ترجمه قرآن به فارسی سره، سنت‌شکنی نازیباست

محمدباقر نجف‌زاده بارفروش، مدرس دانشگاه تهران، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) درباره مزایای ترجمه قرآن به زبان فارسی روان گفت: در ابتدا باید دانست که هیچ زبانی پاک نیست و این نقد بی‌رحمانه من به نگاه و افکار سیداحمد کسروی است که اندیشه‌ای مبتنی بر زبان پاک داشت و مولوی، حافظ و سعدی را مردود می‌دانست و تنها فردوسی را قبول داشت؛ در صورتی که دیدگاهش اشتباه بود و زبان پاک وجود ندارد.

وی افزود: قرآن را که ورق بزنید، می‌بینید که واژگان فارسی و عبری در آن فراوان است و حتی نام حضرت موسی(ع)، حضرت عیسی و بسیاری واژگان دیگر همه عبری هستند؛ بنابراین در قرآن نیز واژگانی از زبان‌های دیگر وارد شده است که «کتاب واژه‌های دخیل در قرآن مجید» ترجمه فریدون بدره‌ای به این واژگان پرداخته است.

بهره‌مندی از اساتید زبان و ادبیات فارسی در ترجمه قرآن

نجف‌زاده بارفروش با اشاره به ترجمه قرآن خود به فارسی روان اظهار کرد: کاری که در رابطه با ترجمه قرآن انجام داده‌ام، این است که از همفکری و هم‌اندیشی و رایزنی اساتیدی چون مرحوم عبدالحسین زرین‌کوب، علامه سیدجعفر شهیدی، مظاهر مصفا، محمدرضا شفیعی‌کدکنی و علی‌اشرف صادقی و بسیاری از بزرگان حوزوی بهره‌مند شدم.

وی ادامه داد: در حال حاضر برای تألیف و دفاع از دیدگاه خودم این توضیح را می‌دهم که در ترجمه‌های متون دینی اسلامی و قرآن کوشیدم به زبان امروز باشد، گاه واژگانی وجود دارد که به زبان امروزی نمی‌توان آنها را یافت؛ مثلاً به جای آونگ می‌گوییم زنگ.

ترجمه اصطلاحات فقهی عقلانی نیست

این مترجم در ادامه گفت: کوشیده‌ام مبانی تفسیری شیعه و اهل سنت را رعایت کنم، برخلاف استاد بهاء‌الدین خرمشاهی که کوشش وی برای این بوده که از تفاسیر اهل سنت بیشتر بهره ببرد. از سوی دیگر اَعلام را در جای خود آورده و اصطلاحات فقهی را رعایت کرده‌ام. مثلاً طلاق رجعی و عبارات دیگر فقهی را تغییر نداده‌ام؛ چرا که ترجمه اینها عقلانی و خردمندانه نیست.

نجف‌زاده بارفروش تصریح کرد: همچنین سعی کردم در گزینش واژگان بهترین واژه را انتخاب کنم نه اینکه پیچیده‌گویی کنم، مثلا برخی ادبا مورد انتقاد اغلب اساتید ادب فارسی است و مانند میرداماد که طوری سخن می‌گفت که کسی نمی‌فهمید، آنها نیز به زبان فارسی سره سخن می‌گویند و واژگانی را برمی‌گزینند که هرگز با ذهن و اندیشه شنوندگان و خوانندگان مأنوس نیست.

هدف از گزینش واژگان فارسی پیچیده‌گویی نیست

وی در پاسخ به اینکه آیا ترجمه قرآنی که ارائه کرده‌اید نیز این گونه است، بیان کرد: ترجمه‌ای که انجام داده‌ام، کاملاً سره نیست که کسی آن را متوجه نشود، بلکه به زبان فارسی امروزی درآمده است تا قابل فهم برای همگان باشد.

این نویسنده افزود: بسیاری از واژگانی که به عنوان ترجمه فارسی سره به کار می‌رود، منجر به درازگویی می‌شود؛ مانند اینکه به «قرآن» گفته شود «بزرگ‌ آسمانی‌نامه». وقتی قرآن برای همگان شناخته شده است چه نیازی به ترجمه آن است.

مردم را به فارسی علاقه‌مند کنیم

مدرس دانشگاه تهران با اشاره به ترجمه‌های فارسی ارائه شده از قرآن گفت: قبل از انجام کار، بیشتر ترجمه‌های قرآن را از آغاز تا پایان بررسی کردم که در میان آنها ترجمه آیت‌الله‌العظمی مکارم شیرازی یکی از ترجمه‌های زیبای قرآن است و ترجمه‌های دیگری را نیز دیدم که بسیاری از آنها تکرار مکررات است و یا زبان آنها برای عامه مردم قابل فهم نیست؛ از این رو تلاش من براین بوده که ترجمه‌ای روان از قرآن ارائه دهم و فارسی سره از این جهت است نه به جهت اینکه تمام واژگان آن به فارسی سره باشد.

وی تغییر واژگان به فارسی سره را سنت‌شکنی نازیبا خواند و افزود: ما باید کاری کنیم تا مردم به زبان فارسی علاقه‌مند شوند و قصد من این بود که کار علمی در این باره انجام دهم.

حذف واژگان قرآنی از زبان فارسی آن را آشفته می‌کند

نجف‌زاده بارفروش درباره حذف واژه‌های قرآنی از زبان فارسی نیز گفت: اگر هر کسی بخواهد به این کار دست بزند و به هر شکلی که شده واژه‌های غیرفارسی را حذف کرده و به جای آن واژه‌های فارسی بسازند، زبان را آشفته خواهند کرد و یا اگر کسی بخواهد فارسی سره را برگزیند، در این صورت تنها قادر به درک آثار ادبی از سعدی به بعد خواهیم بود.

گفتنی است، نجف‌زاده بارفروش، فارغ‌التحصیل حوزه و دکترای رشته زبان و ادبیات فارسی از دانشگاه تهران است. وی بیش از 50 اثر در حوزه ترجمه و تألیف دارد. «زنان داستان‌نویس»، «داستان‌های کوتاه جنگ در ایران»، «فرهنگ شاعران جنگ و مقاومت»، «فرهنگ طنز در آثار خواجو»، «‌لالایی‌های ایرانی» و «به خاطر وطنم» برخی از آثار وی محسوب می‌شوند.