لزوم نيازسنجی مخاطبان توسط پژوهشگران قرآنی
گروه انديشه: برگزيده نهمين همايش بين‌المللی بانوان قرآن‌پژوه گفت: با توجه به نياز مردم هر عصر به كشف حقايق، اين انتظار وجود دارد كه مفسران و پژوهشگران با نيازسنجی از جامعه و نيز مطالعه دقيق و عميق قرآن نياز عصر خود را پاسخ گويند.
سعيده غروی، عضو هيئت علمی دانشگاه قم، در گفت‌وگو با خبرگزاری قرآنی ايران(ايكنا)، ضمن بيان اين مطلب در پاسخ به اين سؤال كه ارزيابی شما از پژوهش‌ها و تحقيقات ميان رشته‌ای قرآن و علوم چگونه است، گفت: با توجه به اين‌كه ما مسلمان‌ها معتقد هستيم كه قرآن تمام حقيقت است و تمام حقايق در قرآن وجود دارد، اين سؤال مطرح می‌شود كه آيا قرآن كريم عهدهدار تعليم همه علوم به انسان‌هاست يا تنها اخلاقيات و هدايت انسان‌ها را بر عهده دارد.
وی با بيان اين‌كه در بحث نياز بشر به دين هم اين بحث مطرح می‌شود كه گستره دين تا كجای زندگی انسان و نياز وی را پوشش می‌دهد، افزود: بعضی انديشمندان معتقدند كه قرآن كريم تنها عهدهدار تربيت انسان‌هاست و مباحث اخلاقی را مطرح كرده و برای هدايت انسان‌ها نازل شده است و خداوند رسيدن به ديگر علوم را به عقل و انديشه انسان واگذارده تا با تلاش علمی، خود علوم روز را كشف كرده و به آن دسترسی پيدا كند.
غروی در ادامه سخنانش تأكيد كرد: اين گروه معتقدند كه قرآن كريم عهدهدار مباحث پزشكی، فيزيك، شيمی، ستاره‌شناسی و ... نيست. برخی ديگر نيز معتقدند كه تمام حقايق و همه چيز در قرآن هست، اما هدف خداوند از نزول قرآن هدايت انسان‌هاست و انتظار ما از قرآن بايد در اين حيطه باشد، اگرچه وقتی ما به علوم روز دسترسی پيدا می‌كنيم و با عقل بشر علوم روز كشف می‌شود با تأمل در آيات می‌بينيم قرآن كريم بدون اين‌كه بخواهد عهدهدار اين امر باشد كه به انسان اين علم را بياموزد يا انسان آن را از قرآن استخراج كند، به طور غير مستقيم به اين علم اشاره كرده است.
وی تصريح كرد: به‌عنوان مثال زمانی كه قرآن كريم نازل شد مردم نمی‌دانستند كه گياهان مانند حيوانات و انسان‌ها نر و ماده دارند، اين تفكر وجود نداشت كه گياهان هم جفت آفريده شده‌اند، در صورتی كه در قرآن كريم به اين امر اشاره شده است. زمانی كه قرآن نازل شد مردم نمی‌دانستند كه زمين هم حركت می‌كند، بر اساس ظاهر همه گمان می‌كردند كه تنها خورشيد متحرك است در صورتی كه بعد از اين‌كه اين اصل علمی كشف و اثبات شد، فهميدند كه در قرآن كريم به اين امر اشاره شده بود و خداوند می‌فرمايد كه ما زمين را به صورت «مهد» قرار داديم، كه اين آيه بر حركت زمين دلالت دارد.
اين محقق و پژوهشگر گفت: بنابراين برخی از قرآن‌پژوهان اين اعتقاد را دارند كه قرآن كريم عهدهدار رساندن انسان به علوم روز نيست، اگرچه كه بعد از اين‌كه بعضی نظريه‌ها و قوانين كشف و تثبيت می‌شود، می‌بينيم كه اشاراتی نسبت به آن‌ها در قرآن كريم وجود داشته است.
اين محقق و مدرس دانشگاه گفت: عقيده مفسران و انديشمندان بر اين است كه نبايد علوم روز را به قرآن استناد داد، چون ممكن است بعد از مدتی آن نظريه ابطال شود و قداست قرآن را دچار خدشه كند.
