راه‌های ساده اسلام برای مشکلات بزرگ جامعه/ چگونه طلاق عاطفی نگیریم؟
گروه جامعه: تنها زمانی میتوان آسیب‌های اجتماعی و خانوادگی معاصر را حل کرد که راهکارهای مورد استفاده مبتنی بر شناخت ذات انسانی و عوامل تأثیرگذار بر وجود انسان باشند و جالب آنکه این دستورات به روشنی در احادیث ائمه(ع) که ریشه در تفسیر وحی دارد مطرح شده است.
طلاق عاطفی چیست: در یک تعریف کلی میتوان گفت طلاق عاطفی یعنی زندگی کردن زن و شوهر زیر یک سقف اما بدون عشق و محبت. در طلاق عاطفی زن و شوهر در یک فضای مشترک زندگی می‌کنند ولی تعاملات عاطفی، جنسی، اجتماعی و اقتصادی ضعیف و دلسردکننده‌ای دارند. در این نوع از طلاق زوجین به دلایل مختلف هنوز از هم طلاق قانونی نگرفته‌اند از جمله به دلیل مسائل فرهنگی و خانوادگی، وجود فرزندان، نیازهای مالی و ... اما زندگی مشترک حقیقی هم ندارند.
در این نوع از زندگی خانه در اصل خوابگاهی است که افراد صرفاً برای خوابیدن و نه زندگی به آن مراجعه می‌کنند و نکته نگران کننده اینکه این نوع از طلاق اگر چه رسمی و به صورت قانونی رخ نمی‌دهد بلکه کاملاً مخفی و احساسی است، اما به شدت به سلامت روانی و زندگی مشترک زوجین صدمه زده و در موارد زیادی به طلاق قانونی منجر می‌شود.
طلاق عاطفی موضوع جدیدی نیست، اما جدیداً گسترش یافته است
طلاق عاطفی موضوع جدیدی نیست، اما جدیداً در کشور ما گسترش یافته و بنیان خانواده‌ها را با خطر جدی مواجه کرده است به ویژه که در این نوع از طلاق در صورت وجود فرزند بیشترین صدمه متوجه تربیت و سلامت روانی کودک می‌شود.
در خصوص دلایل اصلی طلاق عاطفی باید گفت که ضعف در مهارت‌های ارتباطی و عاطفی و تعارض‌های زناشویی در حوزه‌های متعددی مثل حوزه‌های اقتصادی، خانوادگی و اجتماعی از جمله دلایل عمده این اتفاق تلخ است. مسئله‌ای که در حال تبدیل شدن به یک آسیب اجتماعی گسترده است و نه تنها در ایران بلکه در سایر جوامع نیز روانشناسان و جامعه شناسان به دنبال راهکاری برای پیشگیری و درمان این معضل نگران کننده اجتماعی هستند.
آیا اسلام راهکاری برای پیشگیری و درمان طلاق عاطفی دارد؟
در حال حاضر به دلیل پیچیدگی‌های جوامع و افراد، معضلات اجتماعی نیز بسیار پیچیده شده و مقابله با این آسیب‌ها ابعاد و مشکلات نوپدیدی یافته است. اما آیا اسلام در مواجهه با این مشکلات معاصر راهکار درمانی دارد؟ باید با صراحت و قطعیت عنوان کرد بله اسلام راه حل دارد. راهکاری قوی مبتنی بر تسلط و شناخت بر ابعاد پیچیده روانی انسان.
این دستورات که البته بیشتر پیشگیرانه است و مانع بروز آسیب‌های اجتماعی در جامعه اسلامی می‌شود را به راحتی میتوان در آیات و روایت‌های اسلامی یافت.
