بیش از۹۰درصد فعالان قرآنی از منشور و شورای توسعه بی‌اطلاع هستند/ حمایت همه‌جانبه از مصوبات
گروه فعالیت‌های قرآنی: یکی از اعضای گردآورنده سند منشور توسعه فرهنگ قرآنی با بیان اینکه اطلاع جامعه قرآنی از منشور و شورای توسعه فرهنگ قرآنی بسیار محدود است، گفت: در حال حاضر همه باید پرچم حمایت از منشور را در دست گیرند.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، محمدعلی خواجه‌پیری بیش از 40 سال است که افتخار خادمی قرآن کریم را دارد و از سال 84 تا نیمه‌های آبان‌ماه سال 1388 مسئولیت مرکز هماهنگی، توسعه و ترویج فعالیت‌های قرآنی کشور را برعهده داشته که برگزاری چند دوره نمایشگاه بین‌المللی قرآن کریم، حمایت از تأسیس صدها مؤسسه قرآنی، سامان‌بخشی آموزش مؤسسات قرآنی و ... تنها بخشی از فعالیت‌های وی در سال‌های خدمت خود در این عرصه بوده است. وی همچنین از اعضای گردآورنده سند منشور توسعه فرهنگ قرآنی بوده است و در حال حاضر نیز عضو کمیسیون‌های آموزش عمومی و پژوهش شورای توسعه فرهنگ قرآنی است. وی در سال 80 به عنوان خادم القرآن برگزیده شده است.
در صحبت‌هایش از ناشناخته بودن شورا و منشور حتی برای فعالان قرآنی کشور سخن می‌گوید و علاوه بر آن تأکید بسیار زیادی بر حمایت همه جانبه از منشور توسعه فرهنگ قرآنی دارد. وی بر این باور است که تحقق اهداف منشور، نیاز به مدت زمان طولانی دارد. در ادامه گفت‌وگوی ایکنا با وی را می‌خوانیم؛
به نظر شما با گذشت پنج سال از ابلاغ منشور توسعه فرهنگ قرآنی، چند درصد از منشور در جامعه پیاده شده است؟
اگر منشور را مطالعه کرده باشید، تحقق بخش عمده‌ای از اهداف منشور و اجرای آن جزء برنامه‌های بلندمدت است. در مواردی همچون نظام‌سازی‌ها، کاری بسیار سنگین و زمان‌بر است، برخی از حوزه‌ها همچون ساماندهی حوزه‌های قرآنی و یا هماهنگ کردن مؤسسات، سازمان‌ها ونهادهای دولتی و غیر دولتی و ارتقاء فرهنگ عمومی نیز از جمله مواردی است که در کوتاه مدت و میان مدت می‌توان به موفقیت‌هایی دست یافت.
عملکرد در این دو بخش چگونه بوده است؟
در حوزه نظامسازی، انتظار و توقع این بوده که شورا زودتر اقدامات خود را آغاز کند چون بخش عمده‌ای از مسائل نظام با نظام‌سازی‌های مختلف برطرف می‌شود. نظام‌های تربیتی، سیاسی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و ... همه باید بر مبنای قرآن و عترت طراحی شوند و این امر از وظایف شورا است که باید توسط کمیسیون‌های آموزش، پژوهش، تبلیغ و ترویج مورد توجه قرار گیرد. البته وظیفه کمیسیون پژوهش در این زمینه به مراتب بیشتر است.
جای خوشبختی است که در کمیسیون پژوهش بودجه امسال بیشتر برای این حوزه در نظر گرفته شده است و مقاومت شده تا پروژه‌هایی از این بودجه برخوردار شوند که در حوزه نظامسازی قرار دارد. امید است از سال آینده ان شاءالله شاهد تحرکات خوبی در این حوزه باشیم.
در بقیه حوزه‌ها با توجه به نوبودن شورا و جدید بودن کار و نیز ناآشنا بودن نهادها و سازمان‌ها با این شورا، شاهد موفقیت‌های خوبی بوده‌ایم، به عنوان مثال در حوزه آموزش، تدوین اهداف آموزش عمومی قرآن کریم کار بزرگی بود که صورت گرفت اگرچه به دلیل اینکه کار تبلیغی چندانی بر روی آن صورت نگرفته مردم و بسیاری از مسئولان از آن آگاه نیستند.
