مفاهیم اسلام و غمگین‌ترین مردم جهان!/ تناقضی که باید نگران آن بود
گروه جامعه: نتایج یک نظرسنجی انجام شده از سوی یک شرکت تحقیقاتی نشان داده مردم ایران جزو غمگین‌ترین مردم جهان هستند، اما آیا اسلام و غم با هم قرابت دارد؟
«ایرانیان جزو غمگین‌ترین مردم جهان هستند»! این ادعایی بود که از سوی یک شرکت تحقیقاتی در واشنگتن با نام «گالوپ» که از معروف‌ترین موسسات نظرسنجی در جهان است، منتشر شد.
پس از انتشار این مطلب، بسیاری از رسانه‌ها و صاحب‌نظران داخلی به بیان دیدگاه‌ها و نظرات خود در این خصوص پرداخته با مطرح کردن مسائل جامعه‌شناسی، روانشناسی، تفاوت‌های فرهنگی و اعتقادی و ... تلاش در اثبات و یا رد نتایج این نظرسنجی کردند.
مباحث جامعه‌شناسانه و روان‌شناسانه این موضوع مطرح شد در این مطلب می‌خواهیم غم و شادی را در ترازو و محک قرآن ببینیم.
نص صریح قرآن در خصوص غم و شادی اینگونه است که خداوند در آیه 13 سوره احقاف می‌فرماید: «إِنَّ الَّذِینَ قَالُوا رَبُّنَا اللَّهُ ثُمَّ اسْتَقَامُوا فَلَا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلَا هُمْ یَحْزَنُونَ؛ محققاً کسانى که گفتند پروردگار ما خداست سپس ایستادگى کردند بیمى بر آنان نیست و غمگین نخواهند شد». بر اساس این آیه خداوند عامل شادی را باور به خداوند و ایستادگی بر این باور معرفی کرده است.
انواع شادی در قرآن
آیات قرآن درباره شادی را میتوان در دو گروه دسته‌بندی کرد: دسته‌ای از آیات، مؤمنین را دعوت به شادی کرده و دسته دیگر از آیات قرآن، شادی را مذمت کرده‌اند.
شادی ممدوح در قرآن شادی‌هایی را شامل میشود که بر اساس ارزش‌ها و اهداف مقدس قرآن و اسلام است، مانند: «قُلْ بِفَضْلِ اللّهِ وَبِرَحْمَتِهِ فَبِذَلِکَ فَلْیَفْرَحُواْ هُوَ خَیْرٌ مِّمَّا یَجْمَعُونَ ؛ بگو به فضل و رحمت خدا باید خوشحال شوند که از آنچه گردآوری کرده‌اند بهتر است». (آیه 58 سوره یونس). و « فِی بِضْعِ سِنِینَ لِلَّهِ الْأَمْرُ مِن قَبْلُ وَمِن بَعْدُ وَیَوْمَئِذٍ یَفْرَحُ الْمُؤْمِنُونَ؛ در چند سال، همه کارها از آن خدا است، چه قبل و چه بعد (از این شکست و پیروزی) و در آن روز مؤمنان خوشحال خواهند شد». (آیه 4 سوره روم).
شادی مذموم در قرآن
شادی‌هایی را شامل میشود که بر اساس ضد ارزش‌ها بوده و همراه با گناه، غفلت و فساد است، مانند: «إِنَّ قَارُونَ کَانَ مِن قَوْمِ مُوسَى فَبَغَى عَلَیْهِمْ وَآتَیْنَاهُ مِنَ الْکُنُوزِ مَا إِنَّ مَفَاتِحَهُ لَتَنُوءُ بِالْعُصْبَةِ أُولِی الْقُوَّةِ إِذْ قَالَ لَهُ قَوْمُهُ لَا تَفْرَحْ إِنَّ اللَّهَ لَا یُحِبُّ الْفَرِحِینَ؛ قارون از قوم موسی بود اما بر آنها ستم کرد، ما آنقدر از گنج‌ها به او داده بودیم که حمل صندوق‌های آن برای یک گروه زورمند مشکل بود، به خاطر بیاور هنگامی را که قومش به او گفتند: این همه شادی مغرورانه مکن که خداوند شادی کنندگان مغرور را دوست نمیدارد». (آیه 76 سوره قصص). و یا آیه 75 سوره غافر که می‌فرماید: «ذَلِکُم بِمَا کُنتُمْ تَفْرَحُونَ فِی الْأَرْضِ بِغَیْرِ الْحَقِّ وَبِمَا کُنتُمْ تَمْرَحُونَ؛ این به خاطر آن است که به ناحق در زمین شادی میکردید و از روی غرور و مستی به خوشحالی میپرداختید».
