تقویت دیپلماسی علم و فناوری میان کشورهای عضو جنبش عدم تعهد

به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، دکتر محمد فرهادی، وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در مراسم افتتاحیه نشست وزرای علوم، فناوری و نوآوری کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در سالن اجلاس سران اظهار کرد: سازمان‌های بین‌المللی در چند دهه گذشته شاهد شکل‌گیری نهادهای علمی و فناوری در کنار ساختارهای سیاسی بوده‌اند. این روند در سازمان ملل متحد، سازمان همکاری اسلامی، اتحادیه اروپا، اتحادیه آفریقا و اتحادیه حاشیه اقیانوس با تأسیس نهادهای علوم و فناوری مانند یونسکو، آیسسکو، شورای علوم و فناوری آفریقا و مرکز منطقه‌ای علوم و انتقال فناوری حاشیه اقیانوس هند دنبال شده است.

وی با اعلام اینکه جنبش عدم تعهد در دوره ریاست ایران در حال پشت سر گذاشتن تحولی چشمگیر است، افزود: با مروری بر اسناد و بیانیه‌های جنبش عدم تعهد شاهد این هستیم که مسئله علم و فناوری از اجلاس سال 1973 سران در الجزایر به شکل‌های مختلف دغدغه رهبران کشورهای در حال توسعه بوده و این دغدغه تاکنون نیز همچنان ادامه پیدا کرده است.

وزیر علوم افزود: بیانیه نشست سران در کوبا و مصر در سال‌های 2006 و 2009 کشورهای عضو را تشویق به تعامل در زمینه علوم و فناوری می‌کند و این تشویق در بیانیه شانزدهمین اجلاس سران جنبش عدم تعهد در سال 2012 تهران تکرار شده است.

دکتر فرهادی افزود: امروز با حضور وزرای علوم کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در این اجلاس این درخواست و دغدغه دیرینه رهبران جهان در حال توسعه محقق شده و با ترتیب دادن اولین نشست در بالاترین سطح تصمیم‌گیران علم و فناوری جنبش عدم تعهد، بنای برنامه‌ریزی و پیگیری نظام‌مند علم و فناوری در جنبش عدم تعهد به‌عنوان یکی از حیاتی‌ترین نیازهای بشری ایجاد شده است البته ادامه راهی که امروز در تهران شروع شده، نیازمند اراده جمعی کشورهای عضو و بیش از همه وزرای علوم که تصمیم‌گیران علم و فناوری هستند، است.

وی در ادامه صحبت‌هایش با اشاره به شعار این اجلاس بیان کرد: شعار «علم، فناوری و نوآوری برای توسعه پایدار» برای این اجلاس انتخاب شده است، توسعه پایدار مفهومی فراگیر است که ابعاد مختلفی از زندگی اجتماعی ما را در برمی‌گیرد. برخی از کلیدی‌ترین ابعاد توسعه پایدار در سند اجلاس مورد توجه قرار گرفته است، چگونگی به‌کارگیری علم، فناوری و نوآوری برای رشد پایدار اقتصادی، زدودن تبعیض در علم، فناوری و آموزش و همچنین بررسی مسیر و مکانیسم‌های ارتقای همکاری‌های علمی، فناوری جنوب ـ جنوب را شامل می‌شود.

دکتر فرهادی ادامه داد: در کنار چالش‌های سیاسی بزرگی مانند رشد افراطی‌گری، تروریسم و دین‌هراسی، بحران اقتصادی یکی از چالش‌های امروز جامعه بشری و شاید عمیق‌ترین چالش جهان است. بعد از چندین دهه نظریه‌پردازی مکاتب اقتصادی و اقتصاد سیاسی، امروز این دیدگاه رو به گسترش است که رشد پایداراقتصادی جوامع توسعه یافته و در حال توسعه از مسیر علم، فناوری و نوآوری عبور می‌کند.

وی با تأکید بر اینکه موتور رشد پایدار اقتصادی جهان در حال توسعه از شاهراه آموزشی، نوآوری و خلاقیت عبور می‌کند و نه از بانک‌ها و مراکز تولیدی، افزود: امروز نه بنگاه‌های اقتصادی به تنهایی کلید ترقی اقتصادی هستند و نه دانشگاه‌هایی که  نیروی انسانی این بنگاه‌های اقتصادی را تأمین می‌کنند. رمز رشد و ترقی اقتصاد،  پیوند تنگاتنگ بین اقتصاد و نهادهای آموزش عالی نوآور و خلاق است. پیوندی که در مفهوم اقتصاد و توسعه دانش‌بنیان انعکاس پیدا کرده است.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با تأکید بر برنامه‌ریزی و طراحی نظام‌های ملی نوآوری گفت: تجربه اقتصادهای موفق‌تر به ما می‌گوید که رشد اقتصادی تنها هنگامی به روندی پایدار و منطقی منتهی می‌شود که از درون یک نظام ملی نوآوری منسجم عبور کند. در چنین نظامی دانشگاه نقش آموزشی و پژوهشی خود را حفظ می‌کند ولی ویژگی‌ کارآفرینی و نوآوری نیز به آن افزوده می‌شود. پارک‌های علمی و فناوری و مراکز رشد متولد شده و توسعه پیدا می‌کند. کارگزاران خصوصی به شکلی واقعی به بازی گرفته می‌شوند و البته همه اینها در بطن و متن جامعه‌ای عمل می‌کنند که علم و فناوری در آن عمومی‌سازی و فراگیر شده باشد. به عبارت دیگر آگاهی عمومی و مردمی کردن علم، فناوری و نوآوری از ضروریات رشد اقتصادی و توسعه پایدار است.