با توجه به اینکه گفتید در مورد این موضوع خاص تبلیغی صورت نگرفته است، اگر در این فرصت توضیحاتی در مورد آن بگوئید ممنون خواهیم شد؟
براساس این مصوبه دانش‌آموزان از ابتدا تا پایان دبیرستان سیری کاملاً منطقی را طی خواهند کرد و نهایتا توان‌مندی تلاوت صحیح، فهم معانی آیات قرآن، امکان تدبر مقدماتی، آشنایی با منابع مانند معاجم، تفاسیر مشهور، کتب علوم قرآنی، انس با قرآن را پیدا کرده و معارف قرآن کریم در زندگی آنها شکل عملی پیدا می‌کند. اگرچه هنوز این امر به نتیجه نهایی خود نرسیده است و نتیجه کار در کارگروهی که توسط کمیسیون آموزش تشکیل شده است در حال پیگیری است، فعلا تا کلاس سوم دبستان، بارگذاری شده است و امیدواریم با راه‌اندازی مجدد کارگروه، بارگذاری‌ها راه افتد و در آینده‌ای نزدیک در تمام مقاطع تحصیلی به انتها برسد، تا بعد از آن نگارش کتاب‌ها بر مبنای آن آغاز و معلم‌ها آموزش‌های لازم براساس آن ببینند. اینکار بسیار بزرگی بوده است که شورای توسعه فرهنگ قرآنی توانسته است انجام دهد و قانون است و همه نهادها و مؤسسات باید آن را محور برنامه‌های خود قرار دهند. بقیه کمیسیون‌ها هم در حال دستیابی به نظام‌هایی هستند البته به این وضوحی که در کمیسیون آموزش عمومی گفته شد، نیست.
در حال حاضر در سفرهایی که به استان‌ها دارم از افراد مختلف آماری در مورد منشور می‌گیرم که متأسفانه بخش عظیمی از افرادی که فعال قرآنی هم هستند می‌گویند از وجود منشور و شورا هیچ اطلاعی ندارند.
شاید باور این مطلب کمی دشوار باشد، شماچگونه به این آمار رسیده‌اید و اصلاً دلیل اینکه از منشور اطلاعی ندارند چه چیزی می‌تواند باشد؟
تنها دلیل این امر این است که اطلاع‌رسانی خوبی در این زمینه صورت نگرفته است، اطلاع‌رسانی به حدی بوده است که حتی برخی فعالان قرآنی از عنوان این منشور نیز بی‌اطلاع هستند. اگر مردم و فعالان قرآنی از منشور اطلاع داشته باشند و آن را بشناسند هم اطلاعات‌شان بالا می‌رود و هم مطالباتی را براساس آن مطرح می‌کنند و هم اینکه ارتباط خوبی با شورا برقرار خواهند کرد.
اینکه می‌گویم 90 درصد از آن اطلاعی ندارند اغراق نیست، برای یک دوره آموزشی اساتید قرآن سراسر کشور برای توجیه طرح تربیت معلم قرآن که با حضور 200 نفر برگزار می‌شد به مشهد رفتم از آن 200 نفر در مورد منشور وشورای توسعه فرهنگ قرآنی سوال پرسیده شد که کمتر از 10 نفر اعلام کردند که از منشور خبر و اطلاع دارند. اگر این افراد از منشور و شورا مطلع نباشند عموم مردم دیگر جای خود دارد.
صداوسیما و خبرگزاری ایکنا سال‌های ابتدایی ابلاغ منشور نشست‌هایی را برگزار کردند اما ادامه نداشت، این کار باید حتماً از سرگرفته شود تاهم مسئولان مطلع شوند و هم عموم مردم با این شورا و منشور آشنا شوند. شورا هم وقتی همکاری مردم و مطالبات آنها را پشت سر خود ببیند کارها را با قوت بیشتری پیگیری خواهد کرد.
