سوزاندن در نیمه راه ساختن/ جوانان همراه با متولیان خاموش و متقلبان بیدار
گروه سلامت: زمانی که راه گم می‌شود، خطراتی که در بیراهه‌ها با ظاهری صحیح خودنمایی می‌کنند، بی‌شمارند؛ زمانی‌که معیار در جامعه‌ای از باطن به سوی ظاهر تغییر مسیر می‌دهد، زنگ خطر به صدا درآمده و یکی از مصادیق آن سوزاندن امانت‌های الهی به دلیل خودنمایی در برخی اماکن ورزشی است.
اگر به پارک‌ها ، مجتمع‌های خرید یا مکان‌های پر رفت و آمد دیگر گذر کرده باشید با جوان‌هایی روبه رو می‌شوید که با سینه‌های ستبر، عضلات پر حجم خود را در زیر لباس‌هایی تنگ در معرض عموم گذاشته‌اند، وقتی پای صحبت این جوانها می نشینید عموما خود را قهرمانان یا مربیان پرورش‌اندام معرفی می‌کنند و می گویند می‌توانند هر بدنی را به ماشینی از عضلات تفکیک شده تبدیل کنند.
تبِ بدنی عضلانی و به قولی خوش فرم این روزها در میان بسیاری از جوانان شوری پیدا کرده است، برخی با انواع لطایف الحیل می‌خواهند ره صد ساله را یک شبه طی کنند و به بدنی خوش فرم با عضله و ماهیچه هایی حجیم برای عموم خودنمایی کنند.
این افراد که اشتیاقی وافر به اندامی تفکیک شده و حجیم دارند عمدتا با صرف هزینه‌هایی گزاف به خرید داروهای مختلف و انواع مکمل های غذایی شامل پروتئین، کربوهیدرات و اسیدهای آمینه اقدام می‌کنند.
بسیاری از عوارض این داروها ناآگاه بوده و عده‌ای نیز علی رغم واقف بودن به تهدیدات ناشی از این داروها همچنان از آن برای خوش اندام بودن خود استفاده می‌کنند.
عوارض این داروها چنان است که گاه به مرگ ورزشکار منتهی می‌شود، چنانکه بسیاری از پزشکان و محققان می گویند ورزش نکردن چه بسا خطرات کمتری در برابر ورزش کردن با چنین رویکردی در پی دارد.
قرآن و روایات هرگونه آسیب به بدن را منع می‌کند
این مسئله در حالی مطرح می‌شود که در دین اسلام هرگونه صدمه به بدن غیر مجاز بوده و قرآن هم بر آن تأکید دارد چنانکه در آیه 195 سوره مبارکه بقره خداوند عزوجل می‌فرماید:«وَ أَنْفِقُوا فِی سَبِیلِ اللَّهِ وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ وَ أَحْسِنُوا إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الْمُحْسِنِینَ: در راه خدا، انفاق کنید، خود را به دست خود، به هلاکت نیفکنید و نیکى کنید، که خداوند، نیکوکاران را دوست مىدارد.»
گرچه این آیه به انفاق و جهاد در راه خدا ناظر است اما بسیاری از مفسران شیعه و سنی از جمله «وَ لا تُلْقُوا بِأَیْدِیکُمْ إِلَى التَّهْلُکَةِ» (با دست خویش خود را به هلاکت نیفکنید) مفهوم وسیع و گستردهاى از آن استخراج و برای استنباط حکم اضرار به نفس به این آیه استدلال کرده‌اند که موارد زیادی را شامل مىشود، از جمله اینکه انسان حق ندارد از جادههاى خطرناک (چه از نظر ناامنى و چه عوامل جوى یا غیر آن) بدون پیشبینىهاى لازم بگذرد، یا غذایى که به احتمال قوى آلوده به سم است تناول کند، و یا حتى در میدان جهاد بدون نقشه و برنامه وارد عمل شود، در تمام این موارد، انسان بىجهت جان خود را به خطر انداخته و مسئول است.
