نگاهی بر روز دانشجو در آیینه مکتوبات

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، بعد از کودتای 28 مرداد 1332، رژیم شاه که توانسته بود با کمک اربابان بر اریکه قدرت بازگردد، درصدد برآمد تا پایه‏‌های حکومت خود را تثبیت کند، اما غافل از این که مردم در اولین فرصت، خشم و انزجار خود را نشان خواهند داد. سه ماه و نیم بعد، نیکسون، معاون رئیس جمهور آمریکا، راهی ایران شد تا نتیجه سرمایه‌گذاری21 میلیون دلاری سازمان جاسوسی سیا را که در راه کودتا و سرنگونی دولت مصدق هزینه کرده بود، از نزدیک مشاهده کند. 

در اعتراض به این سفر، دانشجویان دانشگاه‏های تهران، تظاهرات پرشوری علیه رژیمِ کودتا برپا کردند که این اعتراضات در روز پانزدهم آذر، به خارج از دانشگاه کشیده شد. صبح روز 16 آذر 1332، گارد شاهنشاهی برای اولین بار وارد صحن دانشگاه شد تا فریاد مخالفان را در گلو خفه کند. به دنبال آن، تعدادی از مأموران نیروی ویژه گارد شاهنشاهی رژیم پهلوی، سه نفر از دانشجویان معترض به نام‏های مصطفی بزرگ‏نیا، احمد قندچی و مهدی شریعت‌رضوی را به شهادت رساندند. رژیم، در روز بعد بدون توجه به این جنایت خود، دکترای افتخاری حقوق را در این دانشگاه به نیکسون اعطا کرد. از آن تاریخ، به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، این روز به عنوان روز دانشجو نام گرفته است.

مؤسسه فرهنگی هنری و انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی کتاب‌هایی در رابطه با این موضوع منتشر کرده که در ادامه نگاهی کوتاه بر این آثار داریم که علاقه‌مندان می‌توانند آنها را مطالعه کنند.

«تاریخ‌ شفاهی جنبش دانشجویی مسلمان»

جنبش دانشجویی در ایران قدمتی به اندازه عمر دانشگاه و نهاد آموزش عالی دارد و نتیجه واکنش دانشجویان به مشکلات جامعه و بازتاب دغدغه‌های آنان در قبال حل معضلات است. از آنجایی که دانشجویان به‌عنوان قشر تحصیل‌کرده و فرهیخته جامعه به مناسبات اقتصادی، سیاسی ـ اجتماعی حاکم بر جامعه حساس‌اند و به علت قرار گرفتن در دوران جوانی و اقتضائات این دوره، آرمان‌خواهی و عدالت‌طلبی از مشخصه‌های ویژه این جنبش شده است که در طول تاریخچه نسبتاً طولانی این جنبش همواره مطرح است.

در دوران حکومت پهلوی به‌علت ممنوع بودن فعالیت نهادهای مدنی، احزاب و گروه‌های برخاسته از بطن جامعه، جنبش دانشجویی جای خالی این تشکل‌ها و نهادها را پر می‌کرد و ضمن فعالیت در عرصه علم و دانشگاه عرصه اجتماع و سیاست را نیز زیر نظر داشت. پس از کودتای 28 مرداد و تعطیلی احزاب و دستگیری و منزوی کردن رهبران نهضت ملی‌شدن نفت، جنبش دانشجویی از معدود جریان‌هایی بود که در مقابل استبداد و دیکتاتوری حکومت پهلوی ایستاد و پرونده‌ای درخشان از خود به‌جای گذاشت، همچنان‌که تلفات سنگینی را نیز متحمل شد.

پیروزی انقلاب اسلامی ایران که گام بزرگی در تحقق مردم‌سالاری دینی در کشور و حاکم شدن اراده مردم بر سرنوشت خویش بود، با پیشگامی جنبش دانشجویی در اکثر حوادث سرنوشت‌ساز پس از انقلاب همراه بود. تسخیر لانه جاسوسی، انقلاب فرهنگی در دانشگاه‌ها و حضور در جبهه‌های جنگ تحمیلی و... از اقدامات درخشان جنبش دانشجویی در دوران بعد از پیروزی انقلاب اسلامی است که آرمانخواهی و عدالت‌طلبی دو ویژگی اصلی آن است. به هر روی جنبش دانشجویی باوجود تمامی فراز و نشیب‌ها و دگردیسی در برخی از تشکل‌های دانشجویی همچنان ایفای نقش می‌کند.