سؤال ابتدائی ما این بود که با گذشت پنج سال از ابلاغ منشور در نهایت چه مقداری از اهداف آن در جامعه محقق شده است؟ به نظرم پاسخی به این سؤال داده نشد؟
با توجه به برخی شرایط همچون نو بودن کار نمی‌توان گفت که اجرای منشور ناموفق بوده است. با در نظر گرفتن جمیع جهات بلکه اجرای کار خوب بوده است. ما اگر واقعیت را نگاه کنیم می‌بینیم به نوعی این کار به شورای عالی انقلاب فرهنگی و دبیر محترم آن تحمیل شده است، تنها به خاطر قرآن کریم است که در نهایت اینکار را پذیرفته‌اند البته هنوزجای اینکه بهترباشد وجود دارد.
شما در صحبت‌های خود به بی‌خبربودن فعالان قرآنی از منشور و شورا سخن گفتید و برخی از دلایل آن را مربوط به بحث اطلاع‌رسانی ضعیف نسبت دادید، شما رسانه‌ها را مقصر می‌دانید که کم پرداخته‌اند به این موضوع یا از طرف شورا اطلاع‌رسانی نشده است و به نظر شما بخشی از این بی‌اطلاعی به عدم مطالبه‌گری فعالان قرآنی که از منشور مطلع هستند، برنمی‌گردد؟
قطعا این موضوع هم هست، ما آن انگیزه لازم را در بین عده‌ای از قرآنیانی که صاحب نفوذ و صاحب‌نظر هم هستند، نمی‌بینم. نباید تنها بر روی مطالبه تمرکز کرد، همکاری فعالان قرآنی صاحب نفوذ هم بسیار مهم است، منشور، متعلق به تمام فعالان قرآنی و تمام مردم است و همه اگر کمکی از دستشان برمی‌آید باید انجام دهند. تنها نباید به تلاش‌های اعضای شورا اکتفا کرد، نیروها در این عرصه بسیار کم است و همه باید آمادگی حضور خود را اعلام کنند و در کارگروه‌ها و کمیسیون‌ها نظرات خود را بیان کنند.
نیرو به اندازه‌ای کم است که اکثر جلسات مربوط به قرآن کریم با حضور تعدادی افراد ثابت برگزار می‌شود، در یکی از جلسات یکی از اساتید خطاب به برگزارکننده جلسه گفت «با توجه به مشترک بودن اعضای اکثر جلسات بهتر نیست همه جلسات را یکی کنیم!!!»، کمبود نیروها تا به این حد است که چنین مطلبی بیان می‌شود، مشخص است که کارها پیش نخواهد رفت. البته این را هم بگویم که ما کمبود نیرو نداریم بلکه نیروهایی که فعال باشند، کم هستند. من یقین دارم شورای توسعه، کمیسیون‌ها و دبیرخانه شورا همه پذیرای فعالان قرآنی هستند. اگر همه فعالان قرآنی در صحنه حضور داشته باشند و در کارگروه‌ها همکاری کنند، سندی که تنظیم آن شش ماه طول می‌کشد در دو ماه تنظیم خواهد شد.
در این بین رسانه‌ها دارای نقش اثرگذاری هستند، آنها باید در فعالان قرآنی این انگیزه را ایجاد کنند که نسبت به فعالیت‌های قرآنی مطالبه داشته باشند، مطالبه به این معنا که حالت طلبکارانه داشته باشد، نه، بلکه به این معنا که حالت همکاری داشته باشد.
در صحبت‌هایتان اشاره‌ای گذرا به این موضوع داشتید، دلیل این امر به نظر شما چه چیزی بوده است، تحلیل شما از اینکه شورا کمتر وارد این مقوله شده است چیست؟
شورا تقریبا وارد بحث نظامسازی نشده است و این بحث کاملاً نو است، افرادی وجود دارند که بعد از 30 سال خدمت می‌گویند به کلیات نظام تربیتی قرآن و دین اسلام پی برده‌ایم، این یک کار بسیار نو است که باید بین علمای حوزه و دانشگاه اتفاق بیفتد. همانطور که گفتم در کمیسیون پژوهش، بودجه 93 به این مهم نگاه داشته شده است تا در حوزه نظامسازی کلان، برنامه‌ها احصا شود و بودجه‌ها به آن امر داده شود. امسال در این زمینه حرکت خواهد شد، اما نمی‌توان انتظار زیادی داشت، برخی نظام‌سازی‌ها ممکن است حتی 20 سال طول بکشد.
