ساده‌نویسی مساوی سخیف نوشتن نیست/ نقش مؤسسات دولتی در ضعف حوزه نشر دینی
گروه ادب: عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی با بیان اینکه ساده‌نویسی مساوی سخیف و غیرعلمی نوشتن نیست، گفت: اغلب مشکلات و مسائل حوزه نشر کتب دینی، مربوط به مؤسسات وابسته به دولت است.
بخشعلی قنبری، مؤلف و مترجم کتب دینی و عضو هیئت علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا) با تأکید بر اینکه هر فردی نباید در حوزه دین دست به قلم شود و به نگارش کتاب بپردازد، عنوان کرد: باید به آثاری که در این حوزه با عنوان آثار سرآمد و معتبر منتشر شده‌اند، نگاه کرد که بر اساس چه ویژگی‌هایی به این جایگاه دست یافته‌اند.
وی با اشاره به تدوین دایرةالمعارف بزرگ اسلامی که اثری بی‌نظیر در جهان اسلام خواهد شد، اظهار کرد: علاوه بر اینکه برخی از آثار در حوزه دین مطلوب و اثرگذار هستند، برخی ناشران نیز در این حوزه خوشنام به شمار می‌روند و شنیدن نام آنها سبب ایجاد اعتماد در مخاطب می‌شود.
این محقق ادامه داد: دلیل اینکه چنین ناشرانی توانسته‌اند در زمینه علوم دینی بدرخشند چیست، آیا غیر از این است که آثار نامطلوب و ارزیابی‌نشده را نپذیرفته‌اند؟ تأمل و دقتی که آنان در این حوزه داشته‌اند، سبب شده که به تدریج در این حوزه به عنوان یک مرجع شناخته شوند.
وی با آسیب‌شناسی مسائل حوزه کتب دینی افزود: در ایجاد چنین آسیب‌هایی بیشتر مؤسساتی مقصر به شمار می‌آیند که به دولت وابسته هستند.
به گفته قنبری، چنین مؤسساتی بر اساس بودجه ثابتی که دارند، به انجام کارهای مطالعاتی و تحقیقاتی می‌پردازند و یکباره دیده می‌شود که به منظور ارائه گزارش عملکرد، بودجه را صرف تدوین آثار ضعیف و سخیف می‌کنند.
چطور کیفیت را افزایش دهیم؟
وی همچنین گفت: اگر ناظران بر این مؤسسات نظارت جدی داشته باشند و دقت لازم را مبذول دارند، مسلماً کار با جدیت روبرو می‌شود و همین موضوع سبب می‌شود که کیفیت کار افزایش پیدا کند.
قنبری همچنین اظهار کرد: البته در این حوزه مؤسسات و سازمان‌هایی نیز وجود دارند که در امر تحقیق و تدوین کتب دینی می‌توانند الگو قرار گیرند. در این راستا بخش‌های پژوهشی برخی وزارتخانه‌ها با جدیت در این حوزه وارد شده و به بررسی پروژه‌ها پرداخته‌اند.
وی با اشاره به اینکه آثار جدی این بخش‌ها با استقبال مخاطبان حوزه نشر دینی مواجه می‌شود، افزود: در این باره اگر وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی بخش‌های نظارتی خود را تقویت کند و از نظر ساختاری و محتوایی، نظارت علمی جدی گرفته شود، رفته رفته آثاری عمیق و جدی منتشر می‌شوند و بستر ارائه چنین آثاری فراهم می‌شود.
این پژوهشگر به ارائه مثالی در این باره پرداخت و گفت: برای مثال در حوزه ترجمه‌های قرآن تا حد زیادی موفق شده‌ایم. نظارت در این حوزه بسیار است و دست‌کم اینکه در حوزه ترجمه قرآن مشکلات تایپی دیده نمی‌شود.
وی یادآور شد: اگر چنین جدیتی را در حوزه‌های علمی به کار ببریم، می‌توانیم در نشر متون دینی مطلوب جایگاه مناسبی را به دست آوریم و به مرجعیت مورد نظر دست پیدا کنیم و سطح علمی را نیز بالا ببریم.
اشتباهی که برخی از نویسندگان مرتکب می‌شوند
قنبری با اشاره به اینکه برخی از محققان و مؤلفان دچار اشتباهی درباره ساده‌نویسی و سخیف‌نویسی هستند، توضیح داد: این موضوع اشتباه است که ساده‌نویسی مساوی سخیف‌نویسی است. اینکه برخی می‌گویند که پاورقی و مستندنویسی در عین ساده‌نویسی لازم نیست، اشتباه است.
وی در توضیحات بیشتر پیرامون این موضوع گفت: ارائه پاورقی و مستندات برای دانشجویان و دانش‌آموزان لازم است و اینکه این دو موضوع با هم برابر گرفته شوند، اشتباه است. باید متون دینی را ساده، ولی علمی نوشت. ساده‌نویسی اصلاً با غیرعلمی‌نویسی سنخیتی ندارد.
قنبری به بیان مصداق دیگری پرداخت و ادامه داد: برای مثال وقتی از یک کارشناس در تلویزیون دعوت می‌شود که از دین صحبت کند، در حالی که وی پیش از آن مطالعه نکرده است، مسلماً موضوعات سطحی‌ای را به مخاطبان ارائه می‌کند.
وی با بیان اینکه آسان گرفتن کار در این حوزه سبب می‌شود که نکات جذاب، معنادار و عمیقی بیان نشود، افزود: مگر یک کارشناس چقدر می‌تواند از ذهن و حافظه خود صحبت کند؟ وقتی مطالبی بدون پشتوانه و محتوای عمیق به مخاطبان جوان ارائه می‌شود، آنان متوجه ضعف این سخنان می‌شوند و اینکه نظر تازه‌ای در این مبانی جای ندارد.
توجه به مسئولیت اجتماعی
قنبری تأکید کرد: با چنین رویکردی این حس در مخاطب ایجاد می‌شود که کتاب‌های دیگری نیز که در این حوزه نوشته شده‌اند، از محتوای غنی برخوردار نیستند و اعتقاداتش نیز در این حوزه با تزلزل روبرو می‌شود.
وی خطاب به نویسندگان کتب دینی تصریح کرد: نویسنده این حوزه باید توجه داشته باشد که علاوه بر مسئولیت صنفی که در این حوزه برعهده دارد، باید مسئولیت اجتماعی خود را نیز در نظر بگیرد.
قنبری با تأکید بر اینکه نویسندگان باید روش تحقیق و نگارش صحیح کتب دینی را بدانند تا بتوانند اثری پرمحتوا و جذاب ارائه دهند، گفت: اگر به این موضوع توجه نشود، چنین روندی در بلندمدت اثر خود را می‌گذارد و نویسندگان این حوزه به بدنامی دچار می‌شوند.
وی با بیان اینکه در این ورطه، مولفان نیز باید منتظر بمانند تا برای معرفی آثار مناسب به مخاطبان، کتب خارجی ترجمه شود، افزود: این رویکرد سبب افول کتب این حوزه می‌شود و با دست خودمان ادبیات دینی را به ضعف دچار می‌کنیم.
