عنصر «اقناع» رنگ غالب در تفسير «الكاشف» علامه مغنيه است

علامه شيخ «علی حسن خازم»، نويسنده و پژوهشگر شيعی لبنان و عضو مجمع جهانی تقريب مذاهب اسلامی، در بخش نخست گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا) درباره رنگ اقناعی تفسير الكاشف علامه مغنيه و همچنين توانايی ايشان در پاسخگويی به خواسته‌های نسل جوان ضمن بيان مطلب فوق افزود: علامه مغنيه روش تفسيری خود در الكاشف را روش اقناعی و پاسخ به خواسته‌ها و نيازهای نسل جوان قرار داد و ايشان محور دين را اهتمام به بشر و نيازها و احتياجات روحی، روانی و مادی انسان و نيز از بين بردن مشكلاتی كه بشر را از سعادت دور می‌كنند، دانسته است.
وی افزود: در هر تفسيری رنگ و شيوه خاصی غلبه دارد و عنصر «اقناع» در تفسير الكاشف غالب است؛ مرحوم مغنيه در اين تفسير تلاش دارد كه جوانان را به اين مسئله اقناع ‌كند كه هدف دين با تمامی اصول و فروع آن، سعادت و كرامت انسان است و منحرف شدن از اين هدف را به مثابه انحراف از حقايق دين و مسير محكم زندگی می‌داند و برای رسيدن به اين هدف، تمامی تلاش خود را برای نوشتن تفسيری به شيوه ساده و واضح انجام داد.
اين پژوهشگر لبنانی در ادامه خاطرنشان كرد: در حقيقت، تلاش شيخ مغنيه در تمامی نوشته‌ها و آثارش و در تمامی زمينه‌های علمی، رساندن و فهماندن مطلب به صورت دقيق به خواننده است و مرحوم مغنيه پيوسته در تلاش بود كه خوانندگان را به مباحث شيعی و حوزوی محدود نكند و آن‌ها را با جنبه‌های مختلف علمی و علوم و معارف ساير اديان آشنا كند.
شيخ علی حسن خازم تصريح كرد: علامه مغنيه علاوه بر دقت علمی و ذاتی كه داشت، به‌طور حتم از تجربه كوتاه خود در آموزش دانشگاهی نيز استفاده كرد و اصول فقه را در گروه فلسفه دانشگاه لبنان كه هم‌زمان با نگارش تفسير الكاشف بود، تدريس كرد، و همچنين گستردگی اطلاعات و دانش ايشان سبب شد كه مشكلات و موانعی را كه سبب دور شدن جوانان از دين بود، به خوبی درك كند و درصدد رفع اين موانع برآيد كه در نوشته‌ها و آثار انقلابی ايشان كه نماد روح حقيقی علامه مغنيه است، منعكس شده است.
عضو مجمع جهانی تقريب مذاهب اسلامی در ادامه گفت: علامه مغنيه از طريق گفتمان علمی و نوشته‌های خود، به مبارزه با ظلم و ستم فئوداليسم و استبداد سياسی پرداخت و همچنين، حمايت از انقلاب اسلامی ايران و قبول سخنرانی در مراسم چهلم شهادت سيدمصطفی خمينی(ره) از مسائلی است كه روح انقلابی ايشان را نشان می‌دهد، اين در حالی است كه بسياری از علما و شخصيت‌های دينی به علت محافظه‌كاری از سخنرانی كردن در مراسم چهلم شهادت سيدمصطفی خمينی(ره) خودداری كردند.
علامه علی حسن خازم در پاسخ به اين‌كه «آيا علامه مغنيه در تفسير الكاشف توانسته است به نيازها و خواسته‌های جوانان نسل جديد پاسخ دهد؟» گفت: در حقيقت، علامه مغنيه به خوبی توانست با وجود تمامی مشكلاتی كه در آن زمان وجود داشت، به خواسته‌های جوانان معاصر خود پاسخ دهد و اين به معنای اين نيست كه تفسير ايشان از نظر علمی تهی است، بلكه همان‌طور كه ايشان گفته است تفسير، فن و هنری است كه بايد در نگارش آن شرايط محيطی و مقتضيات زمان را در نظر گرفت.
عضو تجمع علمای مسلمان لبنان در ادامه گفت: علامه مغنيه، در تفسير و نوشته‌های خود بيشتر جوانان را مورد خطاب قرار داده است و علت انحراف برخی جوانان را نتيجه اوضاع فاسدی می‌داند كه اين جوانان در آن رشد كرده‌اند و ايشان با ارزيابی اوضاع و شرايط، درك صحيحی از جوانان پيدا كرد كه سبب نزديكی ايشان به قشر جوان جامعه شد و به همين خاطر، آثار و نوشته‌های ايشان با استقبال نسل جوان مواجه شده است.
