محتوم دانستن فقر مانعی در برابر رفع آن است/ ضرورت تبدیل عدالت به قانون

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، نشست تخصصی «جامعه منهای فقر و تکاثر» به بهانه انتشار کتاب «مبانی نظری اقتصاد اسلامی در الحیاة» عصر امروز، 6 بهمن‌ماه به همت مؤسسه الحیات در ایکنا برگزار شد.
براساس این گزارش، قاسم درزی، مجری نشست در ابتدای جلسه به ارائه توضیحاتی درباره کتاب استاد حکیمی پرداخت و گفت:‌ کتاب «الحیاة» دایرة‌المعارفی درباره زندگی است و عدالت، یکی از مهمترین مباحث آن است؛ کما اینکه علامه حکیمی همواره خواستار برقراری عدالت علوی در حکومت اسلامی بوده‌اند. خدا را شاکریم که فرصتی دست داد تا در خبرگزاری ایکنا، درباره جامعه منهای فقر و تکاثر بحث شود و امروز به بهانه انتشار کتاب «مبانی نظری اقتصاد اسلامی در الحیاة» در این مکان گرد هم آمده‌ایم.
در ادامه پیام صدریه، نویسنده کتاب «مبانی نظری اقتصادی اسلامی در الحیاة»، در ابتدا اظهار کرد: بسیار خوشحالم که این کتاب بهانه‌ای برای بحث درباره یکی از مهمترین معیارهای سلامت اجتماع یعنی فقر و تکاثر شد و به نظر بنده خاستگاه اصلی این موضوع به اصل توحید برمی‌گردد.
وی افزود: سؤال مهم، این است که اگر 90 درصد اموال جامعه در اختیار 10 درصد است، ریشه این موضوع کجاست؟ به این نکته بیندیشیم که اگر عدالت ریشه در اصل یکتاپرستی دارد، آیا بی‌عدالتی را نمی‌توان در باورهای حقیقی مردم جست؟
مصطفی دلشادتهرانی، سخنران بعدی این نشست بود که با اشاره به اینکه امثال این کتاب، حلقه‌های گمشده جامعه ما هستند، اظهار کرد: هرچه بیشتر نسبت به چنین مسائلی حساسیت وجود داشته باشد و تلاش شود چنین مسائلی وارد حوزه قانونگذاری شوند، زودتر از مباحثی که گرفتار آن هستیم رهایی پیدا می‌کنیم. جناب علامه حکیمی، به درستی از مدت‌ها پیش موضوع عدالت را به جد مطرح کرده و ای کاهش گوش‌های شنوایی برای این موضوع وجود می‌داشت.