اعتقاد بر این باور که خداوند به محض ازدواج هر زن و مردی بین آنها محبت برقرار می‌کند، پایه ازدواج در اسلام است. یعنی به محض ازدواج زوجین باید بدانند گنجی عظیم و ریسمانی محکم از محبت بین آنها ایجاد شده است. «وَمِنْ آیَاتِهِ أَنْ خَلَقَ لَکُم مِّنْ أَنفُسِکُمْ أَزْوَاجًا لِّتَسْکُنُوا إِلَیْهَا وَجَعَلَ بَیْنَکُم مَّوَدَّةً وَرَحْمَةً إِنَّ فِی ذَلِکَ لَآیَاتٍ لِّقَوْمٍ یَتَفَکَّرُونَ؛ و از نشانههاى او اینکه از [نوع] خودتان همسرانى براى شما آفرید تا بدانها آرام گیرید و میانتان دوستى و رحمت نهاد آرى در این [نعمت] براى مردمى که مىاندیشند قطعا نشانههایى است». (آیه 21 سوره روم).
البته عملکرد و رفتار زوجین پس از ازدواج است که موجب می‌شود این ریسمان محبت مستحک‌تر شود و یا هر روز ضعیف‌تر و سست‌تر؛ بر همین اساس اسلام دستورات مشخصی برای بقای این محبت ارائه کرده است.
این دستور‌ها بسیار واضح است و جالب اینکه برای انجام آنها راهکارهای تشویقی نیز در نظر گرفته شده است و به مسلمانان وعده داده شده است که در صورت انجام این کارها مستحق دریافت رحمت و ثواب الهی خواهید شد و حتی انجام این امور مترادف با ایمان در نظر گرفته شده است.
با محبت به هم نگاه کنید
پیامبر اکرم(ص) فرمود: وقتی مرد به زن خود با محبت می‌نگرد و زنش نیز به او با مهر نگرد، خداوند به دیده رحمت به آن ها نگاه می‌کند. همچنین فرموده‌اند: «کلما ازداد العبد ایمانا ازداد حبا للنسآء (۱)هر چه ایمان بنده زیاد شود، محبت [وی] به زن‌ها نیز زیاد می‌شود».
امام صادق علیه السلام می فرمایند: «کل من اشتد لنا حبا اشتد للنساء حبا (۲)؛ هر کس بیشتر دوستدار ما (خاندان عصمت و طهارت) باشد، به زن‌ها (همسرش) نیز بیشتر دوستی می‌کند».
به نیکی همنشینی کنید
حضرت امیرالمؤمنین علی علیه السلام می‌فرمایند: «فدارها علی کل حال واحسن الصحبة لها فیصفو عیشک (۳)؛ همیشه با همسرت مدارا کن، و با او به نیکی همنشینی کن تا زندگیت باصفا شود».
از تکبر و خشونت بپرهیزید
پیامبر عزیز خدا صلی الله علیه و آله می‌فرمایند: «خیر الرجال من امتی الذین لایتطاولون علی اهلیهم و یحنون علیهم ولا یظلمونهم (۴)؛ بهترین مردان امت من، آن کسانی هستند که نسبت به خانواده خود خشن و متکبر نباشند و بر آنان ترحم و نوازش کنند و به آنان آزار نرسانند».
بگویید: من تو را دوست دارم
حضرت رسول(ص) می‌فرمایند: «قول الرجل للمراة انی احبک لا یذهب من قلبها ابدا (5)؛ این گفتار مرد به همسرش که «من تو را دوست دارم» ، هرگز از قلب زن بیرون نمی‌رود».
برای هم هدیه بخرید
حضرت محمد(ص) می‌فرمایند: «من دخل السوق فاشتری تحفة فحملها الی عیاله کان کحامل صدقة الی قوم محاویج ولیبدا بالاناث قبل الذکور فان من فرح ابنته فکانما اعتق رقبة من ولد اسماعیل ومن اقر بعین ابن فکانما بکی من خشیة الله ومن بکی من خشیة الله ادخله الله جنات النعیم (6)؛ هر کس به بازار رود و هدیه‌ای برای خانواده‌اش بخرد و ببرد، [پاداش او] مانند کسی است که برای نیازمندان صدقه می‌برد. [و هنگامی که هدیه را به خانه می‌برد]، باید، قبل از پسران، به دختران بدهد، زیرا کسی که دخترش را شادمان کند، مانند کسی است که یک بنده از فرزندان اسماعیل را آزاد کرده است. و هر کس [با دادن هدیه‌ای ] چشم پسری را روشن کند، گویا از ترس خدا گریسته است و هر کس از ترس خدا بگرید، خداوند او را داخل نعمت‌های بهشت کند».
