نقد آثار قرآنی جهان اسلام به مسابقات قرآن دانشجویان افزوده شود

عبدالمجید طالب‌تاش، معاون پژوهشکده قرآن و عترت دانشگاه آزاد اسلامی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در رابطه با افزوده شدن بخش پژوهش به مسابقات بین‌المللی قرآن دانشجویان مسلمان که از سوی سازمان فعالیت‌های قرآنی دانشگاهیان برگزار می‌شود، به ارائه نقطه نظرات خود پرداخت که در ادامه مشروح این گفت‌وگو را می‌خوانید.
به نظر شما افزوده شدن بخش پژوهش به مسابقات قرآن دانشجویان مسلمان با توجه به این که برای اولین بار انجام می‌شود، چه نتایج و دستاوردهایی را می‌تواند به همراه داشته باشد؟
به طور کلی رویکرد اصلی جشنواره‌ها و مسابقات قرآن حتی در دانشگاه‌ها قرائت و حفظ قرآن کریم است، هر چند ما در دانشگاه‌ها به ویژه در جشنواره ملی قرآن بحث‌های پژوهش قرآنی داریم اما در متن این مسابقات آنقدر بحث قرائت در جشنواره ملی قرآن آشکار است که در واقع بحث‌ پژوهش‌های قرآنی در سایه قرائت است. به نظرم می‌آید که جشنواره بین‌المللی قرآن دانشجویان فرصتی باشد که ما بتوانیم آن جشنواره را در جایگاه خودش قرار دهیم. منظور از جایگاه این است که وقتی می‌گویم جشنواره دانشجویان، باید این جشنواره در سمت و سویی حرکت کند و رویکردی داشته باشد که مخاطبان خود را با تولید علم قرآنی در جهان اسلام آشنا کند. راهش نیز این است که در متن این جشنواره دو حوزه اصلی و اساسی پژوهش و آموزش پیرامون آموزه‌های قرآنی را جایگزین بحث‌های قرائت و حفظ کنیم؛ یعنی همانگونه که الان در مقاطع و بخش‌های دیگر قرائت و حفظ در متن، و پژوهش در حاشیه است، در جشنواره بین‌المللی دانشجویان مسلمان قضیه برعکس شود، یعنی پژوهش و آموزش در متن قرآن بگیرد البته منظورم آموزش قرائت و حفظ نیست بلکه ترویج آموزه‌های قرآن است و البته بحث قرائت و حفظ هم جایگاه خودش را داشته باشد اما در حاشیه قرار بگیرد.
به هر حال سازمان اوقاف کار بین‌المللی و جهانی را در بحث حفظ و قرائت انجام می‌دهد که کار بسیار ارزشمندی است. ما الان باید این خلئی را که در بخش پژوهش وجود دارد، پر کنیم؛ بنابراین کاری که الان شروع شده خوب است و لازم و ضروری هم هست و باید رویکرد به همین سمت باشد، به سمتی که بتوانیم جشنواره‌ها را روی بحث‌های آموزش و پژوهش متمرکز کنیم اگر این اتفاق در بحث تألیف کتاب، نقد و بررسی کتاب، پایان‌نامه‌های قرآنی، طرح‌های پژوهشی، پژوهش‌های قرآنی و همین طور آموزش‌های مفاهیم و تفسیر قرآن بیفتد به نظر می‌آید نتیجه و دستاوردش این خواهد شد که می‌توانیم مخاطبانمان را با پژوهش‌هایی که پیرامونمان و در جهان اتفاق افتاده آشنا کنیم.
در حال حاضر یکی از مباحثی که وجود دارد، این است که جایگاهی نیست که وظیفه رصد پژوهش‌های قرآنی را در جهان داشته باشد و به مخاطبان و علاقه‌مندان معرفی کند. شاید این جشنواره اگر در جایگاه درست خودش قرار بگیرد بتواند این نقیصه را پر کند و این نیاز مهم جامعه دینی مسلمانی را مرتفع کند.
