دومین شماره دوفصلنامه علمی ـ تخصصی «تفسیر اهل بیت(ع)» منتشر شد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در دومین شماره این مجله علمی مقالاتی همچون «ویژگى‌‏هاى "صراط مستقیم" در قرآن» از محمد محمدی ری‌شهری، «روش‌شناسی تفسیر موضوعی در روایات اهل بیت(ع)» از علی راد و مسعود حسن‌زاده گلشانی و «مبانی تفسیری شیخ مفید» از عبدالهادی مسعودی و سیدمحسن صفایی منتشر شد.
بنا بر این گزارش، «نقد انگاره خشونت‌آمیز بودن مجازات‌های دنیوی در قرآن، با تأکید بر روایات تفسیری» از مریم کریمی‌تبار، «دختری در محراب: مطالعه تطبیقی شخصیت مریم در سنت مسیحی ـ اسلامی» از حیدر عیوضی (عماد)، «مدرسه تفسیری مدینه و میراث قرآنی شیعه» از محمود ملکی تراکمه‌ای و «کتاب‌شناسى تفسیر علی بن ابراهیم قمی» از محمدامین ربانی دیگر مقالات دومین شماره از دوفصلنامه تفسیر اهل بیت(ع) است.
پژوهشگران و صاحب‌نظران می‌توانند مقالات خود را در زمینه‌های معارف تفسیری یا دیدگاه‌های تفسیری اهل بیت(ع) در تبیین آیات به شکل ترتیبی و موضوعی، روش‌شناسی و آسیب‌شناسی تفسیر امامیه، دانش‌های قرآنی در میراث اهل بیت(ع)، نقد و نظر در باب نقدها و شبهات تفسیر روایی امامیه، نظریه‌های اصولی و روشی اهل بیت(ع) در تفسیر قرآن، بازشناسی میراث تفسیر روایی امامیه، مباحث و مسائل تاریخ تفسیر امامیه، برای نشر به دفتر مجله «تفسیر اهل بیت(ع)» ارسال کنند.
یادآور می‌شود، این دوفصل‌نامه به صاحب‌امتیازی پژوهشگاه قرآن و حدیث مؤسسه دارالحدیث، مدیرمسئولی عبدالهادی مسعودی و سردبیری علی راد منتشر می‌شود و علاقه‌مندان می‌توانند برای دریافت نشریه و یا کسب اطلاعات بیشتر درباره نحوه چاپ مقالات خود در این مجله علمی ـ تخصصی با شماره ۰۲۵۳۷۷۸۵۰۵۰ تماس حاصل کنند.
در ادامه چکیده مقالات دومین شماره دوفصلنامه علمی ـ تخصصی «تفسیر اهل بیت(ع)» را می‌خوانید:
ویژگى‌هاى «صراط مستقیم» در قرآن
صراط مستقیم، تعبیری دیگر از راه پرستش خداوند است. این بدان معناست که ویژگی‌های مذکور برای عبادت خدا بر صراط، منطبق است. همچنین خصوصیّات برنامه‌هایی که خداوند با عنوان شریعت و دین برای انسان‌ها فرستاده است تا آنها درست و زیبا او را بپرستند و بندگی کنند، بر صراط مستقیم نیز صادق است. این ویژگی‌ها را در این‌ مقاله برشمرده‌ایم که عبارت‌اند از: مطابقت با موازین عقلی، حق‌مداری، میانه‌روی و گستردگی، روشنی و یگانگی راه. برخی پیامدهای هر یک از صفات را نیز برشمرده‌ایم و در پایان و به مناسبت یگانگی راه، به مسئلۀ تکثّر دینی و تفاوت «صراط» و «سبیل» پرداخته‌ایم.
روش‌شناسی تفسیر موضوعی در روایات اهل بیت(ع)
تفسیر موضوعی، عهده‌دار استخراج و اکتشاف نظریۀ قرآنی از مجموعه‌ای از آیات است. میزان گسترده‌ای از روایات تفسیری پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت علیهم السلام مبتنی بر این رویکرد، ارائه شده است. تحلیل روش‌شناختی این روایات، موجب آشکار شدن زوایای دیگری از تفسیر موضوعی شده و امکان به کار گیری این روش‌ها را در قرآن، فراهم می‌نماید. در این مقاله، ضمن تحلیل روایات اهل بیت علیهم السلام ، در تفسیر موضوعی، گونه‌ها و ویژگی‌های روش ایشان تبیین شده است. روش‌‌های به کار رفته در روایات تفسیر موضوعی، در دو زمینه قابل بررسی است: نخست، راه‌کارهای دستیابی به آیات استنادی ائمّه علیهم السلام توسّط افرادی که توان تعامل آنها با قرآن، پایین‌تر از سطح معصومان است؛ و دیگری تبیین و جمع‌بندی این آیات جهت دستیابی به نظر قرآن.
در این راستا جستجو از طریق کلید واژه، جستجوی مفهومی، آگاهی از اطّلاعاتِ پیرامونیِ آیات و استنطاق آیات، کارآمد است.