وی ادامه داد: ‌اگر قرار است روابط و مناسبات اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی، سیاسی و مدیریتی ما که به شدت آسیب دیده‌اند اصلاح شوند، یک راه بیشتر وجود ندارد  و آن تحقق عدالت است و این تصور که عده‌ای گمان می‌کنند جرم و گناه را می‌توان منهای عدالت کاهش داد قطعا اشتباه است و این امر جز بر جرم و جنایت نخواهد افزود.‌
این استاد علوم قرآن و حدیث تأکید کرد: ‌برای تحقق عدالت باید تکلیف سه مسئله اساسی روشن شود که اول، سهم ما از نظریه عدالت، دوم ملازمه‌شناسی عدالت و سوم عرصه‌های عدالت است و قبل از اینکه به این سه اصل بپردازم لازم است به این نکته اشاره کنم که آنچه برتر از همه امر به معروف‌ها و نهی از منکرهاست سخن عدالت پرورانه‌ای است که نزد حاکمی ستمگر گفته شود.
دلشاد‌تهرانی ادامه داد: در آموزه‌های اسلامی و بخصوص در نهج‌البلاغه، عدالت در پنج مفهوم آمده است که اول، مفهوم کهن آن یعنی قرار گرفتن هر چیز در جای خود است؛ بدین معنی که اگر انسان‌هایی در مقام‌هایی هستند که صلاحیت آن را ندارند، امکان تحقق عدالت وجود ندارد. دومین مفهوم، انصاف و داد، یعنی عدالت به مثابه انصاف، سوم عدالت به معنای مساوات، چهارم رعایت حقوق و رساندن هر فرد به حقش و پنجم اعتدال و میانه‌روی است.
وی افزود: مسئله دیگر، ملازمه‌شناسی عدالت است و عدالت در نهج‌البلاغه با چهار موضوع شامل آزادی، اخلاق، حقوق و قانون ملازم است. بدین معنی که آزادی‌هایی که خداوند برای افراد تعیین کرده است نمی‌توان از آنان گرفت، امکان ندارد عدالت بدون اخلاق، مثلا دروغ گفتن محقق شود، همه چیز در جامعه باید شفاف بوده و حقوق افراد در همه عرصه‌ها (از جمله حقوق زنان، کودکان، حقوق کار و...) رعایت شود و نکته چهارمی که باید دانست این است که هرجا قانون زیرپا گذاشته شود عدالت معنا پیدا نخواهد کرد.
این مدرس دانشگاه  در ادامه به سومین موضوع در بحث عدالت اشاره کرد و گفت: سومین موضوع مهم، عرصه‌های عدالت است و عدالت در آموزه‌های اسلامی و در نهج‌البلاغه، هشت عرصه شامل عدالت فردی، اجتماعی، سیاسی، خانوادگی، مدیریتی، اقتصادی، قضایی و فرهنگی دارد.
وی افزود: عدالت فردی، الزام رعایت عدالت بر خود، عدالت خانوادگی یعنی توجه به عدالت در مناسبات خانوادگی، عدالت اجتماعی یعنی احقاق حق همه افراد جامعه، عدالت سیاسی عمل کردن در قدرت براساس عدالت، عدالت قضایی به معنای عدم فشار وارد کردن به قضات و استقلال آنها و عدالت فرهنگی به معنای اجازه دادن به مردم برای دریافت اخبار و اطلاعات و رشد علمی و اخلاقی است.
وی در پایان عنوان کرد: اگر ما این سه عرصه عدالت را مطالبه و به قانون تبدیل کنیم، ان شاء‌الله شاهد تحقق عدالت در جامعه خواهیم بود.
آیت‌الله سیدجمال‌الدین دین‌پرور، رئیس بنیاد بین‌المللی نهج‌البلاغه، سخنران بعدی این نشست بود که با اعلام تشکر از علامه حکیمی به دلیل نگارش کتاب «الحیاة» اظهار کرد: دغدغه ایشان نسبت به موضوع عدالت بر همگان روشن است و باید در ایجا عرض کنم که بزرگترین ظلم، وجود حکومت‌های طاغوتی بوده است که در آنها همراه داشتن کتابی همانند نهج‌البلاغه جرم محسوب می‌شد و بزرگترین مانع اجرای عدالت همین حکومت‌های فاسدی بودند که خوشبختانه به برکت جمهوری اسلامی ایران این مانع برداشته شد.

