چگونه با قرآن به آرامش برسیم؟/ تقابل آینده‌نگری با آینده‌نگرانی

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین مؤمنی، پژوهشگر و کارشناس حوزه دین در گفت‌وگو با خبرنگار کانون خبرنگاران نبأ وابسته به خبرگزاری ایکنا، درباره برنامه‌ قرآن برای آرامش روان انسان‌ها اظهار کرد: قبل از ورود به موضوع خاطره‌ای را که در کشور اکراین برای من اتفاق افتاد، تعریف می‌کنم. در بازدیدهایی که از کلیساهای این کشور داشتم، شاهد وجود اتاق‌هایی بودم که بسیار کوچک بودند و ویژه‌ نگه‌داری افراد مأیوس و افرادی که مکرراً دست به خودکشی می‌زدند، بود. درون این اتاقک‌ها تنها یک تخت‌خواب و یک سرویس بهداشتی تعبیه شده بود.

وی افزود: فردی که آن مکان را به من نشان می‌داد در حین توضیحاتش به موضوعی اشاره کرد که بسیار جالب بود؛ این فرد گفت؛ در این اتاقک‌ها بلندگوهایی را جاسازی کرده‌ و قرآن را با صدایی ملایم برای افراد پخش می‌کنند؛ آن فرد نمی‌دانست من مسلمان هستم با این‌حال از اثرات بسیار خوبی که آوای قرآن بر روان افراد افسرده گذاشته بود، تمجید بسیاری کرد.

دین‌گریزان به آرامش واقعی دست نخواهند یافت

حجت‌الاسلام مؤمنی با بیان اینکه دین اسلام تنها فواید اخروی ندارد، گفت: اسلام دینی است که ابعاد دنیوی را نیز آباد می‌کند و دین‌گریزان به آرامش واقعی دست نخواهند یافت. شاید در ظاهر ادعای آرامش کنند اما در اعماق روح خود این احساس را ندارند، زیرا آن‌ها در مسیری که یک مخلوق باید حرکت کند، قرار نگرفته‌اند. همان‌طور که کودک جدا افتاده از والدین، به محض یافتن آن‌ها احساس آرامش می‌یابد، مؤمن نیز با دین خود به آرامش می‌رسد، پس دین ما توانمندی کافی برای آباد کردن دنیای ما را دارد و دستورالعمل‌های دین علاوه بر آخرت، دنیای ما را نیز به آبادانی می‌رساند و آرامش روانی حد اعلای دستورات دینی در دنیا است.

وی با بیان اینکه آرامش در قرآن با چه عناوینی بیان شده است، گفت: اگر رسیدن به آرامش را در مفاهیم قرآنی شادی بنامیم، واژه‌های «فلاح» و «رستگاری» مکرراً در آیات نورانی قرآن کریم تکرار شده است؛ به‌عنوان مثال در آخرین آیه از سوره‌ آل عمران که می‌فرماید: «یَا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُواْ اصْبِرُواْ وَصَابِرُواْ وَرَابِطُواْ وَاتَّقُواْ اللّهَ لَعَلَّکُمْ تُفْلِحُونَ؛ اى کسانى که ایمان آورده‏‌اید صبر کنید و ایستادگى ورزید و مرزها را نگهبانى کنید و از خدا پروا کنید، امید است که رستگار شوید» نیز به نوعی فلاح و رستگاری و در نهایت آرامش در دنیا و آخرت اطلاق دارد.

این خطیب با اذعان به اینکه تمام مشکلات جامعه به‌خاطر غفلت از عبودیت و بندگی است، گفت: اکثر ما انسان‌ها فراموش می‌کنیم که خدایی داریم که از مادر هم برای‌مان مهربان‌تر است. از آنجایی‌که ما جامع‌ترین و کامل‌ترین دستورات را داریم، غفلت از این دستورات مهم‌ترین دلیل ناآرامی ما خواهد بود. ما در حال حاضر بیشتر از آینده‌نگری مشکل «آینده‌نگرانی» را داریم، که آن هم به علت دوری کردن از خداست.

تقابل آینده‌نگری با آینده‌نگرانی

وی در تعریف منظور خود از «آینده‌نگرانی» گفت: ‌این مفهوم را در قالب یک مثال عرض می‌کنم؛ یکی از دوستان روان‌پزشک بنده تعریف می‌کرد که روزی خانمی در یک بیمارستان وضع حمل کرده و هنگامی‌که همسرش به ملاقات او می‌رود، این خانم به‌شدت ابراز ناراحتی می‌کند و زیر گریه می‌زند. وقتی همسرش دلیل گریه‌ او را می‌پرسد زن در پاسخ می‌گوید، چون کودک ما دختر است و من باید از الان به فکر جهیزیه‌ این دختر باشم!

حجت‌الاسلام مؤمنی افزود: این داستان یک افسانه نیست بلکه تصویری از مفهوم «آینده‌نگرانی» را در ذهن می‌سازد، این تفکر برای انسان توقف را به‌همراه دارد. «آینده‌نگرانی» امید را از انسان گرفته و اضطراب را دل او می‌نشاند. در حالی‌که آینده‌نگری امید را در دل انسان به‌وجود می‌آورد.

اعتماد به نفس از رهگذر اعتماد به خدا

وی با بیان اینکه ما مفهومی به نام اعتماد به نفس نداریم، تصریح کرد: این واژه‌ای دورغ است، زیرا خود این واژه معلول یک علت دیگر است. اگر هم قرار باشد اعتمادی به‌وجود آید اعتماد به نفس نیست بلکه اعتماد به خداست، که از رهگذر اعتماد به خدا، انسان اعتماد به نفس هم پیدا می‌کند وگرنه تمام اعتمادها دروغ است. اگر به خدا اعتماد کنیم، به آرامش حقیقی دست خواهیم یافت و از تشویش‌های درونی نجات پیدا می‌کنیم.

