«کتاتیب الأشجار» و «الخلاوی القرآنیة»؛ نبضی تپنده در کالبد «قلب مرده آفریقا»
گروه بین‌الملل: جمهوری چاد از کشورهای فقیر آفریقای مرکزی است و فعالیت خودجوش مردمانی عاشق قرآن و مستعد در «کتاتیب الأشجار» و «الخلاوی القرآنیة»، نبضی تپنده را به این کشور معروف به «قلب مرده آفریقا» هدیه کرده است.
جمهوری چاد یکی از کشورهای آفریقای مرکزی است که پایتخت آن شهر «انجامنا» است و از فقیرترین کشورهای جهان به‌شمار می‌آید.
چاد از شمال با لیبی، از شرق با سودان، از جنوب با آفریقای مرکزی، از جنوب غربی با کامرون و نیجریه و از غرب با نیجر همسایه است.
بخش زیادی از زمین‌های این کشور را بیابان پوشانده و به خاطر آب و هوای خشکش به «قلب مرده آفریقا» مشهور است.
خشکسالی‌های سخت از عوامل اصلی فقر و عقب‌ماندگی این کشور است. اکثریت مردم، در ناحیه دریاچه چاد؛ جایی که نمک از دریاچه استخراج می‌شود، زندگی می‌کنند.
«کتاتیب الأشجار» و «الخلاوی القرآنیة»، به‌عنوان مکتب‌خانه‌های سنتی آموزش حفظ و قرائت قرآن کریم در چاد از جلوه‌های مهم قرآنی این کشور است به‌طوری که دختران و پسران کم سن و سال در زیر درخت و یا در کنار دیواری دور یکی از شیوخ قرآنی گردهم می‌آیند و بر روی لوح‌های چوبی که در دست دارند، محفوظات قرآنی خود را مرور می‌کنند و آن‌چه را شیخ(معلم قرآن) قرائت می‌کند، تکرار می‌کنند و شیخ اشتباهات آنها را تصحیح می‌کند.
کتاتیب الأشجار(مکتب‌خانه‌های درختی) از نظر حجم و فضا از «الخلاوی القرآنیة» کوچکتر هستند.
اصطلاح دیگری که در جمهوری چاد مشهور است، «مهاجران حفظ قرآن» است، زیرا به کودکانی که از مسافت‌های دور برای حفظ قرآن به ولایت‌های دیگر می‌آیند به آنها «مهاجران قرآن» می‌گویند.
مردم چاد به‌طور کلی دوستدار دین و قرآن هستند و دختران جوان غالبا دوست دارند که با حافظان قرآن ازدواج کنند و مردمان این کشور به صورت خودجوش به حفظ و تلاوت قرآن علاقه دارند.
«آدم محمد آدم»، حافظ کل قرآن کریم از جمهوری چاد که به‌عنوان نماینده کشورش در رشته حفظ کل قرآن در سیودومین مسابقات بین‌المللی قرآن کریم ایران که اردیبهشت‌ماه سال جاری برگزار شد، در گفت‌وگویی اختصاصی با خبرگزاری بین‌المللی قرآن(ایکنا)، توضیحاتی درباره جامعه قرآنی این کشور ارائه داد و گفت: مردم چاد از دوران کودکی فرزندان خود را راهی مکتب‌خانه‌ها می‌کنند.
وی در پاسخ به پرسشی درباره شیوه‌های رایج حفظ قرآن کریم در چاد گفت: آموزش حفظ و قرائت قرآن به کودکان در جمهوری چاد یک اقدام کاملاً خودجوش است و بدون اینکه جریان به‌خصوصی مردم را به حفظ قرآن فرابخواند، آنها خودکار به آموزش حفظ قرآن به فرزندان خود از کودکی اقدام می‌کنند.
وی افزود: مردم آفریقایی چاد به‌صورت خودجوش فرزندان خود را از کودکی برای فراگیری حفظ و قرائت قرآن به مکتب‌خانه‌های سنتی می‌فرستند.