دکتر فرهادی در ادامه با تأکید بر اینکه همه برنامه‌های توسعه‌ای در کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته باید بر پذیرش اصل توجه عام به تمامی قومیت‌ها، مذاهب و جنسیت پایه‌ریزی شود، افزود: هرگونه مدیریت فراملی و غیربومی بر برنامه‌های توسعه‌ای کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته به خاطر بی‌توجهی به فرهنگ و خواسته‌های علمی و ظرفیت‌های موجود در کشورها محکوم به شکست است.

وزیر علوم یکی از معضلات کنونی جهان را برخورد تبعیض‌آمیز با کشورهای در حال توسعه در حوزه‌های آموزش، علم و فناوری دانست و تأکید کرد: باعث تأسف است که اعلام کنم جمهوری اسلامی ایران یکی از بزرگترین قربانیان نگاه تبعیض‌آمیز جهان توسعه یافته به علم و فناوری و نوآوری است. فراتر از این کشورهای پیشرفته در زمینه انتقال فناوری و به‌ویژه فناوری‌های حساس و پیشرفته نه تنها برخوردی تبعیض‌آمیز، بلکه نگاهی سیاسی و تنگ‌نظری دارند.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری افزود: کشورهای پیشرفته‌تر باید این واقعیت انکارناپذیر را قبول کنند که علم و فناوری در مرزهای ملی محصور نشده و دانشمندان و محققان برجسته کشورهای در حال توسعه، حصارهای ساختگی برای علم و فناوری را کنار خواهند زد. ایران نمونه انکارناپذیر از تلاش برای بومی‌سازی علم، فناوری و شکستن این حصارها است. فناوری‌های نانو، بیو، پزشکی، مهندسی پزشکی، ژنتیک، هوافضا و هسته‌ای ایران به رغم همه محدودیت‌ها، تحریم‌های ظالمانه و حتی ترورهای دانشمندان هسته‌ای، پویا و بالنده در سطحی جهانی به مسیر توسعه خود ادامه می‌دهد.

دکتر فرهادی در ادامه تأکید کرد: همکاری‌های جنوب ـ جنوب در جهانی که کشورهای توسعه‌یافته به هر بهانه و دلیلی از مسئولیت‌هایشان در قبال کشورهای در حال توسعه و کمتر توسعه یافته شانه خالی می‌کنند تنها راه قابل اتکای کشورهای عضو جنبش عدم تعهد برای ارتقای سطح علمی و فناوری است.

وی به چالش‌های مشترک کشورهای عضو جنبش عدم تعهد اشاره کرد و گفت: ما کشورهای عضو جنبش عدم تعهد در زمینه‌های زیست‌محیطی و گرمایش‌جهانی چالش‌هایی مشترک و در نتیجه مواضعی نزدیک به یکدیگر داریم. همچنین در زمینه انرژی و به خصوص انرژی‌های تجدیدپذیر، فرار مغزها، سالخوردگی جمعیت، گسترش موادمخدر، شیوع مجدد بیماری‌های ریشه‌کن شده، بروز بیماری‌های جدید مانند ایدز، ابولا، سل و آنفلوآنزا، دسترسی و دستیابی به فناوری‌های حساس، شکاف دیجیتال، حاکمیت بر اینترنت و... نیز از معضلات و چالش‌های کشورهای در حال توسعه بوده که کم و بیش شبیه به یکدیگر است.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری با تأکید بر اینکه گام اول رویارویی با این چالش‌ها شناسایی آنها و تلاش برای دستیابی به موضع مشترک بر سر آنها است، افزود: من فکر می‌کنم بیانیه اجلاس تهران که امروز نهایی می‌شود، تا میزان قابل قبولی در برداشتن این گام اول موفق عمل کرده است. اساساً جمهوری اسلامی ایران نیز با همین جهت‌گیری و هدف اجلاس وزرای علوم، فناوری و نوآوری جنبش عدم تعهد را پایه‌گذاری کرده است.

دکتر فرهادی با بیان اینکه برگزاری مستمر اجلاس وزرای علوم، فناوری و نوآوری، سازوکاری قابل قبول برای توسعه همکاری‌های جنوب ـ جنوب است، اظهار کرد: از کشورهای عضو درخواست می‌کنم در چارچوب تحقق دیپلماسی علم و فناوری به شکلی جدی و واقعی تلاش کنند و سازوکارهای مؤثرتری نیز برای گسترش همکاری‌های علمی، فناوری و نوآوری بین کشورهای عضو طراحی کرده و به مرحله اجرا در آورند.

وی با تأکید بر اینکه همکاری‌های علمی ـ فناوری به همراه همگرایی سیاسی، جنبش عدم تعهد را به بازیگری قدرتمندتر تبدیل و مسیر حرکت تحولات نظام بین‌الملل را مردم‌سالارانه خواهد کرد، گفت: همزمان باید موانع همکاری‌ها از طریق تسهیل ارتباطات مستقیم دانشگاه‌ها و مراکز پژوهشی و فناوری و تبادل دانشجویان و اعضای هیئت علمی برطرف شود. برای توسعه همکاری‌ها در چارچوب جنبش عدم تعهد پنجره‌ای بگشاییم تا کشورها برای همکاری با یکدیگر تشویق شوند.

وزیر علوم، تحقیقات و فناوری در پایان اظهار کرد: اینجانب به‌عنوان وزیر علوم و تحقیقات و فناوری جمهوری اسلامی ایران دست دوستی به‌سوی همه شما دراز می‌کنم و از همین تریبون آمادگی ایران برای انتقال تجربیات علمی و دستاوردهای فناوری به کشورهای عضو جنبش عدم تعهد را اعلام می‌کنم.