عناصر تعیین کننده شادی در اسلام
عوامل زیر را میتوان از معیارهای تعیین کننده شادی در اسلام دانست:
1. اطاعت خداوند (ایمان)؛ «قُلْنَا اهْبِطُواْ مِنْهَا جَمِیعًا فَإِمَّا یَأْتِیَنَّکُم مِّنِّی هُدًى فَمَن تَبِعَ هُدَایَ فَلاَ خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَلاَ هُمْ یَحْزَنُونَ؛ فرمودیم جملگى از آن فرود آیید پس اگر از جانب من شما را هدایتى رسد آنان که هدایتم را پیروى کنند بر ایشان بیمى نیست و غمگین نخواهند شد». (آیه 38 سوره بقره).
حضرت علی علیه‌السلام می‌فرماید: سُرورُ المُؤمِنِ بِطاعَهِ رَبِّهِ و حُزنُهُ عَلی ذَنبِهِ ؛ شادی مؤمن، به طاعت پروردگارش می‌باشد و حزنش بر گناه و عصیان است».
2. یاد خدا؛ «الَّذِینَ آمَنُواْ وَتَطْمَئِنُّ قُلُوبُهُم بِذِکْرِ اللّهِ أَلاَ بِذِکْرِ اللّهِ تَطْمَئِنُّ الْقُلُوبُ؛ آنها کسانی هستند که ایمان آوردهاند و دل‌هایشان به یاد خدا مطمئن (و آرام) است، آگاه باشید با یاد خدا دل‌ها آرامش می‌یابد». (آیه 28 سوره رعد) در قرآن، تذکر و تفکر در مراحل مختلف پا به پای یکدیگر پیش می‌روند، گاهی تذکر مقدمه تفکر است و گاه تفکر زمینه ساز تذکر. انسان دارای سلامت روان، همواره متذکر و به یاد خداست و هیچ گاه مسئولیت و بندگی خویش را در برابر پروردگار متعال فراموش نمی‌کند. لذت و خوشی دنیا از طریق دل حاصل میشود و دل نیز بدون یاد خدا هرگز آرامش نخواهد یافت.
3
. نگرش مثبت به دنیا
«الَّذِی أَحْسَنَ کُلَّ شَیْءٍ خَلَقَهُ وَبَدَأَ خَلْقَ الْإِنسَانِ مِن طِینٍ؛ و همان کسی است که هر چه را آفرید نیکو آفرید و آغاز آفرینش انسان را از گل قرار داد». (آیه 7 سوره سجده).
جهان و همه ذرات آن آفرینشی نیکو دارد. دنیایی که اسلام معرفی میکند بسیار زیباست، زیرا نظام احسن است. قرآن جهان را هدف‌دار و آکنده از نشانه‌هایی معرفی میکند تا اندیشه کنندگان را که از جایگاه ارزشمندی برخوردارند، به سوی خدا راهنمایی نماید. تعبیر زیبای دین مقدس اسلام از دنیا که از آن به عنوان سرزمینی حاصل‌خیز و معبری به جهان باقی یاد شده از تعبیرهای دلنشین و آرام بخش است. لذا اصلاح نگرش فرد به زندگی مهم‌ترین عامل خرسندی و شادی است.
4. تفسیری زیبا از مرگ و آخرت
«قُلْ هَلْ تَرَبَّصُونَ بِنَا إِلاَّ إِحْدَى الْحُسْنَیَیْنِ وَنَحْنُ نَتَرَبَّصُ بِکُمْ أَن یُصِیبَکُمُ اللّهُ بِعَذَابٍ مِّنْ عِندِهِ أَوْ بِأَیْدِینَا فَتَرَبَّصُواْ إِنَّا مَعَکُم مُّتَرَبِّصُونَ؛ بگو آیا درباره ما جز یکی از دو نیکی انتظار دارید (یا بر شما پیروز میشویم و یا شربت شهادت مینوشیم) ولی ما انتظار داریم یا عذابی از طرف خداوند (در آن جهان) یا به دست ما (در این جهان) به شما برسد، اکنون که چنین است شما انتظار بکشید ما هم با شما انتظار میکشیم». (آیه 52 سوره توبه).
یکی از آموزه های تربیت دینی، پذیرش و اعتقاد به عالم جاودان آخرت است. بحران مرگ و فنا، همواره ذهن آدمی را به خود مشغول میکند. ترس از مرگ یک پدیده هول‌انگیز روانی است. اسلام با تفسیری زیبا از مرگ و آخرت، زندگی انسان را هدفمند و عاقبت او را روشن معرفی میکند.چنین تعبیری از مرگ به انسان آرامش می‌بخشد و موجب شادی و سلامتی وی میشود.
دیدگاه اسلام در خصوص غم و شادی به مطالب مطرح شده محدود نمی‌شود و عوامل بسیار زیادی در اسلام وجود دارد که موجب شادی و آرامش فرد میشود که از جمله مهم‌ترین این مسائل را میتوان امید به فضل، بخشش و رحمت الهی دانست و اینکه انسان مؤمن هرگز احساس تنگنا، تنهایی، ناامیدی و ... نمی‌کند چرا که باور و یقین دارد که خداوند از رگ‌گردان به وی نزدیک‌تر است.
