لزوم برداشتن گام‌های جدید در حوزه مطالعات میان‌رشته‌ای قرآنی/ تشریح فعالیت‌های پژوهشگاه

حجت‎الاسلام والمسلمین حسن آقانظری، رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‎المللی قرآن(ایکنا) با اشاره به لزوم پرداختن جدی‌تر به مباحث میان‌رشته‌ای علم و قرآن گفت: وقتی از بحث میان رشته‎ای سخن به میان می‎آید، باید حوزه اصلی این کار را بیان کنیم؛ علوم انسانی فضای خاص خودش را دارد و وقتی که این مباحث را به قرآن عرضه می‎کنیم باید دو مهارت شامل مهارت قرآنی و دوم شناخت دقیق حوزه‎های معرفتی علوم انسانی.
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه یادآورشد: پژوهشگری که به تتبع در این حوزه دست می‎زند ابتدا باید آنچه را در علوم انسانی است دقیقا شناسایی کند و از طرقی با فهم و تفسیر و روش تفسیر آشنایی لازم را داشته باشد؛ پس  اگر قرار باشد که مسائل علوم اجتماعی و... را از دیدگاه قرآنی بررسی کنیم ابدا باید مسائل علوم اجتماعی و انسانی را به خوبی بگیریم و بدانیم مشکل و مسئله چیست و با آشنایی که علوم قرآنی داریم به حل مسایل بپردازیم.
موفق‌ترین تفاسیر؛ تفاسیر میان‌رشته‌ای

وی گفت: تفاسیری که بتوانند این مسائل را در خود داشته باشند و بتوانند راه ارائه دهند از موفق‌ترین تفاسیر خواهند شد؛ بحث‎های کلامی و فلسفی و تاریخی و... حتی مسائلی که در ادیان دیگر مطرح بوده است در قرآن بیان شده است و این موارد می‎تواند چراغ روشنی برای پژوهشگران برای یافتن راه حل تئوری پردازی باشد.
تتبعات تفسیری مختص یک زمان نیست

رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، اظهارکرد: به همین دلیل است که علمای بزرگ تفسیری ما بیان کرده‎اند باید تتبعات تفسیری و رویکردهای نوین تفیسری همیشه ادامه داشته باشد و به رهیافت‌های جدید برسیم؛ اگر خواسته باشیم همان مباحث المیزان را که در دو یا سه دهه قبل مطرح شده است آخرین و کامل‌ترین کار بدانیم و خود را بی‎نیاز از تفاسیر جدید بدانیم قطعا در حق قرآن جفا کرده‎ایم زیرا قرآن دریای بی‎کرانی است که همیشه می‎توان از آن بهره گرفت.
وی گفت: از باب نمونه ایشان(علامه طباطبایی) یک بحث را نسبت به سنت‏‌های اجتماعی مطرح می‎کند مثلا جامعه قانون‎مند است و راهکار توسعه جامعه با قانون است و اگر عقب‌ماندگی نیز حاصل شود به دلیل همین قوانین ضعیف و بد است؛ پس عقب ماندگی نیز تابع یک سری قوانین است.
لزوم برداشتن گام‌های جدید در حوزه میان‌رشته‌ای

این استاد حوزه و دانشگاه تصریح کرد: نکته اینجاست که اگر بخواهیم همین بحث را برای دانشمندان علوم اجتماعی جدید مطرح کنیم آیا کافی است و یا باید چندگام جلوتر رفته و با برداشت‌های دقیق از قرآن الگوهای جدیدی برای بحث و نظریه پردازی برداشت کرد؟.
وی گفت: در اینجا هم باید مباحث و ادبیات جامعه شناسی و علوم اجتماعی را بشناسیم و در ادامه با روش تفسیری درست به نظریه‌پردازی بپردازیم؛ در واقع ما محتاج هستیم که به سراغ قرآن برویم.
یکی از نقاط قوت علامه طباطبایی

آقانظری با ذکر این مطلب که یکی از نقاط قوت علامه طباطبایی استفاده درست و دقیق از ادبیات گذشتگان و متون گذشتگان برای حل مسائل امروزی بود، اظهار کرد: ایشان این میراث با عظمت را با ادبیات زمانه و رویکرد تبیینی ترکیب کرده و برای حل مشکلات جامعه امروز راه حل پیدا می‎کردند؛ راهی که از سوی شاگردان بزرگ ایشان از جمله شهید مطهری نیز ادامه یافت.
این استاد حوزه و دانشگاه یادآور شد: علم یک فرایند تدریجی است که یک شبه متولد نمی‏‌شود و نهایت هم ندارد و کسی هم نمی‎تواند ته کاسه علم را دربیاورد؛ انسان‌ها در یک برهه از زمان یک تاثیری می‎گذارند و دیگران کار آنها را به اتمام می‎رسانند؛ مهم این است که راه مستحکم پیموده باشد و اثبات شده باشد که این راه رفتنی است و این محصولات امکان تحقق دارد و پژوهشگاه حوزه و دانشگاه نیز در همین مسیر یعنی مسیرسازی صحیح برای رسیدن به گام‎های مترقی در تولید علم تلاش می‎کند.

