چرا شهید مطهری معلمی را به ماندن در حوزه ترجیح داد؟

حجت‌الاسلام والمسلمین سیدمحمدرضا امام، رئیس دانشکده الهیات دانشگاه تهران در گفت‌وگو با خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، با اشاره به مقام علم و عالم، اظهار کرد: علم در اسلام بالاترین موهبت الهی است و کسانی که شغل‌شان تعلیم است، البته در مقام متناسب با همان موهبت قرار می‌گیرند.

وی افزود: اولین معلم عالم، خداوند متعال بوده است «وَعَلَّمَ آدَمَ الأَسْمَاء کُلَّهَا»، (بقره/31). جایگاه علم در قرآن مجید و در تعالیم اسلام، جایگاه بسیار رفیع و بالایی است؛ آن جایی که می‌فرماید: «یَرْفَعِ اللَّهُ الَّذِینَ آمَنُوا مِنکُمْ وَالَّذِینَ أُوتُوا الْعِلْمَ دَرَجَاتٍ» (مجادله/11).

حجت‌الاسلام امام با اشاره به سیره معصومین در این باره، اظهار کرد: آنچه که ما از سیره معصومین اطلاع داریم این است که چقدر معلمان را اکرام می‌کردند، چقدر هدیه می‌دادند و چقدر احترام می‌گذاشتند. این جایگاه علم است چون در حقیقت خداوند به وسیله علم عبادت می‌شود؛ بنابراین نمی‌توانیم جایگاهی بالاتر از علم متصور شویم.

رئیس دانشکده الهیات اظهار کرد: در احادیث آمده است: «مداد العلماء افضل من دماء الشهداء»، یعنی ارزش مداد و قلم علما و آنچه که علما می‌نویسند از خون شهیدان بالاتر است زیرا همین که شهدا به این مقام عالی می‌رسند به وسیله علم است. مقدمه رسیدن به این مقام و این علو مقام همین علم است؛ لذا نمی‌توانیم چیزی بالاتر از قرآن و تعالیم اهل بیت(ع) و سیره معصومین راجع به علم، علما و معلمان بیان کنیم؛ البته ناگفته نماند ممکن است معلمی جاهل باشد و جهل مرکب داشته باشد و حقایق را وارونه به دیگران تعلیم ‌دهد، منظور ما آن نیست.

وی افزود: اصولاً علم یعنی آنچه که با واقع منطبق است. آنچه که با حقیقت منطبق است ارزش بالایی دارد. درجات رشته‌های علمی هم فرق می‌کند، هر چیزی نسبت به خودش سنجیده می‌شود.
حجت‌الاسلام امام در پاسخ به این سؤال که شهید مطهری را چه ویژگی‌هایی شاخص کرده بود، گفت: شهید مطهری از جهات مختلف علاوه بر فضل و علم وسیعی که داشت، در حقیقت پیرو اولیای خود بود. به سیره پیغمبر اکرم(ص) و ائمه هدی(ع) نگاه می‌کرد و اینکه آنها چه کاری می‌کرده‌اند،‌ ایشان هم با تبعیت از آنها، علمی که داشت را متناسب با زمان و مکان خودش مصرف می‌کرد.

وی ادامه داد: شهید مطهری مخاطب‌شناسی داشت. مخاطب خود را می‌شناخت و متناسب با او سخن می‌گفت تا بتواند افکار مردم را اصلاح کند. یکی از ویژگی‌های شهید مطهری این بود که با وجود توان علمی و قدرت علمی که در حوزه علمیه داشت و می‌توانست به مقامات و مدارج علمی و موقعیت‌های مرجعیت بالای اسلام دربیاید، آن را به‌خاطر معلم بودن رها کرد. می‌خواست معلم شود و تعلیم دهد، گر چه علما، فقها و مراجع تقلید هم معلم هستند، اما محدود به یک حوزه خاص است. اما مخاطبان ایشان در دانشگاه جوانانی بودند که خیلی‌ از آنان هم با دین، ایمان و ... سر و کاری نداشتند. ایشان می‌خواست اینجا کار کند و معارف اسلامی و معارف اهل بیت(ع) را متناسب با جوانان و مخاطبانشان بیان کند و انتشار بدهد.