ارزیابی شما از کمیسیون‌های شورا و کارکرد آنها چگونه است، آیا کمیسیون‌ها توانسته‌اند باری را که بر دوش دارند به خوبی به منزل برسانند؟
مشکل کمیسیون‌ها بیشتر به اعضا برمی‌گردد نه به وظایفی که برعهده آن گذاشته شده است، من خودم در جلسات دو کمیسیون آموزش عمومی و پژوهش حضوردارم، متوجه شده‌ام که مشکلات به اعضا مرتبط است، شاید تا حدودی اشکالات متوجه اداره‌کننده جلسات نیز باشد. آموزش و پرورش که مسئولیت کمیسیون آموزش عمومی را برعهده دارد تاکنون تقریباً به طور مرتب جلسات خود را برگزار کرده است.
اشکالی که وجود دارد این است که تعدادی دستگاه‌ها در جلسات به اعزام عضو ثابت که در همه جلسات حضور داشته باشد پایبند نیستند، یعنی در هر جلسه فردی حضور می‌یابد و چون در این جلسات بحث‌های کارشناسی علمی و دقیقی صورت می‌گیرد، که از دل آن قانون و سند خارج می‌شود این افرادی که به طور ثابت حضور ندارند نمی‌توانند رأی نهایی خود را اعلام کنند و همین امر هم باعث کُند شدن روند می‌شود. زمانی که برخوردها با منشور و شورا در کمیسیون‌ها به این صورت است، مسئولان باید چه کنند؟!
در گذشته در مورد تشکیل کمیسیون پژوهش تعلل زیادی داشتیم اما مدتی است این کمیسیون کارکرد خوبی داشته و در حال جبران کردن کم‌کاری‌های گذشته است. کمیسیون تبلیغ و ترویج نیز هنوز نتوانسته است آن طور که باید عمل کند. اما جلسات این کمیسیون نیز به صورت منظم تشکیل می‌شود. شما به کمیسیون‌ها و کارگروه‌ها نگاه کنید هر کدام منظم‌تر برگزار می‌شوند و کارگروه‌های فعال‌تر دارند خروجی بهتری دارند.
ایراد را باید در اعضا پیدا کرد، وقتی که کارگروه‌ها با قدرت تمام کار نمی‌کنند و اعضا ثابت نیستن دو شرکت فعال ندارند، کار آن کمیسیون پیش نخواهد رفت، عیب و ایراد کار را باید اینجا پیدا کرد. باید با عضو ثابت باشد یا اصلاً شرکت نکند.
یعنی در آیین‌نامه و اساس‌نامه کمیسیون‌ها و کارگروه‌ها بر ثابت بودن اعضا تأکید نشده است؟
همه این موارد آمده است، به جزء ذکر این مورد در اساس‌نامه، این بحث یک امر عقلی و منطقی است. در بحث اهداف آموزش عمومی قرآن، شاهد هستیم که بیش از 1000 ساعت بر روی آن کار شده است. اگر افراد در این حین تغییر می‌کردند که خوشبختانه این کار انجام نشد، چنین سندی تهیه نمی‌شد. اهداف آموزش عمومی قرآن با کمترین تغییر اعضا به پیشرفت که این امر نشان می‌دهد کار محکمی بوده است. اگر می‌خواهیم به موفقیت برسیم باید اعضا در کمیسیون‌ها و کارگروه‌ها حضور ثابت داشته باشند.
بحث مقید بودن دستگاه‌ها به مصوبات شورا بحث دیگری است که مطرح است، با اینکه مصوبات شورا الزام‌آور هستند و بر آن تأکید شده است، اما در ظاهر کمتر چنین چیزی دیده می‌شود، نظر شما در این زمینه چیست؟
واقعیت این است که شورا، تاکنون مصوبات زیادی نداشته است بلکه بیشتر فعالیت شورا در بررسی اسناد و طرح‌های توجیهی، آیین‌نامه‌ها و ایجاد ساختار مناسب، بودجه و توزیع آن و نظارت بر هزینه‌ها و .... بوده است، اهداف آموزش عمومی قرآن کریم که ابلاغ شد آموزش و پرورش کاملاً آن را پذیرفت و بارگذاری آن را در سال‌های مختلف انجام می‌دهد. همه اینها نشان از تقید می‌دهد. بعید می‌دانم نهاد یا دستگاهی نخواهد از مصوبات شورا تبعیت کند. اسنادی که مصوب می‌شود چیزی است که خواسته خود دستگاه‌ها است. غیر از دو اتحادیه و ادغام آنها که زمان‌بر است من تاکنون موردی از اینکه تقید به مصوبات شورا وجود نداشته باشد، ندیده‌ام.