وی در ادامه در خصوص فعالیت‎های پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، گفت: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه در سال 1361 با نام اولیه «دفتر همکاری حوزه و دانشگاه» و به منظور اجرای طرح مقدماتی «بازسازی علوم ‌انسانی» تأسیس شد. جامعه مدرسین حوزه علمیه قم این طرح را در پی درخواست ستاد انقلاب فرهنگی تهیه کرد و پس از تصویب ستاد، طرح به تأیید حضرت امام خمینی(ره) رسید.
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه افزود: در سال 1369 و در پی یک دوره فعالیت موفقیت‌آمیز، «دفتر همکاری حوزه و دانشگاه» رسماً به عنوان یکی از نهادهای همکار با «سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها» (سمت) در آمد؛ در سال 1377 پس از 9 سال همکاری نزدیک با سازمان سمت، به دلیل توفیق قابل توجه در پژوهش و تولید کتابها و آثار علمی بایسته، با تصویب شورای گسترش آموزش عالی با نام «پژوهشکده حوزه و دانشگاه» و به عنوان یکی از مراکز آموزش عالی پژوهشی کشور، به جمع مؤسسات زیرمجموعه وزارت علوم، تحقیقات و فناوری پیوست.
رئیس پژوهشگاه حوزه و دانشگاه، اظهارکرد: در سال 1382 نیز، پس از یک دوره کوتاه و پربار دیگر از فعالیت‌های پژوهشی و تولید آثار علمی، «پژوهشکده» به «مؤسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه» ارتقاﺀ یافت؛ درسال 1383 نیز به پژوهشگاه حوزه و دانشگاه تبدیل شد و مسئولیت پژوهشگاه بر اساس نگاه و اعلام شواری انقلاب فرهنگی، تحقیق در علوم انسانی بر اساس آموزه‏‌های علوم اسلامی است.

اهم محور فعالیت‌های پژوهشگاه

آقانظری یادآورشد: اولین و مهم‏ترین هدف پژوهشگاه، پژوهش است؛ پژوهش محور اصلی تمام فعالیت‎های پژوهشگاه است و بقیه فعالیت‎ها در راستای پژوهش ساماندهی و انجام می‎پذیرند؛ نظریه پردازی در حوزه مناسبات دین و علوم انسانی؛ استخراج دیدگاه‎های اسلامی در موضوعات و مسائل علوم انسانی؛ بومی سازی علوم انسانی با توجه به فرهنگ ایرانی و اسلامی، نظریه پردازی و توسعه مرزهای علوم اسلامی با رویکرد نوین و همچنین گره‎گشایی از مشکلات نظام با توجه به دیدگاه‎های اسلامی از جمله برنامه‎های این پژوهشگاه است.
وی گفت: دومین هدف پژوهشگاه، آموزش است؛ منظور از آن نیز برگزاری تحصیلات تکمیلی در دوره‎های کارشناسی ارشد و دکتری تخصصی است؛ آموزش در خدمت پژوهش بوده و در اصطلاح «پژوهش محور» است و تحقق اهداف آموزشی، به تحقق اهداف پژوهشی کمک شایان توجهی خواهد کرد.
وی افزود: توسعه رشته‎های آموزشی میان رشته‎ای متناسب با رسالت پژوهشگاه و تربیت نیروی انسانی مناسب برای ترویج و گسترش رسالت پژوهشگاه اهداف آموزشی این پژوهشگاه را تشکیل می‎دهند.
آقانظری با اشاره بخش‎های مختلف این پژوهشگاه گفت: پژوهشگاه در حال حاضر با سه پژوهشکده «علوم اجتماعی»، «علوم رفتاری» و «علوم اسلامی» و یازده گروه پژوهشی فعالیت می‎کند.

وی ادامه داد: فعال‎سازی چهار گروه پژوهشی و یک مرکز مطالعات و همکاری حوزه و دانشگاه متشکل از سه گروه پژوهشی را در دستور کار خود دارد .
وی اظهارکرد: پژوهشکده علوم اجتماعی شامل گروه‌های جامعه‌شناسی، مدیریت، اقتصاد و علوم سیاسی؛ پژوهشکده علوم رفتاری شامل گروه‌های روان شناسی، علوم تربیتی، اخلاق و فلسفه علوم انسانی؛ پژوهشکده علوم اسلامی شامل گروه‌های قرآن‌پژوهی، فلسفه و کلام ، تاریخ اسلام و حقوق است.
آقانظری بیان کرد: 49 نفر عضو هیئت علمی و بیش از 70 نفر پژوهشگر همکار با تحصیلات توأمان حوزوی و دانشگاهی در سطوح عالی  به انجام طرح‌های تحقیقاتی و تولید آثار علمی ـ ‌پژوهشی در پژوهکشده‎های فوق مشغول‌ هستند.