مبانی تفسیری شیخ مفید
در کنار تلاش‌های ستودنی پژوهشگرانی که نقش قرآن را در آثار شیخ مفید، برجسته نموده‌اند، هنوز مشی تفسیری او، آن‌گونه که شایسته این شخصیت بزرگ است، معرّفی نشده است. او عقل‌مدارانه و با تکیه بر معارف ناب اهل بیت علیهم السلام ، روایات تفسیری را در تبیین قرآن به‌کار بست و در هر جا که نیاز بود، به تحلیل و نقد آنها پرداخت. طبیعی است که این الگوی تفسیری نظام‌مند، بدون داشتن مبانی درست و پایبندی به آن در فرآیند تفسیر، امکان‌پذیر نبوده است. در این مقاله، برخی از مهم‌ترین این مبانی مورد بررسی قرار گرفته است.
نقد انگاره خشونت‌‌آمیز بودن مجازات‌های دنیوی در قرآن با تأکید بر روایات تفسیری
برخی مخالفان اسلام با هدف اسلام‌ستیزی بر آن شده‌اند تا آموزه‌های قرآن را خشونت‌آمیز و غیراخلاقی معرّفی کنند. برای این منظور به آیاتی که در آنها، برای مجرمان مجازات‌های سختی چون قصاص، قطع دست و تازیانه و... در نظر گرفته شده، استناد کرده و به شبهه‌ افکنی دست یازیده‌اند. در این مقاله، ضمن تبیین شبهه، با تأمّل و مداقّه در آیات جزایی قرآن و نیز با استمداد از روایات مبیّن آن، روشن می‌گردد که خشونت در احکام جزایی قرآن، در جهت انتباه و اصلاح فرد و جامعه است و نوع و شدّت مجازات‌های مورد نظر قرآن، لازمۀ بازدارنده بودن آنهاست. از این رو، نمی‌توان قرآن را به سبب تشریع برخی احکام جزایی، متّهم و محکوم به خشونت‌ورزی و نادیده گرفتن اصول و ارزش‌های اخلاقی نمود.
دختری در محراب: مطالعه تطبیقی شخصیت مریم(ع) در سنت مسیحی ـ اسلامی
حضرت مریم علیها السلام از شخصیت‌های مشترک میان اسلام و مسیحیت است که متون مقدّس هر دو دین، از ایشان تجلیل کرده‌اند. مقدّمۀ این مقاله به فقه اللّغۀ کلمه مریم می‌پردازد، چه این که امروزه مباحث زبان‌شناسی، یکی از پیش‌نیازهای مطالعات تطبیقی در ادیان است. سپس با تأمّل بر برخی از بخش‌های اناجیل در بارۀ مریم علیها السلام ، به جایگاه مریم‌شناسی در الهیات نظام‌مند مسیحی و سیر تحوّل آن می‌پردازیم. در ادامه، ضمن ترسیم چهرۀ این بانوی ارجمند در قرآن به برخی از اشکالات مطرح شده به وسیلۀ مسیحیان که ناشی از سوء فهم برخی از آیات است، پاسخ خواهیم داد. نگارنده معتقد است تلاش‌های اصلاح‌طلبان مسیحی، بویژه در دورۀ معاصر، در اسطوره‌زدایی از مسیحیت، لبّیک به دعوتی است که قرآن کریم، قرن‌هاست به آن دعوت می‌کند.
مدرسه تفسیری مدینه و میراث قرآنی شیعه
این مقاله بر آن است که میراث مکتوب تفسیری شیعه در دوران حضور امامان در مدینه را بر اساس «عنوان‌پژوهی» بازشناسی کرده، گوناگونی آنها را بشناساند، حضور عنوان‌های مختلف و فراوان تفسیری را در این دوران نشان دهد. دو کتاب فهرست شیعی نجاشی و شیخ طوسی، یعنی فهرست مصنّفی الشیعة و الفهرست، منابع اصلی ما در این پژوهش است. سی مؤلّف با ۴۳ قرآنی، در این حوزۀ تفسیری حضور دارند که اهتمام شیعه به قرآن و نیاز جامعه شیعی به این گونه آثار را نشان می‌دهد.
کتاب‌شناسى تفسیر علی بن ابراهیم قمی
در این فهرست‌واره، منابع در بارۀ تفسیر القمّی و مآخذ مرتبط با مؤلّف آن «علی بن ابراهیم قمّی» معرفی شده‌اند. نویسنده در دو بخش، به معرفی چاپ‌های مختلف این تفسیر و ترجمۀ آن و نسخه‌های خطی و آثار دربارۀ آن می‌پردازد. منابع ارائه شده، به زبان فارسی و عربی اند و آثار انتشار یافته‌ از آغاز تا آبان ۱۳۹۲ ش را در بر می‌گیرند. در مجموع، ۱۵۶ مأخذ در این کتاب‌شناسی معرفی شده‌اند که چهارده منبع: کتاب مستقل، ۷۳ منبع: کتاب مشتمل، ۴۹ منبع: مقاله و هشت منبع: پایان‌نامه اند. در بخش پایانی، پنج نمایه افزوده شده‌اند تا دسترسی آسان به منابع را در گونه‌های مختلف فراهم آورند.