خریدهای مکرر و دل‌هایی که خوشحال نمی‌شوند/ به جای موبایل چه بخریم؟

خرید صحیح و به موقع یکی از مهمترین مسئله‌های اقتصادی و اسلامی است که نقش بسیار مهمی در زندگی دارد. چه بسیاری از  خرید‌های ما که لازم و ضروری نبوده و نه تنها فایده‌ و یا سودی نداشته بلکه باعث به هدر رفتن عمر و سرمایه هم شده است.

خرید چند ماه یک‌بار گوشی‌های تلفن همراه و امثال آن در حال حاضر بین افراد جامعه و قشر‌های مختلف در حال تبدیل شدن به یک عادت شده است. این رفتار تبی ایجاد کرده که فرد بدون اینکه از تمامی قابلیت‌های ابزار خریداری شده احاطه و یا نیار داشته باشد، تنها به دنبال فراهم کردن آخرین مدل گوشی است.

بسیاری از افراد که سرمایه لازم را دارند به راحتی به خرید اقدام می‌کنند و در مواردی حتی فرد با قرض کردن تلاش می‌کند تا بتواند جدیدترین مدل را تهیه کند و بعد از آن نیز منتظر می‌ماند که محصول جدید‌تر آن عرضه شود و این سیکل همچنان ادامه دارد.

قصد ما انکار استفاده مفید از ابزار جدید نیست، بلکه می‌خواهیم بدانیم چرا با وجود اینکه در بسیاری از مواقع افراد ابزاری را که در اختیار دارند و در حال استفاده آن هستند را کنار گذاشته و به دنبال تهیه محصول جدید‌تر آن هستند و اینکه تا چه حد می‌توانند از سرمایه‌ای که برای اینکار کنار گذاشته‌اند استفاده‌های دیگری کنند که در ادامه گزارش به آن خواهیم پرداخت.

جامعه از خلأهایی رنج می‌برد

در ادامه این بحث به سراغ دکتر بهزاد هدهدی، دکترای مدیریت و استاد دانشگاه تهران رفتیم. وی در رابطه با اینکه چرا این رفتار از برخی سر می‌زند، می‌گوید: جامعه و بخصوص نسل جوان از یک  خلأهایی رنج می‌برد و از داشته‌هایی محروم است و زمانی که به خواسته‌های بنیادی‌تر نمی‌تواند دسترسی داشته باشد، این خواسته‌ها در مسیر ناخود‌آگاه آنان به یک خواسته‌های تنوع‌گرایانه، مادی و قابل لمس تبدیل می‌شود.

وی افزود: اگر دسترسی انسان‌ها به نیاز‌های مختلفشان سخت شود و در رسیدن به این خواسته‌ها موانعی باشد، به طور ناخودآگاه جایگزین‌هایی به ذهن افراد می‌رسد و افراد با آنها به نوعی تسکین پیدا می‌کنند که گوشی، لباس، ماشین، خانه، مد و بسیاری از موارد دیگر از جمله آنهاست.

در برخی موارد خود فرد هم دلیل این رفتار را نمی‌فهمد

این دکترای مدیریت با بیان اینکه انسان‌ها وقتی مسیر دسترسی به نیاز‌های بالاتر و مهمترشان فراهم نشود به صورت ناخودآگاه یک واکنش مقابله‌ای از خود نشان می‌دهند، گفت: در این حالت فرد یک جایگیزین نیمه شفاف از خود نشان می‌دهد. لذا این جایگزین‌ها برای مواردی است که دسترسی به آنها سخت‌ شده است و یا به یأس تبدیل شده قرار می‌گیرد که باعث باب شدن موارد گوناگونی در جامعه می‌شود.

باید متوجه علت شویم

وی معتقد است جامعه معمولا رفتار بیرونی افرادی که چنین فعالیتی را انجام می‌دهند می‌بینند و آنها را سرزنش می‌کنند، اما در این زمینه باید متوجه علت شویم و بدانیم چرا افراد مرتکب این رفتار‌ها می‌شوند با وجود اینکه می‌دانند رفتارهایی از این قبیل زیاده‌روی و هدر دادن است و حتی تولید ملی نیست و بیشتر این ابزار هم قاچاق است.

