به مناسبت ماه رجب‌المرجب
زيارت «رجبيه» بيان‌گر مفاهيم امام‌شناسی است
گروه انديشه: ماه مبارك رجب‌المرجب، ماه امام‌شناسی است و به تعبيری می‌توان گفت كه عبارت «لا فرق بينك و بينهم الا انهم عبادك و خلقك ...» برترين تعبير امام‌شناسی است كه در زيارت «رجبيه» آمده است.
حجت‌الاسلام و المسلمين «سيدمهدی تقوی»، كارشناس پژوهشی سازمان فعاليت‌های قرآنی دانشجويان كشور، در گفت‌وگو با سرويس انديشه و علم خبرگزاری قرآنی ايران (ايكنا)، درباره سير و ترتيب ايام و اوقات، گفت: در اين بحث می‌خواهيم بدانيم كه مقدمه بودن ماه رجب بر ماه شعبان و مقدمه بودن اين دو ماه بر ماه مبارك رمضان به چه معنايی است.
نويسنده مقاله «تمدن مهدوی» با بيان اين مطلب كه بايد ديد چه سيری در اين راه اتفاق می‌افتد، اظهار كرد: خيلی‌ها هستند كه ماه رجب و شعبان برايشان يكی است و همه كارهايشان را می‌خواهد در ماه مبارك رمضان انجام دهند. اين بسيار كار سخت و مشكلی است؛ زيرا زمان اين اعمال گذشته است و معمولا هم كسی به نتيجه نمی‌رسد.
كارشناس پژوهشی سازمان فعاليت‌های قرآنی دانشجويان كشور با بيان اين مطلب كه ما در ماه رجب به عنوان يك نقطه شروع بايد كمی تأمل كنيم كه اين ماه چه ويزگی‌های خاصی دارد كه آن‌را از ماه شعبان جدا می‌كند، تصريح كرد: نكته‌ای كه به نظر می‌رسد و می‌توان در فهم آن از ادعيه و روايات نيز كمك گرفت، آن است كه ماه رجب ماه شروع مجدد از دو ناحيه است؛ اول از ناحيه رحمت خداوند متعال و رحمت ابتدائيه او يا رحمت رحمانيه خدا كه خداوند به همه و بدون اين‌كه كسی به اصطلاح لياقتی كسب كرده باشد يا در عوض چيزی باشد، رحمتش را به همه سرازير می‌كند.
وی در توضيح بيشتر اين مطلب افزود: ماه رجب را به «اصب» تعبير كرده‌اند. «اصب» باران سيل‌آسايی است كه از آسمان جاری می‌شود. اين تشبيه بسيار زيبايی است؛ يعنی باران رحمت الهی بر شوره‌زا و سرزمين حاصل‌خيز، همه و همه می‌بارد و يك طرفه هم است؛ يعنی تنها از سوی خداوند متعال است و در قبال چيزی نيست و بی‌حساب است و هيچ محدوديتی در آن نيست.
حجت‌الاسلام تقوی با بيان اين مطلب كه خداوند متعال در ماه رجب دوباره خلقت جديدی شروع كرده است، اذعان كرد: ماه رجب، خلقتی دوباره برای خلق به خصوص بشر است. «يا من يعطی من سئله يا من يعطی من لم يسئله و من لم يعرفه تحننا منه و رحمه ...» اين تعبير در دعا‌های ديگر ماه رجب هم آمده است، با اين مضمون كه خدايا عادت تو اين است كه به گناهكاران احسان كنی و به انسان‌های متجاوز فرصت دهی.
نويسنده مقاله «رابطه عقل و علم در سيره نبوی» در ادامه سخنانش افزود: ماه رجب، ماهی است كه حتی رحمت خداوند متعال شامل كفار هم می‌شود؛ يعنی شما حق نداريد با كفار بجنگيد، بايد امنيت را برای آن‌ها هم فراهم كنيد، مگر اين‌كه در مقام دفاع باشيد. پس اين فضای رحمت ابتداييه خداوند متعال، فضايی بسيار جدی است. اين‌جاست كه رحمت به خوب و بد می‌رسد و از سو ی ديگر دايره آن بسيار وسيع است؛ يعنی هرچه می‌خواهی بردار؛ لذا می‌فرمايد: «اعطنی بمسئلتی اياك جميع خير الدنيا و جميع خير الاخرة» كه اين نشان‌دهنده آن است كه چقدر زمينه رحمت در اين ماه باز است.
