نظام آرمان‌های الگوی پایه؛ جهت‌دهنده جامعه اسلامی/ سه محور الگوی پایه پیشرفت
گروه اندیشه: مدیر گروه الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت مؤسسه آموزش عالی حوزوی حکمت گفت: مبنایی‌ترین ارزشهای فرازمانی و فرامکانی جهت‌دهنده جامعه اسلامی را نظام آرمان‌های الگوی پایه می‌گویند و در ابتدا باید مبادی هستی‌شناختی در این بحث نگاه شود.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در ابتدای نشست تخصصی نظام آرمان‌های الگوی پایه اسلامی پیشرفت، حجت‌الاسلام والمسلمین سیدحسین میرمعزی، رئیس مؤسسه آموزش عالی حوزوی حکمت با بیان اینکه الگوی پایه ایرانی ـ اسلامی پیشرفت باید مشخص شود، گفت: تلقی این است که در این بحث یک الگوی پایه فراعرصهای داریم که الگوی مبنایی در همه عرصههاست؛ یعنی اگر پیشرفت را دارای عرصه فکر، معنویت و زندگی بدانیم که زندگی نیز خود شامل اقتصاد و فرهنگ و... است، ما به‌دنبال یک الگویی هستیم که به‌دنبال ساری و جاری شدن در الگوهای پیشرفت است.
وی اظهار کرد: در این رابطه باید این الگوی پایه را یک فرا الگو در نظر بگیریم. در ابتدا باید عناصر این الگوی پایه مشخص شود؛ در حقیقت الگوی پایه پیشرفت مشتمل بر عناصری است که اولین آن، اصول است.
عضو گروه اقتصاد اسلامی پژوهشگاه گفت: دومین محور نیز آرمان است؛ آرمان در حقیقت جهت حرکت است، آرمان مقصد نیست بلکه جهتی است که ما را به مقاصد میرساند.
وی اظهارکرد: محور سوم راهبردها و اصول راهبری است، محور دیگری تحت عنوان مدیریت تحول نیز در این بین مطرح است. مأموریت بحث الگوی آرمان‌ها، به پژوهشگاه فرهنگ واندیشه اسلامی سپرده شد که مباحث در شورای عالی مرکز الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت مطرح شده است.
در ادامه این نشست علمی حجت‌الاسلام والمسلمین شاکرین، معاون آموزش مؤسسه آموزش عالی حوزوی حکمت ضمن تبیین موضوع بحث گفت: در این طرح دو مسئله نقش اساسی دارد. نخست اینکه انسان را از درون چگونه تحلیل می‌کنیم و دوم تحلیل بیرونی انسان است که با ضرب این دو محور این طرح یعنی نظام آرمان‌های الگوی پایه اسلامی پیشرفت شکل می‌گیرد.
وی افزود: شهید مطهری انسان را دارای چهار بعد می‌داند، اولین بعد، بعد بینشی انسان است. دوم بعد گرایشی انسان است یعنی اینکه هر انسان دارای تمایلاتی است که تفاوت‌های انسان با موجودات دیگر را رقم می‌زند.
این پژوهشگر حوزه دین اظهار کرد: علاوه بر این دو بعد، انسان از بعد توانشگری برخوردار است و بحث دیگر، توانش‌های انسان است که باید همه این ابعاد مطرح شود. نگاه دیگر، نگاه بیرونی است که انسان با چه عرصه‌هایی در ارتباط است و چه ارتباط و اصولی با پیرامون دارد؛ پیوند انسان با خدا و خود هسته ارتباطی دیگر انسان را شکل میدهد.
وی افزود: ارتباط انسان با همنوعان از دیگر وجوه ارتباطی انسان است؛ همچنین ارتباط انسان با نظام خلقت از دیگر وجوه ارتباطات انسانی است که محیط زیست او را شکل میدهد. وقتی این دو در هم ضرب میشوند یک شبکه وسیع ایجاد می‌شود که هر شبکه برای خود ارزشهای پایه و پیرو ایجاد می‌کند.
معاون آموزش مؤسسه آموزش عالی حوزوی حکمت اظهار کرد: وقتی این شبکه را مشاهده کنیم میتوانیم نظام ارزشها را مشاهده کرده و نظام آرمان‌ها را از آن بیرون بکشیم، چون آرمان‌ها بیشتر از بحث اجتماعی بیرون می‌آیند بیشتر پژوهش‌ها نیز به سمت پژوهش جامعه‌شناسانه سوق پیدا می‌کنند.
در ادامه حسین رمضانی، مدیر گروه الگوی اسلامی ـ ایرانی پیشرفت مؤسسه آموزش عالی حوزوی حکمت که به‌عنوان دیگر سخنران در این نشست حضور داشت، گفت: مبنایی‌ترین ارزشهای فرازمانی و فرامکانی جهت‌دهنده و راهبری کننده که سمت و شیوه و نحوه حرکت جامعه اسلامی را برای تحول تکاملی جامعه بر اساس آموزهها و فرهنگ و سنت اسلامی مشخص می‌کنند را نظام آرمان‌های الگوی پایه می‌گویند.
وی افزود: در ابتدا باید مبادی هستی‌شناختی در این بحث نگاه شود. نخست باید به توحیدی بودن پرداخت؛ توحیدی بودن عالم خلق و امر و سرشت وجودی انسان و طبیعت را شامل می شود.