اگر بخواهم بگویم کارها نسبت به نظام اداری موجود خوب پیش می‌رود اما براساس انتظاری که وجود دارد کارها خوب پیش نمی‌رود.
شما عملکرد شورا در بحث انسجام‌بخشی را مثبت ارزیابی کردید، اگر در این زمینه نمره‌ای به این عملکرد بدهید، چه نمره‌ای خواهد بود؟
روزی که این سند تهیه شده است انتظار بسیار بیشتر از وضع موجود بوده است اما باید مسئله اعتبارات، نو بودن کار، نا آشنا بودن دستگاه‌ها، مقاومت برخی افراد مخالف با سند و ... را نیز حساب کرد تا ببینیم این سند موفق بوده است یا نه؛ ما می‌گوئیم به هر صورت سندی بسیار فاخر در حوزه قرآن است و اگر اهداف آن محقق شود همه مواردی که در ذهن ما بوده است محقق خواهد شد. در حال حاضر هیچ نیازی از لحاظ ساختاری به تغییر وجود ندارد.
در حال حاضر بحثی که می‌تواند وجود داشته باشد مربوط به بازنگری در سند منشور پس از گذشت پنج سال از ابلاغ آن است، با توجه به اینکه در هیئت گردآورنده سند عضویت داشته‌اید، این نیاز تا چه میزان احساس می‌شود؟
باید در مورد سند و عملکرد شورای توسعه، مثبت‌‌نگر باشیم تا این سند خدشه‌دار نشود و دلیل آن هم این است که برخی هنوز که اول راه هستیم در مورد بازنگری و تجدیدنظر صحبت می‌کنند، بازنگری سند بسیار خطرناک است چون فکر خوبی در عقبه آن قرار ندارد و اگر این سند بازنگری شود ممکن است اساس سند آسیب ببیند، هیچ جایی یک سند پنج ساله را بازنگری نمی‌کنند؛ چرا که هنوز پانگرفته است، برهمین اساس من بر این باورم که ما باید زیاد به دنبال عیب‌ها نباشیم و تنها در راستای تقویت این سند و شورای توسعه گام برداریم. اگر این اتفاق بیفتد منشور جای خود را باز می‌کند، اما اگر به این سند نوپا حمله شود رغبتی که ممکن است در کارها وجود داشته باشد از بین می‌رود.
خواهش ما از رسانه‌ها نیز این است که اگر به منشور و شورا ایرادی هم دارند در داخل خود شورا مطرح و برطرف شود تا جامعه قرآنی احساس کند در سایه آن می‌تواند به جامعه قرآنی دست یابد. من به یقین می‌گویم هیچ خواسته‌ای در نظام و جامعه قرآنی وجود ندارد که منشور نتواند پاسخگوی آن باشد و اگر شخص موردی بیاورد که در منشور به آن توجه نشده است بیاید از من جایزه بگیرد.
این را به یقین می‌گویم که بر روی کلمه به کلمه منشور بحث و تبادل نظر شده است به صورتی که گاهی اوقات بر روی یک کلمه منشور دو جلسه تمام بحث شده است. بنابر این سند فاخر و کاری نو است و تغییرات خوبی به واسطه آن ایجاد شده است. باید مقداری اطلاع‌رسانی را بیشتر کرد تا جامعه قرآنی و مردم بیشتر با آن آشنا شوند و فعالان قرآنی نیز رسماً در تنظیم سندها اعلام همکاری کنند.