به طور مشخص نظر شما در مورد روش‌شناسی مطالعات میان‌رشته‌ای قرآن که یکی از دو محور اصلی فراخوان این مسابقات است، چیست؟ به نظر شما این محور برای این مسابقات مناسب است؟
یکی از بحث‌های مهمی که باید به آن پرداخته شود بحث میان‌رشته‌ای است. در هر حال تردیدی نداریم که قرآن در حوزه‌های مختلف به ویژه علوم انسانی از اصول و مبانی برخوردار است که می‌تواند علوم را جهت‌دهی کند. منظور از این بحث این است که اگر بتوانیم اصول و مبانی علوم انسانی را از قرآن استخراج کنیم که قطعاً در قرآن هست، منجر به یک تحول عظیم در علوم انسانی خواهد شد. اصولاً خاستگاه علوم انسانی در دوران درخشش تمدن اسلامی مبانی قرآنی بوده است. اگر بحث‌های جامعه‌شناسی را دنبال کنید، می‌بینید که اصول و مبانی جامعه‌شناسی دوران درخشش اسلام، اصول و مبانی قرآنی است.
هر کدام از رشته‌های علوم انسانی را دنبال کنید، روان‌شناسی، بهداشت روان، اقتصاد و بحث جامعه‌شناسی، اینها بحث‌‌هایی است که در قرآن هست و به نظر می‌آید که اگر ما روی این بحث‌های میان‌رشته‌ای قرآن متمرکز شویم می‌توانیم یک آینده چشمگیر و درخشانی را برای جهان اسلام طراحی کنیم که در علوم انسانی با استفاده از اصول و مبانی که در قرآن هست، تحولی ایجاد کند.
نظر شما در مورد محور دوم همایش که وحدت اسلامی در نظر گرفته شده است، چیست؟
به هر حال تردیدی نداریم که همه‌ این کارها و تلاش‌ها برای این است که تغییری در زندگی فرهنگی مسلمانان ایجاد شود و تأثیری در ساماندهی و حرکت جامعه اسلامی داشته باشیم. الان بزرگترین بیماری‌های جهان اسلام اختلاف و توطئه میان مسلمانان مذهب‌های مختلف است. اگر ما بخواهیم بیماری‌های اجتماعی را بررسی کنیم، شاید بزرگترین بیماری جهان اسلام اکنون تفرقه، اختلاف و جدایی است و بدتر از آن درگیری است. درگیری‌های که مشاهد می‌کنید زمینه‌ای شده برای اختلافات و اینها فرصتی شده برای کسانی که در حقیقت مسلمانان نیستند اما به نام اسلام مسلمان‌کشی راه انداخته‌اند.
این اختلافات یک بیماری و معضلی است که الان در پیش روی جهان اسلام است و این بیماری باید حل شود؛ اما این بیماری از کجا باید حل شود. راه حلی برای این بیماری نداریم جز روی آوردن به مفاهیم و دستورالعمل‌های قرآنی. قرآن در این زمینه راه حل دارد. خوشبختانه این قرآن بین همه مسلمانان با همه گرایش‌ها با همه شاخه‌ها مشترک هست و همه قرآن را قبول دارند و اختلافی در این زمینه نیست؛ بنابراین قرآنی که مورد قبول همه‌ شاخه‌های اسلامی و مذهب‌های اسلامی است از سوی دیگر برای حل مشکل نسخه دارد. بیماری اصلی جهان اسلام تفرقه است و درمانش وحدت است آن هم حول محور توحید، شخصیت نبی اکرم(ص)، اخلاق علی ابن ابی طالب(ع) و فضائل اخلاقی و دستورالعمل‌های خود قرآن در حوزه‌های اخلاق‌های اجتماعی. به نظر می‌آید بسیار موضوع لازم و خوبی است که ما بتوانیم به این وسیله یک حرکت خوبی را در جهان اسلام شاهد باشیم.