یا که در ذیل آیه 29 سوره نسا می فرماید:« وَلاَ تَقْتُلُواْ أَنفُسَکُمْ إِنَّ اللّهَ کَانَ بِکُمْ رَحِیمًا، خود را مکشید به راستی که خداوند به شما رحم می‌کند.
از سوی دیگر قرآن کریم هنگامی که به منع شراب در آیه 219 سوره بقره می‌پردازد می فرماید: «یَسْأَلُونَکَ عَنِ الْخَمْرِ وَالْمَیْسِرِ قُلْ فِیهِمَا إِثْمٌ کَبِیرٌ وَمَنَافِعُ لِلنَّاسِ وَإِثْمُهُمَآ أَکْبَرُ مِن نَّفْعِهِمَا: درباره شراب و قمار از تو مىپرسند بگو در آن دو گناهى بزرگ و سودهایى براى مردم است و[لى] گناهشان از سودشان بزرگتر است» خداوند شراب را به این دلیل حرام کرده است که مضرات آن برای بدن و اجتماع بسیار بیشتر از سود آن است لذا از این منظر هم بنگریم آنچه که به بدن آسیب رساند از منظر خداوندی که مالک جان، روح و بدن تمامی مخلوقات خود است نکوهیده و غیر مجاز است.
در روایاتی از پیامبر اکرم(ص) و ائمه معصوم(ع) نیز هرگونه آسیب رساندن به خود و دیگری معصیت بوده و موجب عذاب اخروی قلمداد می شود.
پیامبر اکرم(ص) می‌فرمایند:« ضرر و زیان زدن به خود و دیگرى جایز نیست. کسى که به دیگرى زیان وارد آورد، خداوند به او زیان رساند و کسى که دیگرى را به مشقّت اندازد، خداوند او را به مشقّت افکند.»(کنز العمّال : 9518)
امام صادق(ع) در نکوهش اسراف، آسیب به بدن را جزئی از آن می‌داند و می فرمایند: «اسراف آن است که انسان؛ مالش را از بین ببرد و به بدنش صدمه بزند»(مجموعه الاخبار باب۱۷۱ حدیث۱ )
این آیات و روایات در حالی وجود دارند که هنوز در سرزمین‌های اسلامی به خصوص ایران افرادی هستند که به آنها بی‌توجه بوده و همچنان در پی ضرر به خود و یا دیگری هستند.
فتوای مراجه شیعه در رابطه جایز نبودن آسیب به بدن
مراجع شیعه نیز هرگونه آسیب به بدن را در ذیل فتواهایی که برای منع قمه زنی در عزاداری امام حسین(ع) صادر و نفی کرده‌اند؛ چنانکه آیت‌الله العظمی موسوی اردبیلی می‌گوید: «چنانچه مورد ضرر متعنی به فرد باشد باید ترک شود» همچنین آیت‌الله العظمی ناصر مکارم شیرازی نیز چنین می گوید: « لازم است از تمام کارهایی که آسیب به بدن می‌‌رساند یا موجب وهن مذهب می‌گردد جدا اجتناب شود.» مراجع دیگری نیز هرگونه آسیب رساندن به بدن را موجب وهن در دین و مذهب قلمداد کرده اند.
هشدار مسؤلان وزارت بهداشت در رابطه با عوارض داروهای بدنسازی
از سوی دیگر برخی از مسئولان بهداشت و درمان کشور نیز از وجود ضررهای بی‌شماری که از سوی داروهای مکمل بدنسازی که عمدتا هم به صورت قاچاق به کشور وارد می‌شوند خبر داده‌اند.
علی اکبر سیاری، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در گفت‌وگو با ایکنا از وجود مواد مخدر و توهم‌زای کراک و شیشه در این داروها خبر داده و مصرف آنها در باشگاه‌های بدن سازی و آرایشگاه‌های زنانه را از جمله تهدیداتی دانست که جوانان و خانواده‌ها این روزها با آن روبه رو شده‌اند.
وی نیز با استناد به آیات و روایات فوق هرگونه آسیب به بدن را گناه دانست و عنوان کرد: همه ما ایرانیان مسلمان به خصوص جوانان باید توجه کنند که اولا هرگونه آسیب رساندن به بدن از منظر دینی نهی شده است و این داروها نیز یک از عوامل بیماری زا و آسیب رسان به بدن که صدمات جبران ناپذیری را در پی دارد.