حجت‌الاسلام امام اظهار کرد: یکی از ویژگی‌های ایشان این بود که می‌گفت مخالفان دین هم اگر بخواهند آزاد هستند که بیایند و صحبت کنند، من هم باشم و صحبت‌های اینها را تجزیه و تحلیل کنم و بتوانم پاسخ دهم. همین کار را هم می‌کرد. یکی دیگر از ویژگی‌های ایشان توان و قدرت بیان قوی بود. بیان او به‌گونه‌ای بود که هم انسان‌های ساده و هم انسان‌های عالم و  متفکر، هر دو از بیان ایشان استفاده می‌کردند؛ البته به نظر من یکی از ویژگی‎های دیگر شهید مطهری که باعث شد این همه توفیقات در راه نشر دین، معارف و علوم اسلامی داشته باشد اخلاص ایشان بود. به خاطر دنیا و موقعیت و به خاطر پول و استاد دانشگاه بودن کارهایش را انجام نمی‌داد، بلکه صرفاً به‌ خاطر خدا انجام می‌داد.

شهید مطهری اهل برنامه‌ریزی بود

رئیس دانشکده الهیات گفت: ایشان با برنامه کار می‌کرد، حتی خیلی‌ها را توصیه می‌کرد که به کلاس وی بیایند و از آن استفاده کنند. هم در دانشگاه و هم جاهایی که برای سخنرانی می‌رفت برنامه‌ریزی داشت که از کجا شروع کند و به کجا بحث را خاتمه دهد، نه فقط یک درس و یک سخنرانی را. حتی برنامه کل زندگی‌اش همین گونه بود. می‌دانست کار تعلیم را از کجا شروع کرده و به کجا باید منتهی شود. در جاهایی که می‌دید خلأ وجود دارد بیشتر در آن زمینه کار می‌کرد. یکی از عوامل شهرت علمی که شهید مطهری پیدا کرد این بود که خلأهای علمی را پر کرد و شبهات و اشکالاتی که شاید زمین مانده بود را تا حدودی توانست بررسی، تجزیه و تحلیل کند و درباره آنها بنویسد.

وی همچنین در پاسخ به این سؤال که آیا در دانشکده الهیات دانشگاه تهران به‌عنوان جایی که محل تدریس استاد مطهری بوده، یادمانی از ایشان وجود دارد، گفت: در حال ساخت کتابخانه‌ای در دانشکده هستیم. تصمیم ما بر این است که یادمانی از شهید مطهری و همچنین یادمانی از شهید مفتح در آنجا قرار گیرد تا هر کسی که وارد می‌شود متوجه شود که اینجا محل تدریس شهید مطهری و مشهد شهید مفتح بوده است.

حجت‌الاسلام امام در این رابطه که معلمان در نقش اصلی خود که آموزش جایگاه انسانی است چقدر موفق بوده‌اند، اظهار کرد: نمی‌توانیم به‌طور کلی قضاوت کنیم که به این هدف رسیده‌اند یا خیر. صفر یا صد نیست، بلکه به هر شکلی هست. افرادی هستند که بدون سر و صدا و بدون هیچ‌گونه توقع و چشمداشتی همان راهی که بزرگانی امثال شهید مطهری رفته‌اند را ادامه می‌دهند و خدمت می‌کنند. عده‌ای هم فقط ‌به‌دنبال منافع شخصی هستند و ارزش‌ها را فراموش کرده‌اند. همه جا هست. چیزی نیست که فقط اختصاص به یک محل، یک دانشگاه، یک جا و یک کشور داشته باشد. همه جای دنیا به این شکل است. بحمدالله می‌توانیم بگوییم که در حال حاضر نسبت به سابق و قبل از انقلاب قطعاً‌ متحول شده است. الان معلمان ما خیلی بیشتر از گذشته به معنویت و ارزش‌ها توجه دارند، آن زمان هم انسان‌های شاخصی بودند، مثلاً شهید مطهری، شهید مفتح یا امثالهم در زمان طاغوت بودند، اما اگر می‌خواستیم آماری بگیریم می‌توانیم بگوییم آن زمان به این مقداری که الان هست نبود. الان اکثراً‌ توجه دارند و ارزش‌ها برایشان حساس است، نه اینکه یک چیزی را به‌ صورت گذرا شعار بدهند. به ارزش‌ها توجه دارند و ان‌شاء‌الله رو به خیر و صلاح پیش می‌رویم.