مشارکت استان‌ها در انتخاب و خرید کتاب/ کتب قرآنی در هیئت خرید حمایت می‌شوند
گروه ادب: دبیر هیئت انتخاب و خرید کتاب معاونت فرهنگی وزارت ارشاد از مشارکت استان‌ها در انتخاب و خرید کتاب خبر داد و گفت: کتاب‌های علوم قرآنی که مخاطب خاص دارند، در خرید لحاظ می‌شوند.
حدود سه ماه پیش بود که مصطفی امیدی، دبیر هیئت انتخاب و خرید کتاب معاونت فرهنگی وزارت ارشاد از راه‌اندازی «سامانه جامع انتخاب، خرید و توزیع کتاب» خبر داد.
خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) برای اطلاع از چگونگی روند کار این سامانه و اینکه چه مشکلاتی را از سر راه ناشران برمی‌دارد، به گفت‌وگو با وی نشسته و نظر وی را جویا شدیم. مشروح این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
ـ فعالیت سامانه جدید خرید کتاب در حال حاضر در چه مرحله‌ای است؟
در حال حاضر ما یک سامانه خرید کتاب داریم، اما سامانه جامع انتخاب، خرید و توزیع کتاب که همه بخش‌های کتاب را دربرمی‌گیرد، هنوز در دست انجام است و همه بخش‌های مرتبط با این موضوع به این سامانه دسترسی خواهند داشت و افراد بیشتری در خرید کتاب دخیل خواهند بود.
ـ چند درصد از کار سامانه انجام شده است؟
سامانه جدید که قرار است طراحی شود، نیازمند یکسری مشورت‌ها و هماهنگی‌ها بوده و هست و همه کسانی که درگیر این قضیه هستند، باید به نوعی نظرشان گرفته شود و تا جایی که امکان دارد، نظرشان تأمین شود و سپس نرم‌افزار لازم برای سامانه نوشته و طراحی شود؛ بنابراین این سامانه در حال انجام کارهای مقدماتی است.
ـ مشورت‌ها با چه کسانی انجام می‌شود؟
در این راستا یکسری جلسات و مشورت‌ها را انجام دادیم و این مشورت‌ها هنوز ادامه دارد تا راهکارهای دقیق‌تری و درست‌تری انتخاب شود و این گونه نباشد که زمانی که سامانه راه‌اندازی می‌شود، با اشکالات متعدد مواجه باشد.
در رابطه انتخاب، خرید و توزیع کتاب مشورت‌هایی با دفتر توسعه و ترویج کتاب و کتابخوانی، ادارات کل فرهنگ و ارشاد اسلامی استان‌ها به ویژه آنهایی که مجوز چاپ کتاب صادر می‌کنند، چون بخشی از اطلاعات سامانه و مشخصات کتاب هنگام اعلام وصول وارد سامانه می‌شود و افرادی که می‌خواهند کتاب را انتخاب کنند علاوه بر نظر هیئت خرید که هشت نفر هستند، می‌خواهیم از نظر کارشناسان کتاب نیز که صدور مجوز کتاب‌ها را مطالعه و بررسی می‌کنند، آنها نیز امتیازی را به کتاب می‌دهند که در انتخاب کتاب تأثیرگذار خواهد بود. علاوه بر این ادارات کل ارشاد استان‌ها نیز همواره یکی از درخواست‌هایشان این بوده که در انتخاب و خرید کتاب مشارکت داشته باشند.
از این رو زمانی که این سامانه راه‌اندازی شود، همکاران ما در ادارات کل ارشاد نیز امتیازی را به کتاب خواهند داد که انتخاب و خرید کتاب براساس مجموع این امتیازها انجام و یا از چرخه انتخاب و خرید خارج می‌شود.