تقوی گفت: برای اين‌كه دل‌ها متمايل به خداوند متعال شود، خداوند متعال اين رحمت را جاری می‌كند و انسان را از هر قيد و بندی رها كرده تا وارد اين عرصه شوند. اين مسئله كاملا حكمت دارد. البته از طرف ديگر، اگر كسی از اين رحمت سوء استفاده كند و در اين ماه گناهی انجام دهد، عذابش بيشتر است. نويسنده مقاله «جوان و بهداشت روانی» يادآور شد: همه اين‌ها برای آن است كه انسان حركت كند تا بزرگ شود و جهت ديگر آن است كه ما از ما مبارك رمضان سال گذشته تا به حال در مسير خود، زحمت‌ها، رنج‌ها و زخم‌های فراوان ديديم، حالا با اين حال به يك‌باره نمی‌توانيم وارد ميهمانی ماه مبارك رمضان شويم. از اين رو خداوند متعال دو مرحله برای پيرايش ما قرار می‌دهد تا ما را مهيای اين ميهمانی كند كه ماه رجب مقدمه آن است.
تقوی كسب معرفت را اولين قدم انسان در اين ماه دانست و عنوان كرد: اولين قدم بعد از نزول رحمت در اين ماه، بايد كسب معرفت باشد و آن هم كسب معرفت به همين رحمت واسعه است. معرفت به حضرت حق از اين زاويه و توجهش به انسان، موضوعی است كه زياد به آن تكيه می‌شود «يا من ارجوه لكل خير و آمن سخطه عند كل شر». شايد يكی از دلايلی كه عمره مفرده در اين ماه بسيار سفارش شده است همين بعد معرفتی آن باشد.
تقوی با متفاوت دانستن سنخ معرفت در ماه رجب نسبت به ماه شعبان اذعان كرد: شما زمانی كه مناجات‌های ماه شعبان را می‌بينيد، درمی‌يابيد كه سنخ معرفت به خدا در آن ماه با ماه رجب متفاوت است. معرفت در ماه رجب از اين سنخ است كه ما به عظمت، رحمت و بزرگی او پی ببريم تا ببينيم در مقابل چه كسی هستيم. اما در ماه شعبان بيشتر بحث از عجز بنده مطرح است. اين‌كه ما در مقابل عنايت خدا نتوانستيم كاری انجام دهيم. به تعبيری رجب ماه كسب معرفت و شعبان ماه عاشقی است. رجب ماه دعا و شعبان ماه مناجات است. رجب ماه استغفار از گناهان و شعبان ماه استغفار حتی از طاعات است.
كارشناس پژوهشی سازمان فعاليت‌های قرآنی دانشجويان كشور موضوع مهم ديگر در اين ماه را بحث امام‌شناسی عنوان كرد و گفت: اما ماه رجب ماه امام‌شناسی است؛ يعنی امام‌شناسی به اين معنا كه او بهترين معرِّف خداست؛ يعنی اگر كسی می‌خواهد خداوند متعال را بشناسد، بايد امام را بشناسد و در آئينه وجود او خدا را به زيباترين شكل ببيند؛ لذا ماه امام‌شناسی هم است و در زياراتی كه در اين ماه وارد شده، اين موضوع به شفافيت تمام قابل رؤيت است.
وی در ادامه سخنان خود تصريح كرد: برای نمونه از اعمال مخصوص ماه رجب زيارت امام رضا(ع) است. چند زيارت هم از ناحيه امام زمان(عج) در اين ماه وارد شده است. هم‌چنين در 27 رجب كه مبعث است، شايد بيشتر از آن‌كه زيارت نبی اكرم(ص) وارد شده باشد، زيارت اميرالمؤمنين(ع) وارد شده است كه اين خود اشاره‌ای به امر امام‌شناسی است.
