تقاضای توفیق شب‌زنده‌داری در دعای امروز
گروه اندیشه: طلب توفیق شب‌زنده‌داری از فرازهای دعای امروز ماه مبارک است، مضمونی که در قرآن، احادیث و کلام بزرگان مورد تاکید قرار گرفته است.
به گزارش خبرگزاری بین‌المللی قرآن (ایکنا)، در دعای روز هفتم ماه مبارک رمضان می‌خوانیم: «اَللّهُمَّ اَعِنّی فیهِ عَلی صِیامِهِ وَقِیامِهِ وَجَنِّبْنی فیهِ مِنْ هَفَواتِهِ وَ اثامِهِ وَارْزُقْنی فیهِ ذِکْرَکَ بدَوامِهِ بِتَوْفیقِکَ یا‌هادِی الْمُضِلّینَ: خدایا یاریم کن در این ماه بر روزه و شب‌زنده داری‌اش و دورم بدار در آن از لغزش‌ها و گناهانش و روزی‌ام کن در آن ذکر خود را به‌طور مدوام و یک‌سره به توفیق خود، ای راهنمای گمراهان». در این روز علاوه بر روزه بنده از خداوند توفیق شب‌زنده داری را نیز می‌کند.
شب‌زنده‌داری در قرآن
شب‌زنده‌داری یکی از توفیقات الهی است که در قرآن مورد تحسین قرار گرفته است. به نظر قرآن مومنان را به شب‌زنده‌داری فراخوانده است، قرآن پرهیزگاران را کسانی دانسته است که شب کمتر خوابیده و طلب آمرزش می‌کنند. « إِنَّ الْمُتَّقِینَ فِی جَنَّاتٍ وَعُیُونٍ... کَانُوا قَلِیلًا مِّنَ اللَّیْلِ مَا یَهْجَعُونَ* وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ یَسْتَغْفِرُونَ: پرهیزگاران در باغ‌ها و چشمه سارانند ... و از شب اندکى را مىغنودند*و در سحرگاهان [از خدا] طلب آمرزش مى‌کردند». (ذاریات، 15-18)
در آیه‌ای دیگر نیز از در توصیف مومنان آنها را کسانی می‌داند که شب زندهداری می‌کنند. «أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاء اللَّیْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا یَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَیَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ قُلْ هَلْ یَسْتَوِی الَّذِینَ یَعْلَمُونَ وَالَّذِینَ لَا یَعْلَمُونَ إِنَّمَا یَتَذَکَّرُ أُوْلُوا الْأَلْبَابِ: [آیا چنین کسى بهتر است] یا آن کسى که او در طول شب در سجده و قیام اطاعت [خدا] مى‌کند [و] از آخرت مىترسد و رحمت پروردگارش را امید دارد بگو آیا کسانى که مىدانند و کسانى که نمىدانند یکسانند تنها خردمندانند که پند پذیرند». (زمر، 9)
شب‌زنده‌داری در احادیث
پیامبر اسلامی در خصوص اهمیت احیا می‌فرمایند: دو رکعت نمازى که انسان در دل آخر شب بخواند از دنیا و آنچه در آن است بهتـر است و اگر بـر امّتم دشوار نبود آن دو رکعت را بر آنان واجب مىکـردم.
همچنین امام علی(ع) که وصف بیدار ماندن‌هایشان به هنگام شب همواره بخشی از وصف زندگی‌شان بوده در این خصوص می‌فرمایند: «خوشبخت و سعادتمند آنکه فرائض پروردگار خویش را انجام دهد، رنج ها را مانند سنگ آسیا خرد کند، شب هنگام از خواب دوری گزیند، آنگاه که سپاه خواب حمله می آورد زمین را فرش و دست خود را بالش قرار می دهد!
در زمره گروهی که بیم روز بازگشت، خواب از چشمان شان ربوده و پهلوهاشان، جا خالی کرده است و لب هایشان به ذکر پروردگارشان در زمزمه است، ابرهای گناهان بر اثر استغفار مُدام آنان برطرف شده است، آنانند حزب خدا، همانا تنها آنان رستگارانند».
در این زمینه امام باقر(ع) فرموده‌اند که نماز شب ارمغان مؤمن به سوى پروردگارش است، پس ارمغان‌هاى خویش را براى پروردگارتان نیکو کنید که خدا جائزههاى شما را نیکو کند؛ زیرا که این ارمغان را نگهدارى نمی‌کند مگر مؤمن درستکار راستگو.
امام هادی(ع) نیز شب‌زنده‌داری را عاملی برای خوابی شیرین دانسته‌اند همان‌طور که گرسنگى غذا را لذت‌بخش‌تر مى‌کند.
احیاء در نگاه بزرگان
علمای اخلاقی مانند مرحوم فیض، مرحوم ملکی تبریزی، جناب نراقی و امام خمینی(ره) بر اهمیت شب‌زنده‌داری تاکید کرده‌اند. علامه طباطبایی نیز امر شانزدهم از امور ضروری برای سالک را شب‌زنده‌داری می‌داند و نقل می‌کند که در آغاز ورودم به نجف یک روز در مدرسهاى ایستاده بودم که مرحوم قاضى از آنجا عبور مى‌کردند، چون به من رسیدند دست خود را روى شانه من گذاردند و گفتند: «اى فرزند! دنیا مىخواهى نماز شب بخوان؛ و آخرت مىخواهى نماز شب بخوان!».
مرحوم ملکی تبریزی، استاد بزرگ اخلاق، می‌فرماید: بعضى از مردم هستند که شیطان از سمت راست بر آنها وارد مىشود و آنها را به خیال این که مطالعه از شب زنده دارى افضل است، از این فضیلت عظیم بازمی‌دارد و این چیزى جز غرور و فریب نیست.
همچنین در این زمینه شیخ حسنعلی نخودکی درباره راه و روش عرفانی خود در جواب نامه یکی از سادات دزفول چنین می‌نویسند: بدانید که مدار و معیار امر و طریقه ما بر سه چیز است، شب زندهداری، لقمه حلال و توجه به نماز، به ویژه نماز اول وقت و حضور قلب در آن.