استاديار دانشگاه قم در ادامه سخنانش تصريح كرد: مسلم است كه ما می‌توانيم بر مبنای آموزه‌های قرآنی و روايات معصومين(ع) به مباحث بسياری از علوم انسانی دسترسی پيدا كنيم، گرچه شايد نتوان تمام آن علوم را مستقيماً از قرآن استخراج و استنباط كرد، يعنی نتوان تمام فروعات علومی مانند روانشناسی، جامعه‌شناسی، مديريت، اقتصاد و ... را از قرآن استخراج كرد اما با استناد به مباحثی كه در آموزه‌های دينی آمده و با تأسی به ضوابط و اصولی كه در آن‌ها مطرح شده می‌توان اين علوم انسانی را به حقيقت خودش نزديكتر كنيم.
وی تأكيد كرد: نمی‌توانيم بگوئيم كه تمام فروعات علوم انسانی را می‌توان از قرآن استخراج كرد اما با بهره‌گيری از شيوه پردازش قرآن نسبت به بعضی علوم و مبانی و طرحی كه ارائه می‌دهد و با آموختن شيوه‌های استنتاج از معصوم(ع) می‌توان نياز جامعه انسانی را در اين زمينه مرتفع كرد.
وی در پاسخ به اين سؤال كه نظر و ارزيابی شما از همايش بانوان قرآن‌پژوه چيست، گفت: هدف همايش بانوان قرآن‌پژوه خيلی مقدس است، اين همايش علاوه بر ايجاد تكاپوی علمی در جامعه دينی، زمينه تبادل اطلاعات بين انديشمندان را فراهم می‌كند.
وی در آسيب‌شناسی فعاليت‌ها و تحقيقات و پژوهش‌های قرآنی اذعان كرد: پژوهش‌های قرآنی اكثرا با همان سبك و سياق گذشته انجام می‌شود، فكر می‌كنم با توجه به نيازی كه در هر عصری مردم به كشف حقايق دارند و باعث می‌شود كه تفسير عصری از قرآن صورت گيرد، اين انتظار وجود دارد كه مفسران و پژوهشگرانی كه در اين عرصه فعاليت می‌كنند بيشتر نياز مخاطبان را بشناسند و با شناسايی نيازها با مطالعه دقيق و عميق آن مباحث و با آن پرسش‌هايی كه ايجاد می‌شود به سراغ قرآن بروند تا بتوانند نياز عصر خود را پاسخ دهند، چون قرآن معجزه جاويدانی است كه نياز همه عصرها و نسل ها را پاسخ می‌گويد.
اين پژوهشگر قرآنی در ادامه سخنانش گفت: اين‌كه چگونه می‌توان از قرآن در توليد علوم بهره برد و استنتاج كرد، تلاش مضاعفی را می‌طلبد و اين انتظار از مفسران و پژوهشگرانی كه در اين عرصه فعاليت می‌كنند وجود دارد كه نيازشناسی كنند و مخاطبان خود را بشناسند و بر مبنای آن سعی كنند كه از قرآن و روايت بهره بگيرند تا نياز جامعه انسانی بنا بر حقايق پاسخ گفته شود و از سر منشأ حقايق حل شود؛ يعنی با توجه و تكيه بر قرآن و روايات بتوانيم نيازها را پاسخ دهيم؛ همان كاری كه برخی از معاصران چون علامه طباطبايی، شهيد بهشتی و شهيد مطهری و شهيد صدر و ... در اين رابطه انجام دادند و مباحث علوم انسانی را با تكيه بر قرآن و روايت طرح و بحث كردند.
وی تأكيد كرد: فكر می‌كنم كه اين ظرفيت وجود دارد كه به اين مباحث پرداخته شود و فعاليت‌هايی كه آن‌ها آغاز كردند ادامه پيدا كند و انديشمندان ما می‌توانند بر اساس انتظارات جامعه و با تكيه بر منابع دينی به نياز روز در زمينه اقتصاد اسلامی، روانشناسی اسلامی، مديريت اسلامی، حقوق اسلامی، بانكداری اسلامی و .... پاسخ گويند.
بنابر اين گزارش، سعيده غروی متولد تهران و دارای مدرك سطح 2 با رتبه برتر و كارشناسی ارشد و دكترای علوم قرآن و حديث با رتبه عالی بوده و در ده سال اخير مسئوليت‌های اجرايی چون مديريت گروه‌های علمی و پژوهشی، مديريت نشست‌های علمی تخصصی و مديريت تدوين متون پژوهش جامعة الزهرا(س) را بر عهده داشته است.