در اسلام شادی در دل جای دارد اما ...
اما در این میان تعریف و تفسیر شادی از منظر دین با تعریفی که اکنون در جهان معمول شده است تاحدود زیادی تفاوت و حتی تناقض دارد. در اسلام، شادی در دل جای دارد، حال آنکه مشکل بسیاری از اشخاص در قرن اخیر این است که شادی را در هیاهوی بیرون جست‌وجو می‌کنند. تعبیر و تفسیر دین از شادی این است که شادی خود هدف نیست، بلکه عاملی مهم و موثر برای رسیدن انسان به کمال عالی انسانی است. اما اکنون شادی در بسیاری از اندیشه‌ها و رفتارها به هدف تبدیل شده است و افراد حتی به قیمت از دست دادن سلامتی و هوشیاری خود حاضر هستند لحظاتی شادی مضاعف را تجربه کنند حتی اگر بهای این کار بیماری، اعتیاد به الکل و مواد مخدر، زیرپاگذاشتن باورهای اخلاقی و انسانی، آزار رساندن به دیگران و ... باشد.
آیا گریه و عزاداری بر ائمه(ع) عامل غمگین بودن مردم ایران است
مسئله دیگری که در خصوص غمگین بودن مردم ایران مطرح میشود برپایی مراسم‌های عزاداری در کشورمان است اما علم روانشناسی ثابت کرده است که یکی از عالی‌ترین و طبیعی‌ترین راه‌ها برای رهایی از غم و اندوه بیرون ریختن آن است. گریستن به هنگام احساس غم و ظلم و درد، امری کاملاً طبیعی است. گریه نه تنها افسردگی نمی‌آورد، بلکه از سوی خدای حکیم بهترین وسیله برای تسکین انسان است که در وجود او تعبیه شده است.
شادی، غم و تفریح
اکنون در همه جوامع پیوندی عمیق بین مسئله شادی،غم و تفریح مطرح میشود و تفریح کردن و گذران اوقات خوش با اطرافیان یکی از مؤلفه‌های شاد بودن تعبیر میشود. مسئله‌ای که به نظر می‌رسد در ایران ضعف برنامه‌ریزی و ساختای در خصوص آن وجود دارد. نبود مراکز تفریحی و یا هزینه‌های بالای برخی از مراکز موجب شده است که اقشار مختلف به ویژه جوانان محل مناسبی برای تفریح و شادی نداشته باشند.
اسلام هرگز تفریح و در کنار آن شادی را مزمت نکرده است و اگر چه عمیقاً شادی‌های درونی را مطرح میکند، شادی و تفریح جمعی و بیرونی را نیز تصریح دارد و با دستوراتی مبنی بر صله ارحام، داشتن دوست، شرکت در برنامه‌های جمعی و ... تلاش در ترویج این شادی‌ها دارد اما مسئله این است که این شادی‌ها را شادی‌های سالمی می‌خواهد که ذات انسانی افراد را خدشه‌دار نکند.
شادی یقین؛ چون برخی ندارند نفی‌اش می‌کنند
ذات دین اسلام یعنی شادی ایمان و یقینی که برخی چون آن را تجربه نکرده‌اند نفی می‌کنند. اما این واقعیت را نباید نفی کرد که به دلیل فشارهای اقتصادی و اجتماعی موجود در کشور مشکلات روانی در میان مردم جامعه بسیار زیاد شده اما یقین و باور به لطف الهی می‌تواند این فشارهای روانی را کاهش داده امید به آینده را افزایش دهد.
اگر در جامعه اسلامی گروهی از مردم احساس غم می‌کنند به دلیل فاصله گرفتن از آموزه‌های اصیل اسلامی مانند این باور است که مسلمان هرگز ناامید نمی‌شود و همیشه به لطف الهی باور و یقین دارد. پس حتی اگر نتایج نظرسنجی صورت گرفته از سوی مؤسسه گالوپ را درست بدانیم باید نگران این مسئله باشیم که در جامعه اسلامی ایران گروهی از مردم به حدی از باورهای دینی فاصله گرفته‌اند که موجب غم و اندوه آنها شده است و کلام آخر اینکه اسلام درمان و داروی مردم غمگینی است که با فریاد و قهقهه می‌خواهند غم عمیق درونی خود را مخفی کنند.
هرکی هرچی گفت صرف موسسه معروف نظر سنجی شما هم قبول می کنید ؟؟؟
از خبرگزاری قرآنی بعیده به صحت این نظرسنجی ها اکتفا کنه و بعد بخواد راه حل معضل رو تفسیر و گزارش کنه !!!!