تعداد خرید از یک کتاب نیز به امتیاز آن بستگی دارد، فرض کنید یک کتاب از 100 امتیاز 90 امتیاز را کسب کند و کتاب دیگر 60 امتیاز. این دو با یکدیگر متفاوت خواهند بود. البته عوامل دیگری نیز در این زمینه دخیل هستند، به عنوان مثال ممکن است کتابی دارای امتیاز بالا باشد، اما از نظر نیاز مخاطبان امتیازش کمتر باشد که در این زمینه مشورت‌هایی را انجام می‌دهیم تا به نتایج دقیق‌تری برسیم. در قسمت توزیع هم همینطور. در حال حاضر حواله کاغذی به ناشر داده می‌شود تا کتاب خود را به انبار کتاب تحویل دهد، اما زمانی که این سامانه راه‌اندازی شود، مصوبه جلسه بعد از تأیید نهایی برای بخش انبار قابل رؤیت است و ناشر می‌تواند به صورت مستقیم کتاب خود را به انبار تحویل دهد یا وقتی کتاب را تحویل می‌دهد، در اتوماسیون مشخص است و برای تسویه حساب با ناشر به حساب وی واریز می‌شود و یا اطلاع‌رسانی به ناشر هم در همین موضوع دیده شده است. زمانی که کتاب ناشر مصوب می‌شود، ایمیل یا پیامکی به ناشر ارسال می‌شود تا از روند کتاب خود در ارشاد باخبر شود؛ بنابراین کارها هم تسهیل و هم تسریع می‌شود.
ـ ممکن است کتابی در این میان باشد که حائز هیچ امتیازی نباشد و در سامانه قرار نگیرد؟
نه، مشخصات همه کتاب‌ها در سامانه قرار می‌گیرد و اعضای هیئت خرید نظر خود را نسبت به کتاب اعلام می‌کند و این نظر و امتیاز به امتیاز کارشناس و بررس کتاب و همچنین به امتیاز کارشناسان در اداره ارشاد استان‌ها اضافه می‌شود. از این رو اگر کتابی در هیچ یک از مراحل امتیازی به دست نیاورد، خریدی هم از آن انجام نخواهد شد و حد نصابی برای انتخاب و خرید کتاب تعیین می‌شود و در موارد خاص هیئت خرید تصمیم‌گیری خواهد کرد که از یک کتاب پرمخاطب یا کم‌مخاطب چه تعداد خرید کند. در بخش توزیع کتاب نیز در حال حاضر ادارات کل ارشاد افرادی را به انبار کتاب می‌فرستند تا کتاب‌های مورد نیازشان را انتخاب کنند که در صورت وجود سامانه جدید کتاب‌های مورد نیاز خود را از طریق این سامانه انتخاب کنند.
ـ آیا در واگذاری امور به استان‌ها، انتخاب و خرید کتاب‌ها نیز به آنها واگذار می‌شود؟
نه، واگذار نمی‌شود، بلکه استان‌ها در این کار مشارکت می‌کنند و الزامی هم نیست که همه استان‌ها امتیاز دهند. کتابی را که یک استان نیاز دارد به آن امتیاز می‌دهد تا امتیاز کتاب برای خریداری بالا رود. از سوی دیگر همزمان که کتاب را برای خرید انتخاب می‌کنند، یک انتخاب هم برای توزیع آن خواهند داشت تا توزیع مناسبی در میان استان‌ها انجام شود.
ـ آیا اطلاعات سامانه فعلی قابل انتقال به سامانه جدید است؟
بله، این اطلاعات از بین نمی‌رود بلکه تکمیل می‌شود و قابل انتقال است و در حال حاضر از سال‌های قبل سوابق مصوبات در دسترس است و برای عموم نیز از طریق سامانه قابل مشاهده است و اینکه در سال‌های گذشته چه تعداد کتاب مصوب و خریداری شده در سامانه موجود است.
ـ با آمدن این سامانه چه مشکلاتی از سر راه نشر کتاب برداشته می‌شود؟
با آمدن این سامانه بخشی از مشکلات حل و بخشی از کارها نیز آسانتر و سریعتر انجام می‌شوند. چرا که در حال حاضر کتابی که خریداری می‌شود، ممکن است چند ماه طول بکشد تا به استان برسد، اگر با این روش کار انجام شود، این فاصله زمانی کمتر می‌شود و یا برخی ناشران اعلام می‌کنند که کتاب ما مصوب شده، اما اطلاعی از آن نداشتیم و زمانی که با آمدن این سامانه پیامک یا ایمیلی به ناشر ارسال شود، ناشر کتابش را برای خرید ارشاد تحویل می‌دهد. این کارها، چندان سخت و دشوار نیست، بلکه نیازمند هماهنگی‌هایی است که باید انجام شود.
ـ فکر می‌کنید این سامانه کی به نتیجه برسد؟
امیدواریم که تا آخر سالاین اتفاق رخ دهد.