وی در حال حاضر عضو هيئت علمی دانشگاه قم و مشاور فرهنگی رياست دانشكده اصول‌الدين قم است كه تأليفات و مقالات در خصوص علوم قرآن و تفسير از وی چهره‌ای مؤفق در امر پژوهش ساخته است. عنوان پاياننامه دكترای وی امامت (به مثابه مديريت) در ميراث امام علی(ع) بوده است و پاياننامه كارشناسی ارشد ايشان با عنوان «گردآوری و بررسی روايات اسباب نزول از اهل بيت(ع)» و نيز پاياننامه سطح 2 ايشان با موضوع «حركت از ديدگاه سه مكتب» نگاشته شده است.
وی با بيان اين‌كه در بحث نياز بشر به دين هم اين بحث مطرح می‌شود كه گستره دين تا كجای زندگی انسان و نياز وی را پوشش می‌دهد، افزود: بعضی انديشمندان معتقدند كه قرآن كريم تنها عهدهدار تربيت انسان‌هاست و مباحث اخلاقی را مطرح كرده و برای هدايت انسان‌ها نازل شده است و خداوند رسيدن به ديگر علوم را به عقل و انديشه انسان واگذارده تا با تلاش علمی، خود علوم روز را كشف كرده و به آن دسترسی پيدا كند.
غروی در ادامه سخنانش تأكيد كرد: اين گروه معتقدند كه قرآن كريم عهدهدار مباحث پزشكی، فيزيك، شيمی، ستاره‌شناسی و ... نيست. برخی ديگر نيز معتقدند كه تمام حقايق و همه چيز در قرآن هست، اما هدف خداوند از نزول قرآن هدايت انسان‌هاست و انتظار ما از قرآن بايد در اين حيطه باشد، اگرچه وقتی ما به علوم روز دسترسی پيدا می‌كنيم و با عقل بشر علوم روز كشف می‌شود با تأمل در آيات می‌بينيم قرآن كريم بدون اين‌كه بخواهد عهدهدار اين امر باشد كه به انسان اين علم را بياموزد يا انسان آن را از قرآن استخراج كند، به طور غير مستقيم به اين علم اشاره كرده است.
وی تصريح كرد: به‌عنوان مثال زمانی كه قرآن كريم نازل شد مردم نمی‌دانستند كه گياهان مانند حيوانات و انسان‌ها نر و ماده دارند، اين تفكر وجود نداشت كه گياهان هم جفت آفريده شده‌اند، در صورتی كه در قرآن كريم به اين امر اشاره شده است. زمانی كه قرآن نازل شد مردم نمی‌دانستند كه زمين هم حركت می‌كند، بر اساس ظاهر همه گمان می‌كردند كه تنها خورشيد متحرك است در صورتی كه بعد از اين‌كه اين اصل علمی كشف و اثبات شد، فهميدند كه در قرآن كريم به اين امر اشاره شده بود و خداوند می‌فرمايد كه ما زمين را به صورت «مهد» قرار داديم، كه اين آيه بر حركت زمين دلالت دارد.
اين محقق و پژوهشگر گفت: بنابراين برخی از قرآن‌پژوهان اين اعتقاد را دارند كه قرآن كريم عهدهدار رساندن انسان به علوم روز نيست، اگرچه كه بعد از اين‌كه بعضی نظريه‌ها و قوانين كشف و تثبيت می‌شود، می‌بينيم كه اشاراتی نسبت به آن‌ها در قرآن كريم وجود داشته است.
اين محقق و مدرس دانشگاه گفت: عقيده مفسران و انديشمندان بر اين است كه نبايد علوم روز را به قرآن استناد داد، چون ممكن است بعد از مدتی آن نظريه ابطال شود و قداست قرآن را دچار خدشه كند.
استاديار دانشگاه قم در ادامه سخنانش تصريح كرد: مسلم است كه ما می‌توانيم بر مبنای آموزه‌های قرآنی و روايات معصومين(ع) به مباحث بسياری از علوم انسانی دسترسی پيدا كنيم، گرچه شايد نتوان تمام آن علوم را مستقيماً از قرآن استخراج و استنباط كرد، يعنی نتوان تمام فروعات علومی مانند روانشناسی، جامعه‌شناسی، مديريت، اقتصاد و ... را از قرآن استخراج كرد اما با استناد به مباحثی كه در آموزه‌های دينی آمده و با تأسی به ضوابط و اصولی كه در آن‌ها مطرح شده می‌توان اين علوم انسانی را به حقيقت خودش نزديكتر كنيم.