کتاب «تاریخ‌ شفاهی جنبش دانشجویی مسلمان» روایت‌های دانشجویان قدیم و فعلی از روند جنبش دانشجویی در برهه‌های مختلف و میزان تأثیرگذای آنها در سیر حوادث است.

«اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویان خارج از کشوربه روایت اسناد»

اتحادیه انجمن‌های اسلامی دانشجویانِ خارج کشور از جمله تشکل‌های دانشگاهی بود که به‌عنوان پایگاهی برای متحد کردن دانشجویان سالیانه و مناسبتی و یا به واسطه نشریات اتحادیه، ضمن آشنایی بیشتر با آموزه‌های مکتب اسلام، ذهنیت مناسبی از وضعیت سیاسی نامساعد داخل کشور و همچنین تلاش کشورهای غربی برای عقب‌نگه‌داشتن کشورهای اسلامی پیدا می‌کردند.

همچنین این اتحادیه با پیام‌ها و بیانیه‌های خود به صورت مستمر پیوند خود را با حرکت اصیل امام، علمای مبارز و حوزه‌های علمیه اعلام می‌کرد. البته در این میان دور بودن آنها از دسترس ساواک باعث می‌شد تا دانشجویان با فراغت بیشتری به مبارزات خود ادامه داده و بعضاً برخی دشواری‌های مبارزاتی برای نیروهای انقلاب داخل کشور را جبران می‌کردند. نقطه عطف فعالیت‌های اتحادیه انجمن‌های اسلامی اروپا و آمریکا به هنگام عزیمت امام از نجف به پاریس در ماه‌های منتهی به انقلاب اسلامی و تلاش آنها در همراهی با نهضت امام محسوب می‌شود.

«دانشجویان و گروگان‌ها(تاریخ شفاهی دانشجویان پیرو خط امام)»

پیروزی انقلاب اسلامی اگرچه نفوذ آمریکا را در ایران تحلیل برد، ولی منجر به زوال کامل قدرت و دخالت‌های آن نشد و بقایای عوامل آمریکا در درون مملکت مشغول توطئه بودند؛ به ویژه اینکه با روی کارآمدن دولت موقت استکبار به آن امیدوارتر شد. در این شرایط دولت موقت که امور کشور را در دست گرفته بود، متأثر از دیدگاه نهضت آزادی که از قضا اکثر اعضای دولت از یاران سابق بازرگان انتخاب شده بودند، چندان به پاکسازی ادارات و استقرار جمهوری اسلامی نمی‌پرداختند و مطالبات امام و مردم انقلابی برآورده نشده بود.

تساهل دولت بازرگان در برخورد با حرکت‌های تجزیه‌طلبانه‌ داخلی که کشور را به سوی اغتشاش می‌برد و عدم اتخاذ مواضع انقلابی در مقابل استکبار جهانی، دانشجویان مسلمان را بر آن داشت تا با حرکتی انقلابی اعتراض خود را به عملکرد دولت موقت نشان دهند.

دانشجویان چند دانشگاه تهران با عنوان «دانشجویان پیرو خط امام» لانه جاسوسی آمریکا را تسخیر کردند و به افشای عملیات این سفارتخانه در قبال انقلاب و نظام اسلامی پرداختند.

مجموعه حاضر شامل مصاحبه‌هایی با چندین تن از دانشجویان پیرو خط امام است که هر یک با رجوع به حافظه خود و فراخوار پرسش‌هایی که از آنها شده است، به بازگویی حوادث لانه و حال و هوای آن روزها پرداخته‌اند. علت تسخیر لانه جاسوسی به دست دانشجویان، ترکیب دانشگاه‌های شرکت‌کننده در این واقعه و نحوه تعامل آنها با همدیگر، برخورد مسئولان نظام با دانشجویان و حوادث تلخ و شیرینی که در درون لانه‌ی جاسوسی می‌گذشت در مصاحبه با آنها روشن شده است.

مطلب بسیار مهم دیگری که در خلال مصاحبه‌ها به آن اشاره شده طرز عملکرد و موضع‌‌گیری برخی از اشخاص است که اتفاقاً بعد از اتمام جریان گروگان‌گیری در مسئولیت‌های مختلف نظام اسلامی بودند و در نحوه انتشار اسناد لانه جاسوسی دست داشتند.

گفتنی است، علاقه‌مندان برای تهیه این کتب با تخفیف ویژه می‌توانند به فروشگاه این مرکز در خیابان انقلاب، خیابان 12 فروردین، بعد از خیابان شهدای ژاندارمری نبش مجتمع ناشران و یا با شماره تلفن‌های 66953607 و 66961536 تماس بگیرند.