این پژوهشگر پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی تصریح کرد: هدایت‌یافتگی دومین مسئله است که هدایت‌یافتگی عالم تکوین و وقوع هدایت تشریعی برای انسان را شامل می‌شود.
در ادامه حسین رمضانی، مدیر گروه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت گفت: آگاهی و آزادی در سرشت انسان و بررسی هویت و جودی فرد و اجتماع انسانی از دیگر لوازمی است که در این عرصه باید مشخص میشد. مبادی و مبانی معرفت‌شناختی نیز شامل واقع‌گرایی در شناخت، مبنا بودن شناخت عقلانی و ارجاع به اصول وحیانی است.
وی تصریح کرد: الهیاتی بودن کل دستگاه تفکر و معرفت اسلامی، فطرت بنیاد بودن دستگاه ارزشی اسلامی، مبتنی بر مبنای ذاتگرایی، مبتنی بر مبنای پیشین، مفاهم پایه ارزشی و فضیلت‌گرایی و خداگرایی به‌عنوان ارزش نهادی، از جمله مبادی و مبانی ارزش شناختی در این حوزه هستند.
مدیر گروه الگوی اسلامی ایرانی پیشرفت افزود: روش‌شناسی دستیبای به آرمان‌ها نیز بخش دیگر کار بود که در این رابطه در ابتدا به مبانی اساسی در کشف ارزشهای مندرج در نظام الگوی پایه آرمان‌ها بر اساس الگوی ارشادات وحیانی و قدسی و قول و فعل معصوم و فطرت و عقل پرداخته شد.
رمضانی تصریح کرد: خاستگاه تکون این نظام ارزشی را از ائمه معصومین(ع) خواهیم گرفت. در ادامه نیز به بحث ابعاد روابط و تعاملات انسان و ارزشهای آرمانی مورد نظر در هر بعد پرداخته شده که در سه بعد خود، انسان و خلقت در نظر گرفته شد.
در ادامه این نشست حجت‌الاسلام والمسلمین حسامی، به‌عنوان اولین ناقد نشست گفت: تناسب آیات باید در ارایه الگوی پایه آرمان‌های اسلامی لحاظ شود زیرا اگر ارجاعات به تفاسیر انجام نشود، تحقیق را ناقص خواهد گذاشت.
وی افزود: در بحث سلسله مراتب ارزشها باید مبانی تقدم و تأخرها منطبق بر مباحث قرآنی باشد.
این پژوهشگر قرآنی در ادامه به بحثهای تخصصی در زمینه مقاله الگوی پایه آرمان‌های اسلامی پرداخت.
همچنین در ادامه این مراسم حجت‌الاسلام والمسلمین بهجت‌پور، مدیر گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه نیز که به‌عنوان دیگر ناقد در نشست حضور داشت، گفت: بزرگترین افتخار یک سند، استانداردسازی است. در این حوزه باید برای تعارف یک استاندارد مشخص شده را بیان کرد.
وی افزود: نظام آرمان‌ها مبنایی‌ترین نظام است ولی در ابتدا باید به تعریف خود نظام پرداخت. در این رابطه باید بگوییم که در ابتدای این تعریف الگو چه جایگاهی دارد.
این استاد حوزه و دانشگاه گفت: وقتی میخواهیم به مبانی بپردازیم نباید مبادی را در همان جا به کار ببریم زیرا مبادی با مبانی یکی نیست و با هم تفاوت دارد. در این تعریف مبانی هستی‌شناسی ناظر به قرآن شده است ولی در مبانی دیگر این سند قرآنی لحاظ نشده است.
بهجت‌پور گفت: هر نوشتهای که ناظر به اسلام است باید در مرکز ثقل آن مبانی آیات و روایات بیان شود، عقل را نباید در این جا حاکم به قرآن کنیم؛ یعنی ابتدا برخی پژوهشگران تصور عقلانی خود را در نظر می‌گیرند و بعد میگردند تا آیاتی که نظر آنها را ثابت کند پیدا کنند.
وی افزود: ادبیاتی که در راستای الگوسازی بیان شود باید ساده‌سازی شود تا به یک گفتمان تبدیل شود. اگر در پژوهشهای علمی به‌دنبال پیچیده نوشتن و پیچیده گفتن باشیم این کار سودی ندارد.
مدیر گروه قرآن‌پژوهی پژوهشگاه گفت: فطرت دستگاه جامع معرفتی کامل نیست که سنت و قرآن در راستای آن معنا شود. برای طراحی الگوی پیشرفت، باید نظام ارزشهای آن الگو کاملا مشخص شود. در این طرح عینی باید ببینیم که اسلام چگونه با ارزش‌هایش جامعه را پیش می‌برد. در این رابطه باید مطالعات میدانی باشد.
بهجت‌پور گفت: مدل حکومت نبوی که جامعه فی ضلال مبین را به یک جامعه و مدل و الگوی دینی تبدیل کردند بهترین مدل است که باید در تحقیقات اسلامی پیشرفت مورد نظر واقع شود.
وی افزود: باید وضع عینی اجتماع در هر تحقیق الگودهی مورد نظر واقع شود و این مسیر پالایش عینی و پیشرفت همه جانبه عینی یک جامعه هدف مورد نظر واقع شود.
یادآور می‌شود، این نشست تخصصی صبح چهارشنبه، 24 دی‌ماه از ساعت 10 تا 12 در تالار معرفت پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی در شهر مقدس قم برگزار شد.