وی تأكيد كرد: نمی‌توانيم بگوئيم كه تمام فروعات علوم انسانی را می‌توان از قرآن استخراج كرد اما با بهره‌گيری از شيوه پردازش قرآن نسبت به بعضی علوم و مبانی و طرحی كه ارائه می‌دهد و با آموختن شيوه‌های استنتاج از معصوم(ع) می‌توان نياز جامعه انسانی را در اين زمينه مرتفع كرد.
وی در پاسخ به اين سؤال كه نظر و ارزيابی شما از همايش بانوان قرآن‌پژوه چيست، گفت: هدف همايش بانوان قرآن‌پژوه خيلی مقدس است، اين همايش علاوه بر ايجاد تكاپوی علمی در جامعه دينی، زمينه تبادل اطلاعات بين انديشمندان را فراهم می‌كند.
وی در آسيب‌شناسی فعاليت‌ها و تحقيقات و پژوهش‌های قرآنی اذعان كرد: پژوهش‌های قرآنی اكثرا با همان سبك و سياق گذشته انجام می‌شود، فكر می‌كنم با توجه به نيازی كه در هر عصری مردم به كشف حقايق دارند و باعث می‌شود كه تفسير عصری از قرآن صورت گيرد، اين انتظار وجود دارد كه مفسران و پژوهشگرانی كه در اين عرصه فعاليت می‌كنند بيشتر نياز مخاطبان را بشناسند و با شناسايی نيازها با مطالعه دقيق و عميق آن مباحث و با آن پرسش‌هايی كه ايجاد می‌شود به سراغ قرآن بروند تا بتوانند نياز عصر خود را پاسخ دهند، چون قرآن معجزه جاويدانی است كه نياز همه عصرها و نسل ها را پاسخ می‌گويد.
اين پژوهشگر قرآنی در ادامه سخنانش گفت: اين‌كه چگونه می‌توان از قرآن در توليد علوم بهره برد و استنتاج كرد، تلاش مضاعفی را می‌طلبد و اين انتظار از مفسران و پژوهشگرانی كه در اين عرصه فعاليت می‌كنند وجود دارد كه نيازشناسی كنند و مخاطبان خود را بشناسند و بر مبنای آن سعی كنند كه از قرآن و روايت بهره بگيرند تا نياز جامعه انسانی بنا بر حقايق پاسخ گفته شود و از سر منشأ حقايق حل شود؛ يعنی با توجه و تكيه بر قرآن و روايات بتوانيم نيازها را پاسخ دهيم؛ همان كاری كه برخی از معاصران چون علامه طباطبايی، شهيد بهشتی و شهيد مطهری و شهيد صدر و ... در اين رابطه انجام دادند و مباحث علوم انسانی را با تكيه بر قرآن و روايت طرح و بحث كردند.
وی تأكيد كرد: فكر می‌كنم كه اين ظرفيت وجود دارد كه به اين مباحث پرداخته شود و فعاليت‌هايی كه آن‌ها آغاز كردند ادامه پيدا كند و انديشمندان ما می‌توانند بر اساس انتظارات جامعه و با تكيه بر منابع دينی به نياز روز در زمينه اقتصاد اسلامی، روانشناسی اسلامی، مديريت اسلامی، حقوق اسلامی، بانكداری اسلامی و .... پاسخ گويند.
بنابر اين گزارش، سعيده غروی متولد تهران و دارای مدرك سطح 2 با رتبه برتر و كارشناسی ارشد و دكترای علوم قرآن و حديث با رتبه عالی بوده و در ده سال اخير مسئوليت‌های اجرايی چون مديريت گروه‌های علمی و پژوهشی، مديريت نشست‌های علمی تخصصی و مديريت تدوين متون پژوهش جامعة الزهرا(س) را بر عهده داشته است.
وی در حال حاضر عضو هيئت علمی دانشگاه قم و مشاور فرهنگی رياست دانشكده اصول‌الدين قم است كه تأليفات و مقالات در خصوص علوم قرآن و تفسير از وی چهره‌ای مؤفق در امر پژوهش ساخته است. عنوان پاياننامه دكترای وی امامت (به مثابه مديريت) در ميراث امام علی(ع) بوده است و پاياننامه كارشناسی ارشد ايشان با عنوان «گردآوری و بررسی روايات اسباب نزول از اهل بيت(ع)» و نيز پاياننامه سطح 2 ايشان با موضوع «حركت از ديدگاه سه مكتب» نگاشته شده است.
مطالب مرتبط