قضاوت‌ها افراد را در مسئله‌ای که با آن درگیر هستند فرو می‌برد

این استاد دانشگاه در ادامه بیان کرد: باید ریشه و علت این اتفاقات را پیدا کرد و اگر علت‌ها را ندانیم ناخواسته سرزنش و قضاوت می‌کنیم و این قضاوت‌ها افراد را در مسئله‌ای که با آن درگیر هستند فرو می‌برد و باعث می‌شود از جامعه فاصله بگیرد.

هدهدی تصریح کرد: افراد نیاز‌هایی اصیل‌تر و عمیق‌تری دارند و چون نمی‌تواند به خواسته‌های خودشان دسترسی داشته باشند لذا جایگزینی برای پرکردن خلأهای خودشان پیدا می‌‌کنند که خرید گوشی هم یکی از این موارد دم‌دستی است که البته اسراف‌گرایانه و تنوع طلبی است.

یکی از مشکلات امروز جامعه ما چشم‌وهم‌چشمی

با این برداشت، اینکه افراد به دنبال اینگونه خرید کردن می‌‌روند، شاید ریشه روحی داشته باشد و نوعی اعتیاد و وسواس ذهنی در فرد ایجاد ‌کند که قطعا یکی از عوامل تشدید کننده اعتیاد به خرید است؛ در برخی مواقع افراد مختلف برای به دست آوردن اعتماد به نفس و مورد توجه قرار گرفتن، دست به خرید می‌زنند. اعتماد به نفس، برخلاف وسواس، از چشم‌وهم‌چشمی نشئت می‌گیرد و یکی از مشکلات امروز جامعه ما چشم‌وهم‌چشمی است.

ساختار جامعه و نظام طبقاتی آن یکی از عوامل اعتیاد به خرید است

اما تنها فرد و وسوسه‌های ذهنی وی نیست که عمل به خرید دوباره را ایجاد می‌کند، بلکه ساختار جامعه و نظام طبقاتی آن نیز یکی از عوامل تشدیدکننده اعتیاد به خرید است. یکی از مهم‌ترین دلایل اجتماعی افراط در خرید، محل زندگی و تحت تأثیر قرار گرفتن افراد از محیط‌های اجتماعی است.

نمی‌توان نقش عوامل روانی را در خرید افراطی انکار کرد

بسیاری از کارشناسان بر این باورند که زندگی در محله‌ها و شهرهای مختلف می‌تواند سبب ولخرج‌شدن یا خساست افراد شود. در این مورد محمدحسین بحرانی، جامعه‌شناس، درباره تأثیر و نقش عوامل اجتماعی در اعتیاد به خرید، می‌گوید: نمی‌توان نقش عوامل روانی را در خرید افراطی انکار کرد، ولی این عوامل، خود رابطه دوسویه با فرهنگ هر جامعه دارند.

وی در ادامه می‌گوید: در میان کسانی که میل زیاد به خرید دارند، افراد طبقه متوسط، دارای بیشترین فراوانی هستند؛ زیرا آن‌ها می‌خواهند خود را به معیارهای طبقه بالای جامعه نزدیک کنند؛ بنابراین دست به خریدهای متفاوت و غیرضروری می‌زنند. درعین‌حال باید توجه داشت نمی‌توان وجود متنوع کالا در شهرهای بزرگ را با وجود محدود اجناس در مناطق کوچک و روستایی مقایسه کرد و این تنوع کالایی در محله‌های مختلف، خود عاملی برای تحریک به خرید است.

تبلیغات، فرد را به‌طرف افراط در خرید سوق می‌دهد

بحرانی افزود: یکی از عوامل اجتماعی که فرد را به‌طرف افراط در خرید سوق می‌دهد، تبلیغات است که به‌طور معمول، برنامه‌های آن‌ها بر اساس مصرف‌گرایی تدوین شده است. با توجه به رسانه‌هایی که بیشتر تبلیغات بازرگانی آن برای ابزار فناوری، مد، لباس و وسایل غیرضروری خانه و خانواده است، نمی‌توان انتظار داشت فرد از عواقب این برنامه‌ها مصون بماند.