آیا با وحدت علمی می‌توانیم به وحدت سیاسی نیز دست یابیم؟
اگر ما محور را عقل قرار بدهیم و البته عقلانیت خودش حکم می‌کند که محور اصلی را قرآن قرار بدهیم. اگر این اتفاق بیفتد خود به خود مشکلات سیاسی و اختلافات سیاسی بدون اینکه ما به سراغ آنها برویم، حل خواهد شد. اصلاً چرا اختلاف سیاسی پیش می‌آید؛ اختلاف سیاسی برخاسته از اختلاف اندیشه‌ها، برخاسته از استکبار یعنی روح استکباری آدم‌هاست که آنها را با هم درگیر می‌کند. وقتی به سراغ قرآن بروید و آن هم با رویکرد وحدت آفرین به طور طبیعی فضایل اخلاق و شخصیتی مسلمانان حاکم خواهد شد. فضایل اخلاقی هم ما را به سمت تکریم انسان و دیگر مسلمانان و دوری از استکبار می کشاند.
در حقیقت همه دغدغه‌های سیاسی که در جهان اسلام مشاهده می‌کنید، برخاسته از حرکت‌های شیطانی و وسوسه‌ها است. چگونه می‌شود وسوسه‌های شیطان را دور کرد چگونه می‌شود وسوسه‌های خناسانه را که به تعبیر قرآن از جن و انس هستند، از دامن جامعه اسلامی پاک کنیم؟ باید به سمت عقلانیت پیش برویم اگر عقلانیت بر جوامع اسلامی حاکم شود، دیگر خناسان میدانی برای تاخت و تاز نخواهند داشت و قرآن به عنوان حبل‌الله المتین به عنوان ریسمان الهی که از آسمان به سوی زمین آویزان است و به تعبیر آیت‌الله‌العظمی جوادی آملی از آسمان به زمین آویخته‌ است ان شاء‌الله می‌تواند محوری برای وحدت باشد. به طور طبیعی درگیری‌های سیاسی و اختلاف‌های سیاسی وجود دارد. الان در مصر، سوریه، عراق و ...  بین گروه‌های مختلف سیاسی درگیری هست. دلیل آن این است که قرآن‌ محور نیست. اگر قرآن محور باشد همه مشکلات به راحتی حل خواهد شد.
چه پیشنهادی برای برگزارکنندگان همایش دارید؟
برگزارکنندگان جشنواره‌ها درد دین و دغدغه دین داشته باشند. اگر دوستان ما یک گروه علمی برای مسابقات تشکیل بدهند که معنای علم و پژوهش‌های قرآنی را بدانند، معنای وحدت اسلامی را بدانند و دردهای جوامع اسلامی را بشناسند قطعاً جهت‌دهی دوستان ما در این جمع سمت و سویی خواهد شد که الان جامعه اسلامی به آن نیاز دارد.
بحث دیگر اینکه دوستان بدانند که آنچه در نزد خداوند ماندگار است اخلاص، اخلاص و اخلاص است. اگر واقعاً با هدف خالصانه برای رفع مشکلات جامعه اسلام تلاش کنیم قطعاً موفق خواهیم شد. برای همه برگزارکنندگان این جشنواره که به نظر می‌رسد حرکت خوبی است و امید می‌رود روزی در جایگاه درست خودش قرار بگیرد انشاء الله، البته الان هم در مسیر خوبی حرکت می‌کند برای همه آرزوی توفیق دارم.
آیا پیشنهادی در مورد محورهای این مسابقات برای سال‌های بعد دارید؟
به نظرم اگر بحث نقد و بررسی کتاب‌های قرآنی را به آن اضافه کنیم، مفید خواهد بود. به هر حال یکسری کتابها در حوزه‌های قرآن هر ساله تولید می‌شود و به طور محدود هم در پژوهشگاه‌ها و پژوهشکده‌ها نقد و بررسی می‌شود اما به طور فراگیر کتاب ها نقد و بررسی نمی‌شود، شاید جشنواره‌های این چنینی که گستره بیشتری دارد و از سطح مخاطبان بیشتری برخوردار است، جای مناسبی باشد که بتوانیم نقد و بررسی کتاب‌های قرآنی که در دوسال گذشته در جهان اسلام تولید شده را به این جشنواره‌ها اضافه کنیم.