این کارشناس مسائل دینی با بیان اینکه با ذکر خداوند نیز آرامش پیدا خواهیم کرد، عنوان کرد: اولین و بزرگترین ذکر خداوند، نماز خواندن است. اگر دقت کنید بیشتر افرادی که آسیب‌های روحی و تشویش روانی پیدا می‌کنند کسانی هستند که از نماز دور هستند؛ البته این بدین معنا نیست که افرادی که نماز می‌خوانند همیشه آرام هستند، چون مجموعه علل را باید درنظر گرفت که اگر تمام علل کنار هم جمع شوند، نماز یکی از بزرگترین اسباب آرامش انسان خواهد بود.

وی افزود: امیرالمؤمنین(ع) می‌فرمایند؛ با قرائت قرآن درون شما نورانی شده و شرح صدر پیدا می‌کنید؛ یعنی تحمل انسان در برابر مشکلات و ناملایمات زندگی به بالا می‌رود. رسول اکرم(ص) نیز می‌فرمایند: «نوّرُوا بُیُوتَکُمْ بِتِلَاوَةِ الْقُرْآنِ ... فَإِنَّ الْبَیْتَ إِذَا کَثُرَ فِیهِ تِلَاوَةُ الْقُرْآنِ... أَضَاءَ لِأَهْلِ السَّمَاءِ کَمَا تُضِی‏ءُ نُجُومُ السَّمَاءِ لِأَهْلِ الدُّنْیَا؛ با تلاوت قرآن، خانه‌‏هایتان را روشن کنید، زیرا هرگاه در خانه بسیار تلاوت قرآن شود، آن خانه براى اهل آسمان می‌درخشد همان‌گونه که ستارگان آسمان براى اهل زمین می‌درخشند». این حدیث به ما نشان می‌دهد که آسیب‌ خانه‌ها با قرائت قرآن از بین می‌رود و دل را روشن و پاک می‌گرداند. دین ما دستورات جامعی برای آرامش روانی ارائه کرده است و ما ادعا می‌کنیم اگر کسی در خط دین‌داری نباشد به آن آرامش هم دست پیدا نخواهد کرد.

حجت‌الاسلام مؤمنی در بیان راهکارهای دستیابی به آرامش از طریق قرآن عنوان کرد: براساس آیات قرآن، قلب تنها با یاد خدا آرام می‌گیرد و بنابر گفته‌های خداوند که می‌فرماید: «أَقِمِ الصَّلاةَ لِذِکْری» باید بدانیم که اگر می‌خواهیم آرامش پیدا کنیم باید نماز بخوانیم. یکی از آسیب‌های جدی که باعث بروز ناراحتی و دغدغه در انسان می‌شود «گناه» است. معصیت باعث ایجاد لذت‌های مقطعی در انسان می‌شود اما در درازمدت گرفتگی و کدورت در زندگی و روح انسان می‌شود.

وی تصریح کرد: طبق آیه 45 سوره‌ مبارکه عنکبوت که می‌فرماید: «إِنَّ الصَّلاةَ تَنْهَى‏ عَنِ الْفَحْشَآءِ وَالْمُنکَرِ»، یعنی نماز انسان را از همان عملی هم که باعث ایجاد کدورت در قلب و در نهایت دوری انسان از آرامش می‌شود، حفاظت می‌کند. باز در جای دیگر در قرآن داریم که برای افزایش ظرفیت خود از صبر و نماز کمک بگیرید. در نهایت توصیه دارم اگر کسی به دنبال آرامش از دست رفته‌ خودش است با اقامه‌ نماز آلودگی از روحش پاک شده و در نتیجه شادی از دست رفته را دوباره بدست خواهد آورد.

حجت‌الاسلام مؤمنی در پاسخ به این پرسش که آیا در شرایط روز جامعه ما این راهکارها قابل تحقق هستند؟ بیان کرد: می‌توانیم این راهکارها را پیاده کنیم اما هنوز با جامعه‌ ایده‌آل فاصله زیادی داریم؛ به عنوان مثال برای تکریم نماز می‌توانیم ساعت‌های پرواز هواپیماهایمان را نیز به‌گونه‌ای تنظیم کنیم که آسیبی به وقت نماز وارد نکند. ما اکنون در بعضی مکان‌های عمومی کشورمان نمازخانه مناسبی هم نداریم، در تالارهای مراسم‌های ازدواج و البته موارد دیگر. همه‌چیز به‌صورت استاندارد درنظر گرفته می‌شود اما کثیف‌ترین و کوچکترین جایگاه را به نمازخانه اختصاص می‌دهند.

وی افزود: در برخی کشورها بهترین قسمت‌ یک ساختمان را به نمازخانه اختصاص می‌دهند، حتی نمازخانه‌های بین شهری هم از تمیزترین جایگاه‌هاست درحالی‌که در کشور ما کمتر چنین مواردی دیده می‌شود. آنچه که اهمیت دارد این است که مسئولان باید برای ترویج این امر با کمک کارشناسان زبده از رسانه‌ها و دیگر راهکارهای تبلیغاتی، برای ترویج دستورات اسلامی چاره‌اندیشی کنند و مواظب باشند که در این مسیر به‌جای آیات و روایات از تحلیل‌های شخصی استفاده نشود.