اکبر عبداللهی اصل، معاون نظارت و برنامه ریزی سازمان غذا و داروی کشور نیز در گفت‌گو با ایکنا اظهار می‌کند: اگر کسی خارج از رژیم معمولی، خود را به استفاده از مکمل‌ها عادت دهد بدنش بجای جذب نیازها از مواد طبیعی به روش‌های مصنوعی روی می‌آورد، اگر آن فرد زمانی و به هر دلیلی نتواند مکملش را دریافت نماید دچار عارضه می‌شود.
وی همچنین عنوان می‌کند: اگر عمده مشکلات تغذیه‌ای را کنار بگذاریم از مشکلاتی که هورمون‌ها، مصرف کننده‌هایشان را با آنها دست به گریبان می‌کنند نمی‌توان عبور کرد، انواع سرطان و عقیم شدن از جمله عوارض این داروهاست.
با این وصف اما همچنان و علی‌رغم هشدارها و توصیه‌های دینی و بهداشتی هنوز بسیاری از ورزشکاران و کسانی به باشگاه‌های بدنسازی جهت پرورش اندام می‌روند به استفاده از این داروها روی می‌آورند.
خوردن انواع مکمل‌های غذایی و پروتئین‌های مختلف و هورمون‌های استروئیدی در میان ورزشکاران زن و مرد به وفور یافت می‌شود.
از چند نفر که به ورزش بدنسازی اشتغال دارند این مسأله را جویا شدیم که چرا مصرف این داروها علی رغم خطرات و عوارض آنها همچنان بالا است:
تب بالای مصرف قرص‌های لاغری در میان بانوان
خانمی که خود را «شیوا» معرفی می‌کند و مربی بدنسازی است عنوان می‌کند: «عموم خانم هایی که از این داروها استفاده می‌کنند بیشتر از قرص‌های لاغری و یا کربوهیدرات ها استفاده می‌کنند به ندرت و یا هرگز به سمت تزریق هورمون روی نمی‌آورند، این هورمون ها باعث رشد موی زائد بدن، کلفت و تیره شدن پوست، مردانه شدن صدا و از زنانگی افتادن آنها می‌شود به همین دلیل خیلی کم هورمون تزریق می‌کنند.اما مصرف قرص‌های لاغری و چربی سوز ال – کارنیتین بسیار شایع است»!
وی به بیان دلیل مصرف این قرص‌ها در میان خانم ها پرداخت و می‌گوید: «چشم و هم چشمی و عجله داشتن برای رسیدن به اندامی جذاب دلیل استفاده از این داروهاست».
وی همچنین در رابطه با اینکه آیا مربیان این داروها را تجویز می‌کنند و یا خیر؟ می‌گوید: «بسیاری این کار را می‌کنند اما بعضی از آنان عوارض این دارو را نیز برای مصرف کنندگان بازگو می‌کنند اما علی‌رغم آن همچنان اشتیاق به مصرف این قرص‌ها وجود دارد.»
جهانشیر، دبیر هیئت بدنسازی و پرورش اندام بانوان استان تهران نیز به ایکنا می‌گوید: «قرص‌های لاغری عموما در باشگاه‌های بدنسازی زنانه رواج دارد که دوز پایینی شیشه در آنها بوده و اعتیاد آور است اما به دلیل انرژی‌زایی و چربی سوز بودن آنها عموما در میان خانم ها رواج دارد»
وی نیز تعجیل برخی ورزشکاران خانم را برای رسیدن به بدنی ایده آل دلیل شیوع این قرص‌ها می‌داند و با ذکر این نکته که مصرف این قرص‌ها در میان بانوان مذهبی کمتر است، تصریح کرد: بانوانی که از سطح تحصیلات بالاتر برخوردار بوده و اعتقادات مذهبی صحیحی دارند به ندرت به مصرف این قرص‌ها روی می‌آورند اما اکثریت اینگونه نیستند، تبلیغ کانال‌های ماهواره ای و سریال‌های گوناگون اثر بیشتری بر این خانم ها دارند»
جهانشیر خاطر نشان می‌کند: «که برای بسیاری از ورزشکاران خطرات را یادآوری می‌کنیم و حتی از منظر دینی و اینکه اسلام مخالف آسیب رساندن به بدن است نیز آن ها را توجیه می‌کنیم اما زیبایی سریع مانع از توجه به این تذکرات می شود.»