برای هم سوغات بخرید
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «اذا سافر احدکم فقدم من سفره فلیات اهله بما تیسر (7)؛ هرگاه یکی از شما به مسافرت رود و سپس از سفر برگردد، پس باید برای خانواده خود به اندازه ای که توانایی دارد سوغاتی بیاورد»
برای هم آرایش کنید
امام باقر علیه السلام می‌فرمایند: «النسآء یحببن ان یرین الرجل فی مثل ما یحب الرجل ان یری فیه النسآء من الزینة (8)؛ همان گونه که مردان دوست دارند زینت و آرایش را در زنانشان ببینند، زنان نیز دوست دارند زینت و آرایش را در مردانشان ببینند».
تهمت و سوء ظن هرگز
امام صادق علیه السلام می‌فرمایند: «لا تقذفوا نسآءکم فان فی قذفهن ندامة طویلة وعقوبة شدیدة (9)؛ به زنان خود تهمت نزنید [و نسبت ناروا ندهید]، زیرا در این کار، [برای شما] پشیمانی طولانی و کیفر سختی خواهد بود.»
در کنار همسرتان بنشینید
پیامبر عزیز اسلام (ص) می‌فرمایند: «جلوس المرء عند عیاله احب الی الله تعالی من اعتکاف فی مسجدی هذ (10) ; نشستن مرد در کنار خانواده‌اش، نزد خدای بزرگ دوست داشتنی تر از اعتکاف [و نشستن] در این مسجد من است».
در دهان همسرتان لقمه بگذارید
پیامبر عزیز خدا صلی الله علیه و آله می‌فرمایند: «ان الرجل لیؤجر فی رفع اللقمة الی فی امراته (11)؛ مرد در برابر لقمه ای که در دهان زنش می گذارد پاداش می‌برد».
به استقبال و بدرقه همسرتان بروید
مردی خدمت رسول خدا صلی الله علیه و آله آمد و عرض کرد: همسری دارم که هرگاه وارد خانه می‌شوم به استقبالم می‌آید، و چون از خانه بیرون می‌روم بدرقه‌ام می‌کند و زمانی که مرا اندوهگین می‌بیند می‌گوید: اگر برای رزق و روزی [و مخارج زندگی] غصه می‌خوری، بدان که خداوند آن را به عهده گرفته است و اگر برای آخرت خود غصه می‌خوری، خدا اندوهت را زیاد کند [و بیشتر به فکر آخرت باشی]. رسول خدا صلی الله علیه و آله فرمودند: «ان لله عمالا و هذه من عماله لها نصف اجر الشهید (12)؛ برای خدا کارگزارانی [در روی زمین] است و این زن یکی از کارگزاران خداست که پاداش او برابر با نیمی از پاداش شهید است».
البته قدر مسلم دستورات داده شده در قالب حدیث توسط ائمه (ع) بیش از این مباحث است، اما عمل به چند حدیث در این خصوص هم قدر مسلم نه تنها از طلاق‌های عاطفی پیشگیری می‌کند بلکه در صورت وجود چنین مشکلی در خانواده نیز موحب رفع آنها خواهد شد.
منابع:
۱) بحار الانوار، ج ۱۰۳، ص ۲۲۸ .
۲) همان، ج ۱۰۳، ص ۲۲۷ .
۳) مکارم الاخلاق، ص ۲۱۸ .
۴) همان، ص ۲۱۶ .
5) وسائل الشیعة، ج ۱۴، ص ۱۰ .
6) وسائل الشیعة، ج ۱۵، ص ۲۲۷ .
7) همان، ج ۸، ص ۳۳۷ .
8) مکارم الاخلاق، ص ۸۰ .
9) بحارالانوار، ج ۱۰۳، ص ۲۴۹ .
10) میزان الحکمة، ج ۴، ص ۲۸۷ .
11) المحجة البیضاء، ج ۳، ص ۷۰ .
12) وسائل الشیعه، ج ۱۴، ص ۱۷ .