در حال حاضر مشکلات و چالش‌هایی که منشور و شورا با آن روبرو است چه چیزهایی است؟
در بحث نظامسازی با کمبود نیروی انسانی روبرو هستیم و یکی از مباحث مطرح شده در یکی از جلسات این بود که برای استخراج ریز برنامه‌های حوزه نظامسازی نیاز به محققان دانشگاهی و حوزوی داریم که این امر باید اطلاع‌رسانی شود تا محققان این عرصه مراجعه و اعلام همکاری کنند. این اتفاقات اگر روی دهد و کار وسیعی در اطلاع‌رسانی صورت بگیرد شاهد آشنایی بیشتر مردم با این منشور و شورا خواهیم بود. من امید بسیار زیادی به این منشور دارم و مطمئنم چراغ روشنی برای جامعه قرآنی خواهد بود.
در حال حاضر بنیاد بین‌المللی حفظ قرآن کریم که با حمایت بنیاد خاتم‌الاوصیاء(عج) تأسیس شده است دو سند در دست تهیه دارد که مربوط به حفظ قرآن کریم است. اگر می‌خواهیم به 10 میلیون حافظ قرآن کریم دستیابیم اولاً باید سند آموزشی روشنی داشته باشیم و دوماً سند رسانه و خدماتی که باید در این حوزه ارائه دهند، داشته باشیم. این دو سند اگر آماده شود و به شورای توسعه تقدیم و با اصلاحاتی به تصویب برسد سهم تمام دستگاه‌ها در فضاسازی و آموزش مشخص و 10 میلیون حافظ قرآن کریم محقق خواهد شد.
اگر همه اینگونه در پای کار حاضر شوند و بدون توقع وقت بگذارند، قطعاً شورای توسعه فرهنگ قرآنی رونق خواهد یافت و اگر اینگونه نباشد روال معمولی خود را طی خواهد کرد. من پیشنهاد می‌کنم فعالان قرآنی حمایت خود را عملاً از منشور اعلام کنند و این کار قطعاً مورد استقبال و حمایت مسئولان شورا قرار خواهد گرفت.
اولین خروجی‌های ملموس منشور و شورای توسعه فرهنگ قرآنی آیا تاکنون دیده شده است و اگر نه چه زمانی این خروجی ملموس می‌شود که بتواند جهشی در فعالیت‌های قرآنی کشور ایجاد کند؟
اولا نفس عنوان منشور باعث یک ساماندهی در حوزه قرآن کریم شده است و وزارتخانه‌هایی که کار قرآنی انجام می‌دادند سازگاری خوبی با این اهداف داشته‌اند، به خصوص وزارت ارشاد خود را به این اهداف تطبیق داده است و آموزش و پرورش هم همینطور. فکر می‌کنم آن چیزی که خیلی زود می‌تواند اثرات خود را بگذارد و جهشی را به دنبال داشته باشد، طرح اهداف آموزش عمومی قرآن کریم است. اگر اینکار بارگذاری و ابلاغ شود عموم مردم متوجه خواهند شد که در آموزش و پرورش و در حوزه قرآن اتفاقاتی اساسی رخ داده است.
اگر به یک زمان مشخص اشاره کنید، آن زمان چه زمانی خواهد بود؟
من پیش‌بینی می‌کنم آموزش و پرورش مهرماه آینده به این شرط که کارها انجام شود به این امر دست می‌یابد و به یک خروجی مهم در این زمینه می‌رسد. در این طرح دیده شده است که هر دانش‌آموزی که از آموزش و پرورش خارج می‌شود باید قرآن را درست بخواند، معنای آنرا متوجه شود و علاوه بر تدبر مقدماتی، انس روزانه با قرآن کریم داشته باشد. با منابع قرآنی آشنا باشد و راه استخراج مطالب را آموخته باشد و قرآن در زندگی عملی‌اش ورود کرده باشد و... ، این اهداف تحقق یافتنی است اما نیاز به زمان دارد.
سخن پایانی من این است که در این مورد با مثبت‌اندیشی به این عرصه ورود پیدا کنیم و اگر انتقادی هم صورت می‌گیرد به حدی تلطیف شود که کمتر اثری از انتقاد در آن دیده شود، من نمی‌گویم اگر انحراف در منشور دیده شد چیزی نگوییم؛ اما الان روز حمایت است. همه باید پرچم حمایت از منشور را در دست بگیرند و اگر انتقادی هم وجود دارد زهر آن باید گرفته شود. مطمئناً تشویق و حمایت اثری بهتر از برخورد در بر خواهد داشت.