این حافظ قرآن با اشاره به این که مکتب‌خانه‌های سنتی آموزش قرآن در بیشتر شهرها و روستای کشور چاد وجود دارد، گفت: کودکان این کشور به محض اینکه سخن گفتن و سپس نوشتن را یاد بگیرند، توسط پدر خود راهی مکتب‌خانه می‌شوند تا در آنجا قرآن کریم را حفظ کنند.
وی با اشاره به اینکه این شیوه رایج در جامعه چاد است، گفت: اگر پدر چنین اقدامی نکند، مادران فرزندان خود را به مکتب‌خانه‌ها می‌برند تا در این مقطع سنی از حفظ قرآن کریم محروم نمانند.
این حافظ کل قرآن کریم اهل چاد به رواج گسترده مکتب‌خانه‌ها در کشور چاد اشاره و تصریح کرد: مکتب‌خانه‌های قرآن در تمام شهرها و روستا‌های چاد وجود دارند و کودکان در هر کجا که باشند می‌توانند به آنها مراجعه کنند.
وی همچنین در پاسخ به پرسشی درباره لباس رسمی قاریان و حافظان قرآن در چاد گفت: لباسی که مخصوص قاریان و حافظان قرآن در این کشور باشد، وجود ندارد.
آدم محمد افزود: لباس محلی چاد شامل یک قبا، شال‌گردن و عمامه است که همه بدون استثناء از آن به عنوان پوشش استفاده می‌کنند و قاریان و حافظان هم در جامعه چاد آن را به‌کار می‌گیرند.
وی در ادامه اظهار داشت: قاریان و حافظان قرآن کریم با اینکه به لحاظ شکل لباس با دیگران تفاوتی نمی‌کنند، اما در جامعه به‌راحتی می‌توان آنها را تشخیص داد، زیرا شیوه لباس پوشیدن و رفتار آنها در جامعه متفاوت است و به راحتی مردم جامعه چاد آنها را تشخیص می‌دهند.
نماینده جمهوری چاد در سیودومین مسابقات بین‌المللی قرآن کریم جمهوری اسلامی ایران درباره بهره‌گیری از فن‌آوری‌های جدید، شبکه‌های اجتماعی و رسانه‌های جمعی برای نشر فرهنگ قرآنی در چاد گفت: علی‌رغم گستردگی فعالیتهای قرآنی در چاد، اما رسانه‌ها معمولا از آنها غافل هستند و فعالیتهای قرآنی به صورت کاملاً مردمی پیگیری می‌شوند.
وی تأکید کرد: رسانه‌ها معمولاً به‌صورت خیلی خلاصه به فعالیتهای قرآنی اشاره می‌کنند و به جزئیات آنها نمی‌پردازند با این حال یک شبکه رادیویی قرآنی در چاد وجود دارد که فعالیت‌ها را پوشش می‌دهد، اما در سطح پوشش تصویری فعالیتهای قرآنی اقدام چشمگیری وجود ندارد.
وی درباره اینکه از کدام قاریان معروف جهان اسلام تقلید می‌کند و کدام را بیشتر از دیگران می‌پسندد، گفت: سبک قرائت «شیخ محمود خلیل الحصری» را بسیار دوست دارم.
آدم محمد آدم تصریح کرد: «من شیخ الحصری را از نزدیک ندیدم، اما با وی مأنوس شده‌ام به گونه‌ای که قرائت‌های این قاری بزرگ را در گوشی تلفن همراه و .... ذخیره کرده و همواره به آنها گوش می‌دهم».
گفتنی است، آدم محمد آدم، حافظ کل قرآن کریم از جمهوری چاد است. وی نماینده این کشور در رشته حفظ کل قرآن در سیودومین دوره مسابقات بین‌المللی قرآن کریم جمهوری اسلامی ایران بود.
وی همچنین نماینده کشورش در مسابقات بین‌المللی قرآن کریم عربستان سعودی در سال 2009 و نیز نماینده چاد در مسابقات بین‌المللی قرآن کریم کشور سودان در سال 2013 بود.