ـ راه‌اندازی این سامانه چه اندازه جنبه حمایتی دارد، به این دلیل که برخی ناشران معتقدند که تعداد کم خرید از آنها را نمی‌توان حمایت از ناشر تلقی کرد بلکه ارشاد نیازهای خود را تأمین می‌کند؟
سامانه نمی‌تواند جنبه حمایت از ناشر را داشته باشد، چرا که یک نرم‌افزاری است که برای افرادی که در انتخاب، خرید و توزیع آن دخیل هستند، قابل استفاده است و یک دسترسی هم برای ناشران است تا اطلاعات و مشخصات کتاب خود را به سامانه وارد کنند.
تعداد خرید کتاب نیز بستگی به میزان اعتبار مالی و بودجه‌ای دارد که برای بخش خرید کتاب اختصاص داده می‌شود. این بحث‌ها با ما نیز منتقل می‌شود و یکی از موضوعات این بود که آیا از تعداد عناوین کتاب و یا تعداد نسخه‌های آن کم کنیم یعنی به جای 100 عنوان کتاب و هر یک 300 نسخه، 10 عنوان با 3 هزار نسخه از هر کدام را خریداری کنیم که گزینه ترجیحی در این زمینه تعداد عناوین بیشتر است.
اگر ناشران معتقدند که کتاب‌هایی که انتخاب می‌شود نامناسب هستند، این موضوع دیگری است و می‌توانند دلیل را به ما منعکس کنند که در صورت درست بودن این ادعا، در انتخاب و خرید کتاب‌ها دقت بیشتری لحاظ می‌شود که در این زمینه تاکنون بحثی مطرح نشده است، اما برعکس آن گفته شده یعنی ناشران می‌گویند که چرا عناوین کتاب‌ها کم بوده است.
ـ پس با این اوصاف می‌توان گفت که خرید کتاب چندان جنبه حمایتی برای ناشران ندارد؟
نه، هر تعدادی از ناشر کتاب خریداری شود، بالاخره سودی برای ناشر دارد و در چرخه اقتصادی وی کمک می‌کند از سوی دیگر بخشی از حمایت مادی است و بخشی دیگر نیز جنبه معنوی است، یعنی اینکه کتابی برای خرید مصوب می‌شود و در لیست خرید قرار می‌گیرد و امتیازهایی را برای کتاب در نظر می‌گیرند، طبیعی است که بار مثبت معنوی هم دارد و جزء کتاب‌های مناسب قرار می‌گیرد.
ـ تعداد خرید برخی کتب آن قدر کم است که می‌توان گفت این اقدام نمی‌تواند حیات یک ناشر را تضمین کند، این را می‌پذیرید؟
قرار نیست هر کتابی که در بازار نشر کشور منتشر می‌شود و هر ناشر تولید می‌کند، همه نسخه‌هایش را ارشاد یا نهاد کتابخانه‌های عمومی خریداری کند، کتاب یک کالای فرهنگی است و با توجه به نیازهای فرهنگی جامعه تولید می‌شود. این خریدی که انجام می‌شود بخشی مربوط به اطلاع‌رسانی برای کتاب است و هر چند این خرید چشمگیر نباشد، اما سود مادی برای ناشر دارد.
همچنین در برگزاری نمایشگاه‌ها نیز، کتابی که در لیست هیئت انتخاب و خرید کتاب قرار می‌گیرد، احتمال اینکه به نمایشگاه خاصی ورود پیدا کند زیاد است.
ـ برخی کتاب‌ها تخصصی هستند و مخاطبان خاص دارند، به ویژه کتاب‌هایی که در حوزه دین یا علوم قرآنی است، آیا ارشاد برای خرید این کتاب‌ها برنامه‌ای دارد؟
بله، برخی کتاب‌ها مورد نیاز پژوهشگران هستند و این افراد جزء اساتید دانشگاه، حوزه و یا مراکز علمی هستند که در پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها فعالیت می‌کنند و به این کتاب‌ها نیاز دارند و تولید این کتاب‌ها ضروری است؛ از این رو این کتاب‌ها برای عموم کاربرد چندانی ندارد، به همین دلیل این موارد در خرید کتاب در نظر گرفته می‌شود.
به عنوان مثال یک کتاب در حوزه علوم قرآنی که مخاطب خاصی دارد، ناشران و نویسندگان در این زمینه مطمئن باشند که این موارد ملحوظ می‌شود و تلاش ما این است که این موارد رعایت شود.