تقوی در پايان سخنانش خاطرنشان كرد: شايد برترين تعبير امام‌شناسی، در زيارت «رجبيه» است كه «لا فرق بينك و بينهم الا انهم عبادك و خلقك...»؛ يعنی خدايا اوليای تو فرقی با تو ندارند، جز اين‌كه تو خدايی و آن‌ها بنده هستند و اين نشان‌دهنده اين است كه انسان تا كجا می‌تواند سير كند.
نويسنده مقاله «تمدن مهدوی» با بيان اين مطلب كه بايد ديد چه سيری در اين راه اتفاق می‌افتد، اظهار كرد: خيلی‌ها هستند كه ماه رجب و شعبان برايشان يكی است و همه كارهايشان را می‌خواهد در ماه مبارك رمضان انجام دهند. اين بسيار كار سخت و مشكلی است؛ زيرا زمان اين اعمال گذشته است و معمولا هم كسی به نتيجه نمی‌رسد.
كارشناس پژوهشی سازمان فعاليت‌های قرآنی دانشجويان كشور با بيان اين مطلب كه ما در ماه رجب به عنوان يك نقطه شروع بايد كمی تأمل كنيم كه اين ماه چه ويزگی‌های خاصی دارد كه آن‌را از ماه شعبان جدا می‌كند، تصريح كرد: نكته‌ای كه به نظر می‌رسد و می‌توان در فهم آن از ادعيه و روايات نيز كمك گرفت، آن است كه ماه رجب ماه شروع مجدد از دو ناحيه است؛ اول از ناحيه رحمت خداوند متعال و رحمت ابتدائيه او يا رحمت رحمانيه خدا كه خداوند به همه و بدون اين‌كه كسی به اصطلاح لياقتی كسب كرده باشد يا در عوض چيزی باشد، رحمتش را به همه سرازير می‌كند.
وی در توضيح بيشتر اين مطلب افزود: ماه رجب را به «اصب» تعبير كرده‌اند. «اصب» باران سيل‌آسايی است كه از آسمان جاری می‌شود. اين تشبيه بسيار زيبايی است؛ يعنی باران رحمت الهی بر شوره‌زا و سرزمين حاصل‌خيز، همه و همه می‌بارد و يك طرفه هم است؛ يعنی تنها از سوی خداوند متعال است و در قبال چيزی نيست و بی‌حساب است و هيچ محدوديتی در آن نيست.
حجت‌الاسلام تقوی با بيان اين مطلب كه خداوند متعال در ماه رجب دوباره خلقت جديدی شروع كرده است، اذعان كرد: ماه رجب، خلقتی دوباره برای خلق به خصوص بشر است. «يا من يعطی من سئله يا من يعطی من لم يسئله و من لم يعرفه تحننا منه و رحمه ...» اين تعبير در دعا‌های ديگر ماه رجب هم آمده است، با اين مضمون كه خدايا عادت تو اين است كه به گناهكاران احسان كنی و به انسان‌های متجاوز فرصت دهی.
نويسنده مقاله «رابطه عقل و علم در سيره نبوی» در ادامه سخنانش افزود: ماه رجب، ماهی است كه حتی رحمت خداوند متعال شامل كفار هم می‌شود؛ يعنی شما حق نداريد با كفار بجنگيد، بايد امنيت را برای آن‌ها هم فراهم كنيد، مگر اين‌كه در مقام دفاع باشيد. پس اين فضای رحمت ابتداييه خداوند متعال، فضايی بسيار جدی است. اين‌جاست كه رحمت به خوب و بد می‌رسد و از سو ی ديگر دايره آن بسيار وسيع است؛ يعنی هرچه می‌خواهی بردار؛ لذا می‌فرمايد: «اعطنی بمسئلتی اياك جميع خير الدنيا و جميع خير الاخرة» كه اين نشان‌دهنده آن است كه چقدر زمينه رحمت در اين ماه باز است.