برخی افراد تنها به‌منظور پر کردن اوقات فراغت خود به خرید می‌روند

اینگونه که از صحبت‌های بحرانی مشخص است، برگزاری نمایشگاه‌های مختلف و تبلیغات گسترده در رسانه‌ها هم از عواملی است که سبب می‌شود مردم به خرید هجوم ببرند و خریدهای خود را آنجا انجام دهند. نداشتن سرگرمی برای پر کردن اوقات فراغت، به‌خصوص بین خانم‌ها، یکی دیگر از دلایلی است که اقدام به خرید جدید را باعث می‌شود؛ چون برخی افراد تنها به‌منظور پر کردن اوقات فراغت خود به خرید می‌روند.

فرد با خرید جدید می‌خواهد دیده شود

حسین افشاری، روان‌شناس، تمایل بی‌حدوحصر به خرید در میان قشر جوانان را حاصل چشم‌وهم‌چشمی می‌داند و دراین‌باره می‌گوید: فرد با خرید جدید می‌خواهد دیده شود. این کشش و میل به خرید، ناشی از سرخوردگی درونی و فرو ریختگی هنجارها و ارزش‌هایی است که باید از درون خانواده و نظام تقویت می‌شد و وقتی خود خانواده‌ها تمایل عجیبی به خرید دارند، بی‌شک این فرهنگ به فرزندان هم منتقل می‌شود.

با تفاسیری که شد، اعتیاد و اصراف در خرید یک ابزار جدید مانند گوشی‌های تلفن همراه، نوعی فرهنگ غلط را ایجاد می‌کند که اگر مدیریت صحیح توسط خانواده را نداشته باشد می‌تواند آسیب‌های دیگری را در فرد و جامعه ایجاد کند. اینکه چرا جوانان برای پر کردن خلاء‌های روحی و فکری خود دست به این اقدام می‌زنند جای تأمل بیشتری دارد که سازمان‌های متولی در حوزه‌های جوانان باید به آن بپردازند.

داشتن یک گوشی نو با امکانات جدید شاید تا مدتی شادی‌آوری و سرگرم کننده باشد اما مطمئنا بعد از مدتی به صورت یک ابزار عادی تبدیل خواهد شد. لذا با هزینه‌هایی که برای داشتن ابزار جدید کنار می‌گذاریم می‌توان کار‌های بزگرتر و ارزشمند‌تری کرد که نه تنها شادی مستمری را به‌دنبال خواهد داشت، بلکه می‌تواند روحیه یک زندگی زیبا را در فرد همیشه زنده نگه‌دارد.

با یک حساب کوچک کارهای زیادی می‌توان انجام داد

بایک حساب کوچک در دراز مدت کارهای زیادی می‌توان انجام داد. می‌توان کودکی را به سرپرستی گرفت و ماهانه هزینه‌ را برای مخارج آن اهدا کرد. می‌توان کفشی برای کودکی نیازمند تهیه کرد، می‌توان غذای گرمی را به گرسنه‌ای داد. می‌توان لباسی را به مستمندی پوشاند و خیلی از این می‌توان‌های دیگر.

در خاتمه می‌گوییم که شما اگر قصد اینکار را داشتید چه می‌کردید؟ آیا آن پول را پس‌انداز می‌کردید و یا اینکه برای بهبود زندگی فردی مستمند می‌بخشیدید، شاید هم کاری را می‌کردید که ارزشی بزرگ‌تر و والاتر از تفکر هر فردی دارد.

لیست پیشنهادی جایگزین خرید گوشی تلفن همراه:

- خرید لباس برای کودکان کار

- جمع کردن دوستان قدیمی و خرید هدیه

- هدیه به شیرخوارگاه‌ها

- خرید کتاب از نمایشگاه کتاب

- خرید بلیط مشهد برای مددجویان کمیته امداد

- رفتن به مسافرت و تمدد اعصاب

.....

گاهی خدا می خواهد با دست تو، دست دیگر بندگانش را بگیرد
وقتی دستی را به یاری می‌گیری،
بدان که دست دیگرت در دست خداست…