وی ادامه داد: آنچه مهم است و نویسندگان باید در مورد آن تلاش کنند، شیوه‌های اجرای عدالت است. عدالت باید به صورت جزئی مورد بررسی قرار گیرد و به نظر می‌رسد در زمان حاضر که موانع کلی تحقیق و تفحص در موضوعات مختلف از جمله در زمینه عدالت از میان برداشته شده است بر محققان لازم است که به صورت جزئی‌تر در مورد عدالت به تحقیق و تفحص بپردازند.
آیت‌الله دین‌پرور ادامه داد: نظریه دادن و کار علمی کردن، غیر از فعالیت سیاسی و ایجاد آشوب است. ما باید در همه امور به شکل طرح یا لایحه عمل کنیم و اگر دولت اجرا نکرد، او را مورد موأخذه قرار دهیم. نظام هستی و نظام تکوین بر اساس عدالت است و نظام تشریع هم باید بر اساس عدالت باشد و باید دولت، مجلس و همه محققان و علما در رابطه با موضوع عدالت به تحقیق و تفحص بپردازند.
وی افزود: علامه حکیمی، معتقد است اقتصاد جزئی از دین است و انسان نمی‌تواند متدین باشد اما نسبت به اقتصاد بی تفاوت باشد. همچنین باید دانست که اگر در یک جامعه فقر وجود داشته باشد، آن جامعه به معنای واقعی اسلامی نیست.
رئیس بنیاد نهج‌البلاغه در پایان تأکید کرد: قدرت اقتصادی و تجاری نباید عقیم شود، سرمایه‌های کلان باید حفظ شود، باید تلاش کنیم که در تولید و صنعت محتاج بیگانگان نباشیم و امیدوارم نویسندگان و محققان در مقاطع مختلف در این زمینه به تحقیق بپردازند.
علی‌اصغر پورعزت، مدیرگروه مدیریت دانشگاه تهران، در ادامه این نشست به ایراد سخنرانی با عنوان «جامعه عدل در برابر تکاثر و فقر» پرداخت و اظهار کرد:‌ وقتی تأمل می‌شود که چرا خط و مشی‌های فقرستیز پایدار نیستند؟ نگرانی ایجاد می‌شود که مبادا باید فقر را به عنوان یک واقعیت زندگی اجتماعی پذیرفت؛ ذهنیتی که این روزها به شدت ترویج می‌شود که آیا اساسا می‌توان جامعه بدون فقر داشت؟

وی افزود: در اندیشه تشیع، به تأسی از شهید صدر، فقر و تکاثر دو روی یکدیگرند و هرگاه برای رفع یک پدیده برنامه‌ریزی شود ابتدا باید آن پدیده به درستی شناسایی شود تا برای آن راه‌حل ارائه گردد. متأسفانه کسانی‌که برای فقرزدایی برنامه‌ریزی می‌کنند عمدتا در شرایط رفاه قرار دارند و حاکم کشور اگر گرسنگی را تجربه نکرده باشد نمی‌تواند اهمیت رفع فقر را درک کند.
پورعزت تأکید کرد‌: تا زمانی‌که ما فقر را محتوم می‌انگاریم برای مبارزه با آن قیام نخواهیم کرد و این امر بسیار مهم است که انگاره پذیرفتن فقر در جامعه از میان برداشته شود؛ چرا که در جامعه صفویه فقیر و غنی در کنار هم زندگی می‌کردند و بزرگترین نیروی نظامی وجود داشت اما یاغیان افغان توانستند به راحتی کشور را اشغال کنند.
مدیرگروه مدیریت دانشگاه تهران ادامه داد: بنابر این باید جامعه درک درستی از حیات طیبه داشته و میل به تکاثر، نکوهیده شود و در صورت نیاز سرکوب شود؛ چراکه وقتی دغدغه اصلی مردم، ثروت‌اندوزی باشد نمی‌توان برای مبارزه با فقر تلاش کرد.
همچنین شمس‌الدین رحمانی در پایان این نشست در سخنانی کوتاه اظهار کرد:‌ بنده معتقدم دو موضوع فقر و تکاثر، خود را در رباخواری نشان می‌دهد و برخورد اسلام با رباخواری آنقدر شدید است که از آن با عنوان زنای با محارم در مکان‌های مقدس یاد کرده است.
وی افزود: اکنون در نظام بانکی ما برخی از بانک‌ها با اسامی اسلامی اقدام به رباخواری می‌کنند و به همین دلیل است که در درون این سیستم بانکی، فسادهای 3 هزار میلیاردی رخ می‌هد.

گزارش تصویری این نشست را اینجا ببینید!