نوشین، خانم دیگری است که به ورزش پرورش اندام روی آورده است او نیز عنوان می‌کند تنها کربوهیدرات و پروتئین مصرف می‌کند آنهم به کمک مشاور تغذیه که در صورت ورزش و سوزاندن آن خطری در پی ندارد.
او در پاسخ به این پرسش که اگر احساس کنید از جانب این داروها سلامتی شما را تهدید شود، می‌گوید: «نمی دانم شاید آن را کنار بگذارم اما شما باید توجه کنید نداشتن اندام خوب در میان دوستانتان اعتماد به نفس شما را از بین می‌برد لذا به هر طریقی سعی می‌کنید که اندام زیبایی داشته باشید که یکی از این راهها هم استفاده از این داروهاست.»
مصرف دارو علی رغم آگاهی از عوارض در میان مردان
اما در میان مردها وضعیت متفاوت بوده و مصرف مکمل‌های گوناگون غذایی در کنار تزریق هورمون‌های استروئیدی شایع‌تر است اما در یک نکته با بانوان مشترک‌اند شتاب برای رسیدن به فرمی ایده‌آل!!
حمید جوانی است 25 ساله که به عنوان فروشنده در یکی بوتیک‌های لباس مردانه کار می‌کند ابتدا اظهار می‌دارد که نزدیک شش سال است به صورت حرفه‌ای ورزش می‌کند وقتی از او درباره اینکه چه مدت می‌توان به بدنی مانند بدن او دست پیدا کرد سوال می‌شود می‌گوید: «اگر به صورت سالم فرایند عضله سازی را طی کرد دو تا سه سال طول می‌کشد و اگر هم عجله در کار باشد چند ماهه به همراه دارو این کار انجام می‌شود».
وی همچنین در رابطه با آگاهی از عوارض این داروها عنوان می کند:«اگر بخواهید پروتئین مصرف کنید عوارض کمتری دارند و اما اگر هورمون تزریق شود طبیعتا یکسری مشکلات را به دنبال خود می‌آورد».
وی در رابطه با اینکه آیا خود وی نیز مصرف می‌کند؟ می‌گوید: «تنها کراتین و یکسری پروتئین‌های دیگر که مشکل خاصی ندارند اما تا الان هورمون مصرف نکرده ام، چند باری وسوسه شده‌م اما ترسیدم به همین دلیل تزریق نکردم».
مهدی نیز که سابقه مصرف انواع پروتئین و مکمل غذایی و یکبار تزریق هورمون را دارد عنوان می کند: «علی رغم اینکه می دانم چه خطراتی این داروها در پی دارند اما بازهم مصرف می‌کنم شاید فقط هورمون تزریق نکنم »
وی اذعان می کند:«می دانم دارم گناه مرتکب می شوم ولی تحمل تحقیر شدن توسط هم‌باشگاهی‌های خود را ندارم وقتی کسی به شما بگوید بدنت افت کرده است یا دیگر زور سابق را نداری، دنیا روی سرت خراب می‌شود، به همین خاطر دوست دارید هرچه زودتر به وضعیت آرمانی خود برسید داروها این کمک را می‌کنند!»
