسلمان چینی معتقدند که توضیحات موجود در این ترجمه نقش خوبی در مطالعه و فهم قرآن دارد. زبان آن ساده و ترجمه آن مطابق با متن اصلی قرآن است. نقل آیه‌های قرآن و توضیحات آن که به صورت ضمیمه آمده است، این ترجمه را به بهترین و عالی‌ترین ترجمه از قرآن به زبان چینی تبدیل ساخته است. تانگ دائو، برای توضیح اصطلاحات ویژه، از واژه‌های سنتی مسلمانان چین استفاده کرده است. لازم به ذکر است که تانگ دائو جانگ، یکی از مسلمانان چینی مقیم خارج است. او در خانواده‌ای مذهبی در استان «اَن-خویی» متولد و برای مدتی در سنگاپور به عنوان سردبیر روزنامه « نَن یانگ‌شیانگ» فعالیت کرده و سپس به آمریکا مهاجرت کرد. وی پس از اتمام این ترجمه در خارج برای تسهیل و دسترسی آسان خوانندگان مسلمان چین به آن، ترجیح داد به جای چاپ آن در بهترین چاپخانه‌های آمریکا، متن ترجمه شده را به چین فرستاده و آن را با هزینه خود منتشر کند. وی تمام درآمد چاپ این ترجمه را برای پیشبرد دین اسلام به انجمن اسلامی استان جیانگسو اهدا کرد. حاج عبدالرحیم(شی مینگ‌وانگ)، از اسلام شناسان چینی ساکن هاوایی بر این ترجمه مقدمه نوشته و از زحمات مترجم قدردانی کرده است.
ترجمه و تفسیر قرآن از «جو جونگ‌سی»
این ترجمه در سال 1990 در سنگاپور منتشر شد. «جو» در دانشگاه احمدیه آموزش زبان‌های عربی و اردو را فراگرفت. اندیشمندان معتقدند که هرچند وی برای مدت زیادی در خارج زندگی کرده، ولی سطح زبان چینی او بالاست. ولی با برخی از دیدگاه‌های او در این ترجمه با وی اختلاف نظر دارند. وی در دانشگاه احمدیه قرآن را ترجمه و تفسیر کرده است، از این رو توده‌های مسلمان آن را قبول ندارند و حتی با آن مخالفت هم می‌کنند. این ده مورد ترجمه قرآن کریم به زبان چینی که تا پیش از سال 1381صورت گرفته بود، در مقاله «فاطمه اسرا» معرفی شده بود. اما از سال 1381 تا 1392، دو ترجمه جدید از قرآن در چین صورت گرفته است که طبعا در مقاله وی به آن‌ها اشاره نشده است و این اطلاعات از سوی این‌جانب به این مقاله اضافه می‌شود.
ترجمه «سلیمان بَی جی‌سو»؛ نخستین ترجمه قرآن با نگرش شیعی
سلیمان یکی از علمای برجسته چینی است که مدت 13 سال در ایران به تحصیل و فراگیری علوم اسلامی در دانشگاه علوم اسلامی رضوی مشهد مشغول بوده و سال‌ها نیز در بخش برون مرزی صدا و سیمای جمهوری اسلامی ایران(رادیو چینی) فعالیت کرده است. حضور طولانی مدت وی در ایران، موجب شده تا وی افزون بر تسلط به زبان‌های عربی و فارسی، با تفاسیر علمای شیعی و مکتب پربار اهل بیت(ع) نیز آشنایی پیدا کند. وی پس از بازگشت به چین حدود ده سال از وقت گران‌بهای خود را صرف ترجمه جدیدی از قرآن بر اساس تفاسیر شیعی و ترجمه‌ای فارسی این کتاب مقدس و بر مبنای احادیث و تعالیم اهل‌بیت(ع) کرده است. لذا می‌توان گفت، این نخستین ترجمه از قرآن کریم با نگرش شیعی به زبان چینی است که در نوع خود بی نظیر است. این ترجمه در سال 1911در یکی از چاپخانه‌های استان خودمختار مسلمان نشین «نینگ‌شیا» چاپ و منتشر شده و به خاطر ساده، روان و قابل فهم و جدید بودن سبک نگارش آن مورد استقبال مسلمانان و حتی غیر مسلمانان علاقه‌مند به قرآن در این کشور واقع شده است.
در نمایشگاه بین‌المللی قرآن تهران در سال 1391 از ترجمه جدید سلیمان رونمایی و از وی به عنوان خادم قرآن تجلیل به عمل آمد. افزون بر ترجمه‌های قرآن به زبان چینی که پیش‌تر ذکر آن‌ها رفت، در کشور چین ترجمه‌هایی نیز از قرآن به زبان‌های اویغوری و قزاقی صورت گرفته و منتشر شده است که معرفی این ترجمه‌ها نیز در پی می‌آید. ترجمه قرآن به زبان اویغوری افزون بر بیش از ده مورد ترجمه قرآن به زبان چینی، ترجمه آن به زبان اویغوری نیز در سین‌کیانگ رواج دارد. از آنجا که مسلمانان نژاد اویغور بیشترین جمعیت منطقه سین‌کیانگ را تشکیل می‌دهند، در این منطقه از گذشته‌های دور بخش‌هایی از قرآن به زبان اوبغوری ترجمه شده و رواج داشت، در حالی‌که ترجمه جدید کامل قرآن به زبان اویغوری در سال 1987 منتشر شد.
مترجم آن قاری احمدی سرای، رئیس حوزه علمیه اسلامی سین‌کیانگ بوده است. وی چند زبان را فرا گرفته و به زبان عربی نیز تسلط داشت. این ترجمه در جهان اسلام انعکاس خوبی را در پی داشته و مورد نقد و ارزیابی دانشمندان مسلمان قرار گرفت. این ترجمه برای مسلمانان اویغوری که تا آن زمان قرآن را تنها با متن اصیل عربی می‌خواندند، و معنی آن را درک نمی‌کردند، خیلی مفید واقع شد. در این ترجمه از بسیاری از اصطلاحات دینی که توده‌های مسلمان اویغوری با آن‌ها آشنا هستند مورد استفاده قرار گرفته است. ترجمه قرآن به زبان قزاقی این ترجمه توسط دو دانشمند مسلمان قزاقی به نام‌های «عزیز» و «حماس» مشترکا ترجمه شده و در سال 1990 منتشر شده است. این ترجمه مورد توجه و استقبال مسلمانان قزاقی قرار گرفته است.
از آنجا که در کشور چین اقوام مختلف مسلمان زندگی کرده و به زبان‌های گوناگون سخن می‌گویند، قرآن نیز به زبان‌های مختلف چینی، اویغوری و قزاقی ترجمه شده و تا حدودی نیازهای آنان برای مطالعه قرآن را برآورده کرده است.
سابقی، رایزن فرهنگی اسبق ایران در چین
ادامه دارد...