تقوی گفت: برای اين‌كه دل‌ها متمايل به خداوند متعال شود، خداوند متعال اين رحمت را جاری می‌كند و انسان را از هر قيد و بندی رها كرده تا وارد اين عرصه شوند. اين مسئله كاملا حكمت دارد. البته از طرف ديگر، اگر كسی از اين رحمت سوء استفاده كند و در اين ماه گناهی انجام دهد، عذابش بيشتر است. نويسنده مقاله «جوان و بهداشت روانی» يادآور شد: همه اين‌ها برای آن است كه انسان حركت كند تا بزرگ شود و جهت ديگر آن است كه ما از ما مبارك رمضان سال گذشته تا به حال در مسير خود، زحمت‌ها، رنج‌ها و زخم‌های فراوان ديديم، حالا با اين حال به يك‌باره نمی‌توانيم وارد ميهمانی ماه مبارك رمضان شويم. از اين رو خداوند متعال دو مرحله برای پيرايش ما قرار می‌دهد تا ما را مهيای اين ميهمانی كند كه ماه رجب مقدمه آن است.
تقوی كسب معرفت را اولين قدم انسان در اين ماه دانست و عنوان كرد: اولين قدم بعد از نزول رحمت در اين ماه، بايد كسب معرفت باشد و آن هم كسب معرفت به همين رحمت واسعه است. معرفت به حضرت حق از اين زاويه و توجهش به انسان، موضوعی است كه زياد به آن تكيه می‌شود «يا من ارجوه لكل خير و آمن سخطه عند كل شر». شايد يكی از دلايلی كه عمره مفرده در اين ماه بسيار سفارش شده است همين بعد معرفتی آن باشد.
تقوی با متفاوت دانستن سنخ معرفت در ماه رجب نسبت به ماه شعبان اذعان كرد: شما زمانی كه مناجات‌های ماه شعبان را می‌بينيد، درمی‌يابيد كه سنخ معرفت به خدا در آن ماه با ماه رجب متفاوت است. معرفت در ماه رجب از اين سنخ است كه ما به عظمت، رحمت و بزرگی او پی ببريم تا ببينيم در مقابل چه كسی هستيم. اما در ماه شعبان بيشتر بحث از عجز بنده مطرح است. اين‌كه ما در مقابل عنايت خدا نتوانستيم كاری انجام دهيم. به تعبيری رجب ماه كسب معرفت و شعبان ماه عاشقی است. رجب ماه دعا و شعبان ماه مناجات است. رجب ماه استغفار از گناهان و شعبان ماه استغفار حتی از طاعات است.
كارشناس پژوهشی سازمان فعاليت‌های قرآنی دانشجويان كشور موضوع مهم ديگر در اين ماه را بحث امام‌شناسی عنوان كرد و گفت: اما ماه رجب ماه امام‌شناسی است؛ يعنی امام‌شناسی به اين معنا كه او بهترين معرِّف خداست؛ يعنی اگر كسی می‌خواهد خداوند متعال را بشناسد، بايد امام را بشناسد و در آئينه وجود او خدا را به زيباترين شكل ببيند؛ لذا ماه امام‌شناسی هم است و در زياراتی كه در اين ماه وارد شده، اين موضوع به شفافيت تمام قابل رؤيت است.
وی در ادامه سخنان خود تصريح كرد: برای نمونه از اعمال مخصوص ماه رجب زيارت امام رضا(ع) است. چند زيارت هم از ناحيه امام زمان(عج) در اين ماه وارد شده است. هم‌چنين در 27 رجب كه مبعث است، شايد بيشتر از آن‌كه زيارت نبی اكرم(ص) وارد شده باشد، زيارت اميرالمؤمنين(ع) وارد شده است كه اين خود اشاره‌ای به امر امام‌شناسی است.
تقوی در پايان سخنانش خاطرنشان كرد: شايد برترين تعبير امام‌شناسی، در زيارت «رجبيه» است كه «لا فرق بينك و بينهم الا انهم عبادك و خلقك...»؛ يعنی خدايا اوليای تو فرقی با تو ندارند، جز اين‌كه تو خدايی و آن‌ها بنده هستند و اين نشان‌دهنده اين است كه انسان تا كجا می‌تواند سير كند.
