توصیه‌های طب اسلامی و امام رضا(ع) برای نخستین ماه فصل پاییز

سیدسعید اسماعیلی، محقق و پژوهشگر طب ایرانی و اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) همزمان با آغاز فصل پاییز به ارائه توصیه‌های از امام رضا(ع) برای نخستین ماه از فصل یاد شده پرداخت و افزود: توصیه‌های رساله ذهبیه حضرت براساس هر ماه است که این جزو ویژگی‌ها و برتری‌های این کتاب بر سایر متون طب سنتی است. در عموم کتاب‌های طب سنتی توصیه‌ها نهایتا بر مبنای فصل است در حالی که در رساله ذهبیه این توصیه‌ها به تفکیک هر ماه بیان شده است.
اسماعیلی افزود: برای ماه ابتدایی پاییز امام رضا(ع) چند ویژگی را مطرح کرده‌اند. به دلیل اینکه در مهرماه حضرت می‌فرمایند که «سودا قوی می‌شود و به بدن غلبه می‌کند.»
استفاده از دمنوش‌های «افتیمون» و «اسطوخودوس» برای دفع سودا
وی تصریح کرد: بنابراین ما توقع داریم بیماری‌های ناشی از افزایش سودا در این مقطع از سال افزایش پیدا کند به همین دلیل حضرت در بخش بعدی توصیه فرموده‌اند که از مسهل‌ها استفاده شود تا بتوانند سودا را از بدن دفع کنند که از جمله مسهل‌های مفید برای دفع سودا می‌توان به دمنوش «افتیمون» و «اسطوخودوس» اشاره کرد.
این محقق و پژوهشگر طب ایرانی و اسلامی ادامه داد: حضرت در بخش دیگری از سخنان خود «به مصرف شیرینی‌ها(ی طبیعی همچون عسل و کشمش) اشاره کرده‌اند». شیرینی‌ها که معمولا طبیعت گرم و تر دارند و می‌توانند غلبه سودا را کاهش دهند و مزاج آن‌ها مخالف با مزاج سوداست.
استفاده از گوشت‌های با طبیعت معتدل/ اجتناب از مصرف گوشت گاو
اسماعیلی اظهار کرد: «امام رضا(ع) همچنین توصیه به مصرف گوشت‌هایی همچون بزغاله و بره گوسفند که طبیعت معتدلی دارند کرده‌اند و خواستار پرهیز از مصرف برخی گوشت‌ها همچون گوشت گاو شده‌اند.» چرا که به دلیل غلیظ بودنش می‌تواند باعث افزایش سودای که به طور طبیعی در این فصل افزایش پیدا کند بشود و غلبه سودا را مضاعف کند.
لزوم پرهیز از مصرف خوراکی‌های که به صورت کبابی و یا سرخ کرده استفاده می‌شوند
وی عنوان کرد: «ایشان همچنین در این ماه بر لزوم پرهیز از مصرف خوراکی‌های که به صورت کبابی و یا سرخ کرده استفاده می‌شوند تاکید کرده‌اند» چرا که خوراکی‌های که بریان، کباب و یا سرخ می‌کنیم طبیعت آن‌ها خشک‌تر می‌شود و خوردن غذاهای که طبیعت خشک دارند می‌تواند خشکی بدن را افزایش دهد و باعث بروز برخی از بیماری‌های سوداوی همچون اگزما، خشکی پوست و یا بدخوابی و از طرفی مشکلات ناشی از افزایس سودا در مغزمثل افکار منفی، حساسیت و وسواس افزایش پیدا کند.
اسماعیلی با تاکید بر اینکه «حضرت در این ماه خواستار اجتناب از وارد شدن به حمام شده‌اند»، ادامه داد: حمام مورد اشاره حضرت در این بخش حمام‌های سنتی است که بخش‌های مختلف داشته و تقریبا برخی ویژگی‌های آن حمام‌ها شبیه وضعیت سونا و جکوزی است که امروزه مردم استفاده می‌کنند. ورود به سونا باعث تعریق می‌شود و حمام‌های گذشته را نیز این وضعیت را داشته و در برخی از بخش‌ها تعریق اتفاق میفتاده است. تعریق زیاد می‌تواند خشکی ناشی از پاییز را تشدید کند و بیماری‌های مذکور را افزایش دهد.
این محقق و پژوهشگر طب ایرانی و اسلامی با بیان اینکه تعریق زیاد باعث افزایش خشکی می‌شود، تصریح کرد: بنابراین مراجعه زیاد به سونا و فضاهایی که باعث تعریق می‌شود می‌تواند باعث افزایش خشکی در این ماه شود بنابراین اجتناب از آن لازم است.
استفاده از بوهای خشک با مزاج معتدل
وی اضافه کرد: امام رضا(ع) همچنین توصیه بر استفاده از بوهای خشک با مزاج معتدل داشته‌اند. در این ماه نه در مصرف سردی‌ها و نه در مصرف گرمی‌های خیلی شدید توصیه شده است بلکه باید از خوراکی‌های معتدل استفاده شود. همین طور بوهای که قرار است استفاده شود بهتر است از بوهای خشکی و معتدل باشد.
اجتناب از مصرف خربزه و خیار
اسماعیلی اضافه کرد: حضرت همچنین بر اجتناب از مصرف خربزه و خیار نیز در این مقطع زمانی تاکید داشته‌اند چرا که خیار طبیعتا فصل آن گذشته است و باید در تابستان مصرف می‌شد. مصرف خیار در این ماه می‌تواند باعث سردی بیشتر بدن شود و خوردن خربزه نیز می‌تواند برخی از حساسیت‌ها را در این ماه ایجاد و یا بروز آن‌ها را تحریک کند.
این محقق و پژوهشگر طب ایرانی و اسلامی در پایان، گفت: البته توصیه های رساله ذهبیه امام رضا(ع) براساس ماه‌های رومی است که حدودا هفت روز زودتر از ماه‌های شمسی آغاز می‌شوند. بنابراین توصیه‌های مذکور از هفته آخر شهریور شروع و تا حدود پایان هفته سوم مهر صدق می‌کند.