اين استاد فقه و اصول حوزه علميه در بخش ديگری از اين گفت‌وگو افزود: مرحوم مغنيه، نگاه كردن به نسل جديد با بُعدی جدا از جامعه و محيط را كاملاً خطا می‌داند و بدين خاطر ملاحظه می‌كنيم كه ايشان هرگز به تنهايی به بررسی پديده انحراف از ارزش‌های دينی و چگونگی اصلاح آن نپرداخته است و آن را مسئوليتی مشترك كه بيش از يك فرد متخصص بايد به آن بپردازد، دانسته است.
علامه شيخ علی خازم در ادامه بر اين باور است كه مرحوم مغنيه محور دين را اهتمام به بشر و توجه به نيازها و احتياجات روحی، روانی و مادی او و نيز از بين بردن مشكلاتی كه بشر را از سعادت دور می‌كنند، دانسته و نيز معتقد است كه انسان‌ها با پيروی از آموزه‌های قرآنی و تدبر در معانی آيات، می‌توانند به زندگی سعادتمند كه عدالت، صلح و دوستی بر آن حاكم است، دست پيدا كنند؛ همان‌طور كه خداوند متعال در آيه 24 سوره انفال می‌فرمايد: «یَا أَیُّهَا الَّذِينَ آمَنُواْ اسْتَجِيبُواْ لِلّهِ وَلِلرَّسُولِ إِذَا دَعَاكُم لِمَا یُحْیِيكُمْ وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ یَحُولُ بَیْنَ الْمَرْءِ وَقَلْبِهِ وَأَنَّهُ إِلَیْهِ تُحْشَرُونَ»(اى كسانى كه ايمان آورده‏ايد چون خدا و پيامبر(ص) شما را به چيزى فراخواندند كه به شما حيات مى‏بخشد آنان را اجابت كنيد و بدانيد كه خدا ميان آدمى و دلش حايل مى‏گردد و هم در نزد او محشور خواهيد شد).
وی در پايان بخش نخست اين گفت‌وگو اظهار داشت: علامه مغنيه مسئوليت مفسر را در پيوند دين با زندگانی بشر و ايجاد راه‌حل برای مشكلات آن‌ها و اقناع خواننده به ارزش‌های دينی بسيار مهم می‌داند و بر اين باور است كه مفسران نبايد به مشكلات و پيچيدگی‌های زبانی و نحوی گرفتار شوند، به‌طوری كه فهم قرآن كريم را برای كسانی كه خواهان درك مفاهيم آيات قرآن هستند، مشكل گردانند.
گفتنی است، علامه شيخ علی حسن خازم در سال 1956 در لبنان متولد شد و هم‌اكنون مدرس، پژوهشگر و استاد دروس خارج فقه و اصول حوزه علميه در لبنان است و عضويت سابق در انجمن علمای جبل عامل لبنان، عضو مؤسس در تجمع علمای مسلمان لبنان، عضويت در مجلس اعلای اسلامی شيعی لبنان، عضويت در انجمن «علماء بلاد الشام»، عضويت در مجمع جهانی تقريب مذاهب اسلامی و عضويت در شورای بين‌المللی زبان عربی لبنان از جمله فعاليت‌های دينی و فرهنگی وی به شمار می‌آيد.
وی همچنين، نماينده بسياری از مراجع و بزرگان شيعی در لبنان و مدير و سرپرست سابق مجله «الوحدة الإسلامية» و «البلاد» لبنان است و دارای مقالات و پژوهش‌های زيادی است كه آنان را در همايش‌های بين‌المللی اسلامی در لبنان و خارج از اين كشور ارائه داده است.
از جمله آثار و تأليفات شيخ علی حسن خازم می‌توان به كتب «مؤتمر علماء الاسلام: إنقاذ القدس و نصرة الشعب الفلسطينی، تكليف شرعی و واجب جهادی»، «فتاوی علماء الإسلام فی مسائل جهادية وحكم العمليات الاستشهادية»، «مدخل الی علم الفقه عند المسلمين الشيعة»، «تجمع العلماء المسلمين فی لبنان؛ تجربه و نموذج»، «تحقيق رسالة فی قواعد العقائد، الخواجه نصير الدين الطوسی»، «الكلام و العرفان؛ الشهيد مرتضی مطهری»، «أربعون حديثاً فی الأخوة بين المؤمنين»، «السنه و الشيعه مسلمون» و «سبع رسائل فی الإرث بين السنة والشيعة» اشاره كرد.
ادامه دارد ...