آریا نیز که خود ورزشکار بوده و به فروش این داروها اشتغال دارد می گوید:« ترک کردن این داروها باعث می‌شود بدن به فرم سابق برگردد همین امر دلیل ادامه دادن این داروهاست»
وی همچنین می گوید: «این داروها بیشتر باعث افسردگی، ریزش موی سر، مشکلات کبدی و انواع جوش‌های پوستی می‌شود اما مادامی که کلیت بدن را روی فرم نگه می‌دارد همه از آن مصرف می‌کنند»
آریا می‌گوید: «این داروها همگی به صورت قاچاق وارد می‌شوند و از طریق واسطه به دست ما می‌رسد و ما هم آنها را به مربیان و دیگر افراد می فروشیم»
او اضافه می‌کند:«بیشتر این داروها تقلبی‌اند اما سعی می کنیم اصل آن را به دست مشتری برسانیم، این داروها به صورت عادی در بازار نیستند تنها تعدادی از آنها در برخی عطاری‌ها یافت می‌شوند»
آریا در پاسخ به اینکه آیا احساس گناه می‌کند که دارویی تقلبی به فردی فروخته است و باعث آسیب جانی به او شده است؟ خاطر نشان می‌کند«من سعی کنم جنس خوب به دست مشتری برسانم تا حالا هم هیچکدام از مشتریانم به مشکلی دچار نشده‌اند، تا کنون کسی دچار مشکل نشده است، اگر فردی بداند چه طور این داروها را مصرف کند هیچگاه دچار مشکل نمی‌شود.»
علی رغم این موارد به نظر می رسد عدم آموزش‌های فرهنگی و نظارت بر باشگاه‌های بدنسازی از سوی کمیته‌های پزشکی ورزشی و مسئولان وزارت ورزش به این جوانان باعث رشد و ازدیاد مصرف این داروها شده است.
هشدار مسئولان وزارت بهداشت و سازمان غذا و دارو نسبت به فروش این داروها از کانال‌های غیر رسمی
فروش این داروها بدون نسخه و خارج از داروخانه ها از سوی سازمان غذا و دارو ممنوع اعلام شده و هاشمی سخنگوی آن به ایکنا می گوید: «مرجع فروش داروهای مکمل تنها داروخانه‌ها هستند، و با توجه به تعریف سازمان جهانی بهداشت اگر فرآورده‌های دارویی از زنجیره رسمی خارج شوند هم تقلبی و هم قاچاق محسوب می‌شوند.»
وی ادامه می دهد: با توجه به آنچه گفته شد به دلیل اینکه این داروها به صورت قاچاق تهیه شده در صورت مصرف آن وزارت بهداشت مسئولیتی در قبال آن بر عهده نخواهد داشت»
هاشمی تأکید می‌کند: در عطاری ها وضع به مراتب بدتر از مراکزی مانند باشگاه‌های بدنسازی است زیرا غیر از مکمل‌ها، داروهای دیگری نیز به عنوان داروهای گیاهی به مردم می فروشند که هیچ ربطی به مسئولیت آنها ندارد، این عطاری‌ها هیچگونه مجوزی برای فروش این داروها از سوی وزارت بهداشت یا سازمان غذا و دارو ندارند، متولی آنها سازمان اصناف بوده و وزارت بهداشت نظارتی بر آنها ندارد»
همچنین محمود خدادوست، معاون طب سنتی وزارت بهداشت نیز در گفت‌وگوی خود با ایکنا از وجود این داروها در عطاری‌ها شکوه کرد و به آنها هشدار داد: این عطاری‌ها مجوز فروش هیچگونه داروی ترکیبی، قرص لاغری و پروتئینی ندارند و در صورت مشاهده با آنها برخورد می‌شود.
علی رغم تمامی این هشدارهای پزشکی و توصیه‌های دینی همچنان تب مصرف این داروها و مکمل‌های غذایی به دلیل عدم فرهنگ سازی در رابطه با ورزش سالم، نبود آموزش‌های مدیریت بدن توسط سازمان‌ها و وزارتخانه‌هایی مانند ورزش و جوانان و یا آموزش و پرورش و عدم نظارت جدی توسط وزارت بهداشت، در جامعه بالا بوده و تن‌های بی‌شماری که قرار است ساخته شوند در نیمه راه می‌سوزند.
زمانی که راه گم می‌شود، خطراتی که در بیراهه‌ها با ظاهری صحیح خودنمایی می‌کنند، بی‌شمارند؛ زمانی‌که معیار در جامعه‌ای از باطن به سوی ظاهر تغییر مسیر می‌دهد، زنگ خطر به صدا درآمده، مسئولان به گوش باشند و به هوش.
